Ақш Нинг Марказий Осиёдаги геостратегияси

Автор: Пользователь скрыл имя, 09 Марта 2013 в 10:26, доклад

Описание работы

Қœлланмада Марказий Осиё давлатлари геостратегик ривожланишининг асосий омиллари, бу минтақада ҳавфсизлик тизимининг шаклланиш жараёнлари, Ўзбекистон ва АҚШ ҳамкорлиги, Америка қўшма Штатларининг Марказий Осиёдаги геостратегик мақсадлари, АҚШ Конгресининг Марказий Осиёга нисбатан ташки сиёсий фаолияти аниқ материаллар асосида ёритиб берилган.
Мазкур œқув – услубий қœлланма Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти кафедраси ҳамда Университет Ижтимоий-Гуманитар фанлар кенгаши йиђилишларида муҳокама қилиниб, чоп қилишга тавсия қилинган (2007 й).

Работа содержит 1 файл

АКШнинг Марказий Осиёдаги геосиёсати.doc

— 310.00 Кб (Скачать)

АҚШ Конгресси ҳар йили Марказий Осиё давлатларига турли ёрдам дастурларини молиялаш ҳажмини тасдиқламоқда.

1996-1999 йилларда Марказий  Осиёдаги бешта давлатга «Озодликни» қўллаб-қувватлаш қонуни доирасида 730 млн доллардан ортиқ маблађ ажратилди. Ҳарбий ҳамкорлик бўйича турли дастурларни амалга оширишда ҳам АҚШ Конгрессининг розилиги зарур.

Конгресс IMET – ҳарбий таълим ва тайёрлаш соҳасидаги ҳамкорлик, FMF – хорижий давлатлар қуролли кучларини молиялаш,  NADR – қурол-ярођ, наркотик моддалар ва терроризмни тарқатмаслик бўйича грант каби дастурларни тасдиқлайди.

АҚШ Конгрессининг ташқи сиёсат масалаларига таълуқли бевосита қарорлар қабул қиладиган қуйидаги доимий қўмиталари мавжуд. Булар – «Халқаро муносабатлар қўмитаси», «Харбий хизмат қўмитаси», «Маблађ ажратиш қўмитаси», «Разветка қўмитаси» ва бошқалар.

Бу қўмиталар, резолюциялар, сиёсий баёнотлар, қонунчилик директивалари каби ҳужжатлар қабул қилади. 3

Жаҳон харитасида Марказий Осиёда янги мустақил давлатларнинг вужудга келиши билан АҚШнинг минтақада геосиёсий манфаатлари пайдо бўлди ва бу бошқа йирик давлатлар манфаатлари билан тўқнаш келди.

Сиёсатшунос З.Бжезинскийнинг таъкидлашича, АҚШ Марказий Осиёда ўз таъсирини сақлаб қолиш ва кучайтириш учун барча чораларни кўрмоқда.

Марказий Осиёга Россиянинг интилиши АҚШни ташвишга сола бошлади.   

 

 

 

 

 

 

 

ХУЛОСА

 

Марказий Осиё минтақаси турли давлатларнинг стратегик манфаатлари тўқнашадиган майдонга айланди.

АҚШ, Россия, Хитой, Марказий Осиё ҳавфсизлигига катта таъсир ўтказадиган ва минтақада ўзларининг сиёсатини геополитик мақсадларидан келиб чиқиб, авваламбор иқтисодий манфаатлардан, ҳамда глобал жараёнларни ҳисобга олган ҳолда амалга оширадилар.

Эрон, Туркия, Европанинг етакчи давлатлари, Япония, Южная Корея ва бошқа мамлакатлар ўзларининг ҳаракатларида Марказий Осиёдаги қайд қилинган уч йирик давлатларнинг стратегик манфаатларини ва уларнинг куч ва имкониятларини сўзсиз ҳисобга оладилар.

Марказий Осиё Россиянинг Ђарб билан стратегик шерикчилиги кучаймоқда, айниқса Афђонистонда терроризмга қарши кураш бошлаганидан кейин жумладан бошқа фундаментал сабаблар туфайли улар ўртасида нафақат мафкуравий, балки иқтисодий кураш кучая бошлади. Марказий Осиёда ресурслар ва бозор учун кескин кураш бўлмоқда. 1

Ўзбекистоннинг  АҚШ билан стратегик шерик бўлиши, минтақада етакчи халқаро ташкилотлар фаоллигининг ошишига Афђонистондаги вазиятни енгишга жалб қилишга ўз таъсирини кўрсатди.

Бу Ўзбекистон ташқи сиёсий йўлининг тўђрилигини тасдиқлади.

Марказий Осиёда хавфсизлик тизимини шакллантириш бўйича муаяйн ютуқларга эришилди. Шанхай ҳамкорлик ташкилоти, Евроосиё иқтисодий ҳамжамияти ва бошка халқаро ташкилотлар билан Ўзбекистон ҳамкорлиги кенгаймоқда. Бу минтақада ҳавфсизликни таъминлашда катта аҳамиятга эга бўлди.

АҚШ дунёда етакчиликка эришиб, барча минтақаларга  ўзининг таъсирини ўтказишга ҳаракат қилмоқда. Жумладан, Марказий Осиё минтақасига. Марказий Осиёда АҚШнинг геостратегик мақсадлари биринчи навбатда ўзининг миллий манфаатлари эҳтиёжидан келиб чиқади.

АҚШнинг Марказий Осиёдаги геостратегияси дунёга ҳукмронлик қилиш сиёсатининг бир қисми бўлиб, минтақанинг иқтисодий, молиявий, сиёсий аҳволига таъсир ўтказишга қаратилган.

АҚШ Марказий Осиёда ўзининг ҳарбий қисмларини сақлашга ва айрим давлатларда “рангли инқилоблар” қилишга ҳаракат қилмоқда.

Ҳозирда Марказий Осиё йирик давлатларнинг сиёсий манфаатлари тўқнашаётган минтақага айланди.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Фойдаланилган адабиётлар

 

1.  Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т. “Ўзбекистон” 2003 й.

2. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсађасида: ҳавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари.

Т. “Ўзбекистон” 1997 й.

3.  Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир.

Т. “Ўзбекистон” 2005 й.

4.  Каримов И.А. Ўзбек халқи, ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди.  Т. “Ўзбекистон” 2005 й.

5. Абдуллаев О.Б, Нуруллаева Н. Ўзбекистон – Марказий Осиёда тинчлик таянчи. Илм сарчашмалари. 2002 й.

6.  Арипов Э.Т. Внешнеполитические аспекты деятельности Конгресса США в контексте глобального развития (На примере центральной Азии и Кавказа). Т. 2001 г.

7. Абдураҳмонов М. Америка фожеаси ёки З.Бжезинскийнинг “Америка ҳалокатга юз тутмоқда” мақоласидаги мулоҳазалардан қандай хулосалар чиқариш мумкин.  XXI аср. 2005 й. 27 октябр.

8.   Бабаев А. Муштарак мақсадлар йўлидаги муҳим қадам.  XXI аср. 2006 й. 26 январ

9.  Бўронов Ю. “Сафарлар дипломатияси” ёки Вашингтоннинг Марказий Осиёга нигоҳи.  XXI аср. 2005 й. 20 октябр.

10.  Марказий Осиё: кеча, бугун, эртага.  Ишонч. 2001 й. 29 декабр.

11.  Ўзбекистон ташаббуси – тинчлик.  Ўзбекистон овози. 2001 й. 27 декабр.

12.  “Терроризмга қарши курашда бирдам бўлайлик”. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ўзбекистон халқига Мурожаати. Хоразм ҳақиқати. 2001 й. 8 декабр.

13.   Кубаев О. Мақсад – минтақавий ҳавфсизлик Жамият ва бошқарув. 2002 й. 1-сон.

14.   Йўлдошев М. “Ўзбекистон Марказий Осиёнинг юраги..”. Марказий Осиё маданияти. 2004 й. 13-сон.

15.   Сафаев Ж. Глобал дунё – геосиёсий манзара ва миллий манфаатлар. Фидокор. 2004 й. 7 сентябр.

16.   Эргашев Ш. Кимга тўй, кимга аза. XXI аср. 2005 й. 29 декабр.

17.   Юнусов Х. Ўзбекистон АҚШ муносабатлари. Ўзбекистон овози. 2002 й. 14 март.

18.  Юнусов Х. АҚШ парламенти: тарихи, фаолияти, ваколат доираси ва ўзига хос хусусиятлари. Ўзбекистон овози. 2002 й. 14 март.

19.  Каримбеков К. Œзбекистон тинчлик учун кураш йўлида. Маърифат. 2001 й. 19 декабр.

20.  Жума Назар. Америка хотиралари. Фидокор. 2004 й. 11 ноябр.

21.  Пентагоннинг “Олтин асри” тугаяпти. XXI аср. 2005 й. 15 декабр.

22.  Параманов В.В. геостратегия США в центральной Азии. Автореферат дисс. канд- полит. наук. Т. 2002г.

23.  Сафаев Ж. Янги қутблар – дунёда тинчлик ва табиий мувозанатни таъминлайди. Фидокор. 2005й. 20 октябр.

24.   Сафаев Ж. Янги таҳдид: “Бизнесга айланаётган сиёсий васваса”. 2005й. 14 декабр. 

25. Эргашев И. Демократия – унинг яккаю-ягона, “Универсал модели” бўлмайди. Фидокор. 2006й. 10 январ.

26.  Шукурзода М. АҚШ ва Марказий Осиё: ҳамкорлик стратегияси. Фидокор. 2002й. 14 декабр.

27.  Россия сиёсатшуносининг фикри – АҚШнинг Марказий Осиёдаги сиёсати моҳиятини тўђри тушунишга ёрдам беради. XXI аср. 2005й. 25 август.          

 

 

 

 

Мундарижа

 

Кириш. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

 

  1. Марказий Осиё республикалари геостратегик ривожланишининг асосий омиллари . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  5

 

  1. Америка Қўшма Штатларининг Марказий Осиёдаги геостратегик мақсадлари . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .18

 

  1. Америка Қўшма Штатлари Конгрессининг Марказий Осиёга нисбатан ташқи сиёсий фаолияти  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..29

 

Хулоса . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

 

Фойдаланилган адабиётлар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..37


1 Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсађасида: ќавфсизликка тахдид, барšарорлик шартлари ва тараššиёт кафолатлари. Т. “Ўзбекистон” 1997й. 8 бет.

2 Ўша ерда, 5 бет 

1 Параманов В.В. Геостратегия США в центральной Азии. Автореферат канд. полит. наук. Т. 2002г.

2 Арипов Э.Т. Внешне политические системи деятельности конгресса США в контексте глобальная развития. (На примере центральной Азии и Кавказа) Автореферат канд.полит.наук. Т. 2001г.

3 Саидолимов С.Т. Формиравание системи региональной безопасности в Центральной Азии. Автореферат дисс. канд.полит.наук. Т. 2002г.

4 Шукурзода М. АŠШ ва Марказий Осиё: ќамкорлик стратегияси. Фидокор. 2002й. 14 декабр. 

5 Бўронов Ю. «Сафарлар дипломатияси» ёки Вашингтоннинг Марказий Осиёга нигохи. XXI аср 2005й. 20 октябр.

6. Эргашев И. Демократия –  унинг, якка-ю – ягона, «Универсал  модели» булмайди. Фидокор. 2006й. 10 январ.  

7 Абдурахманов М. Америка фожеаси ёки З.Бжезинскийнинг «Америка ќалокатга юз тутмоšда» маšоласидаги мулоќазалардан šандай хулосалар чиšариш мумкин. XXI аср. 2005й. 27 октябр.

1 Абдуллаев О.Б, Нуруллаева Н. Ўзбекистон – Марказий Осиёда тинчлик таянчи. Илм сарчашмалари. 2002й. 2-сон. 26-27 бетлар.

2 Марказий Осиё: кеча, бугун, эртага. Ишонч. 2001й. 29 декабр.

1 «Терроризмга šарши курашда бирдам бўлайлик». Олий Мажлиснинг Ўзбекистон халšига Мурожаати. Хоразм ќаšиšати. 2001й. 8 декабр.

1 Каримов И.А. «Биз учун халšимиз, ватанимиз манфаатидан улуђ маšсад йўš». Т. «Ўзбекистон» 2002й. 20-22 бетлар.

1 Ўзбекистон ташаббуси – тинчлик. Ўзбекистон овози. 2001й. 27 декабр.

1 Ўзбекистон ташаббуслари амалга ошмоšда. Халš сўзи. 2001й. 26 декабр.

1 Кубаев О. Маšсад – минтаšавий ќавфсизлик. Жамият ва бошšарув. 2002й. 1-сон. 71 бет.

1 Кубаев О. Маšсад – минтаšавий ќавфсизлик. Жамият ва бошšарув. 2002й. 1-сон. 71 бет.

1 Сафаев Ж. Глобал дунё – геосиёсий манзара ва миллий манфаат. Фидокор. 2004й. 7 сентябр.

1 Сафаев Ж. Глобал дунё – геосиёсий манзара ва миллий манфаат. Фидокор. 2004й. 7 сентябр.

2 Эралиев Ш.Кимга тœй, кимга аза. XXI аср 2005 йил 29 декабр

1 Бобаев А. Муштарак маšсадлар йўлидаги муќим šадам. XXI аср. 2006й. 26 январ.

2 Ўша ерда.

3 Азизхонов А.Т, Мусаева О.Р ва бошšалар. Ўзбекистонда демократик жамият šуриш назарияси ва амалиёти. Т. «ДИТАФ» нашриёти 2001й. 306 бет. 

1 Юнусов Х. Ўзбекистон – АŠШ муносабатлари. «Ўзбекистон овози». 2002й. 14 март.

2 О.Салимов ва бошšалар. Янги Ўзбекистоннинг етти зафарли йили. – Т.: «Шарš», 1999й. 216 бетлар.

1 Параманов В.В. Геостратегия США в Центральной Азии. Автореферат дис. канд. полит. наук. Т. 2002г. 13 стр.

1 «Янги дунё тартиби»: саробми ё ќаšиšат. ХХI аср. 2004й. 23 сентябр, пайшанба. 

1 Сафаев Ж. Янги šутблар – дунёда тинчлик ва табиий мувозанатни таъминлайди. Фидокор. 2005й. 20 октябр.

2 Шукурзода М. АŠШ ва Марказий Осиё: ќамкорлик стратегияси. 2002й. 14 декабр.

1 Шукурзода М. АŠШ ва Марказий Осиё: Ќамкорлик стратегияси. 2002й. 14 декабр.

1 Шукурзода М. АŠШ ва Марказий Осиё: Ќамкорлик стратегияси. 2002й. 14 декабр

1 Бўронов Ю. «Сафарлар дипломатияси» ёки Вашингтоннинг Марказий Осиёга нигоќи. XXI аср. 2005й. 20 октябр.

2 И.А.Каримов. Инсон унинг ќуšуš ва эркинликлари ќамда манфаатлари – энг олий šадрият. “Халš сўзи”. 2005й. 8 декабр.

1 Эргашев И. Демократия – унинг, якка-ю – ягона «универсал модели» бўлмайди. Фидокор. 2006й. 10 январ.

2 Œша ерда.

3 Сафаев Ж. Янги таќдид: «Бизнес»га айланаётган сиёсий васваса.  XXI аср 2005й. 14 декабр.

1 Учлик «Рангли ўйин»ларга šарши. XXI аср. 2005й. 20 декабр.

2 Россия сиёсатшуносининг фикри – АŠШнниг Марказий Осиёдаги сиёсати моќиятини тўђри тушунишга ёрдам беради. XXI аср. 2005й. 25 август.

1 Россия сиёсатшуносининг холис фикри – АŠШнинг Марказий Осиёдаги сиёсати моќиятини тўђри тушунишга ёрдам беради. XXI аср. 2005й. 25 август.

2 Œша ерда.

1 Абдураќманов М. Америка фожеаси ёки З.Бженскийнинг «Америка ќалокатга юз тутмоšда» маšоласидаги мулоќазалардан šандай хулоса чиšариш мумкин. ХХI аср. 2005й. 27 октябр.

2 Œша ерда.

1 Эгамšулов Б. Šудратли давлат. Халš сўзи. 2003й. 20 март.

2 Юнусов Х. АŠШ парламенти: тарихи, фаолияти, ваколат доираси ва ўзига хос хусусиятлари. Ўзбекистон овози. 2002й. 14 март.

1 Юнусов Х. АŠШ парламенти: тарихи, фаолияти, ваколат доираси ва ўзига хос хусусиятлари. Ўзбекистон овози. 2002й. 14 март.

1 Юнусов Х. АŠШ парламенти: тарихи, фаолияти, ваколат доираси ва ўзига хос хусусиятлари. Ўзбекистон овози. 2002й. 14 март.

1 Жума Назар. Америка хотиралари. Фидокор. 2004й. 11 ноябр.

2 Жума Назар. Америка хотиралари. Фидокор. 2004й. 11 ноябр.

3 Œша ерда.  

1 Пентагеннинг «Олтин асри» тугаяпти. ХХI аср. 2005й. 15 декабр.

2 Пентагеннинг «Олтин асри» тугаяпти. ХХI аср. 2005й. 15 декабр.

3 Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсађасида ќавфсизликка таќдид; барšарорлик шартлари ва тараššиёт кафолатлари. Т. “Ўзбекистон” 1997й. 41 бет.

1 Арипов Э.Т. Внешнеполитическое аспекты деятельности конгресса. США в контексте глобального развития. (на примере центральной Азии и Кавказа). Т. 2001г. 3 стр.

2 Œша ерда

3 Œша ерда.

1 Саидолимов С. Формирование системы региональной безопасности в центральной Азии. Т.2002г. 16 стр.




Информация о работе Ақш Нинг Марказий Осиёдаги геостратегияси