Іс жүзінде бар жүйені талдау және техникалық

 

Жасанды жарық үшін қызу және газоразрядтық шамдар қолданылады. Жалпы жұмыстық қыздыру шамдардың  типтерін белгілеу шартындағы келесі әріптер мынаны білдіреді: В- ваакумдық, Г- газбен толтырылған, Б- биспиральдық, БК- биспиральдық криптондық. Шамдардың жарықтық ағымдары, жалпы жұмыстық қыздырушылық және олардың қуаты 5.2 кестеде келтірілген.

 

 

 

 

 

 

5.2 кесте - Жалпы жұмыстық қыздырушылық шамның қуаты мен жарықтық  ағым
Шамның типі	Қуат  Вт	220	200-235		Шамның типі	Қуат  Вт	200	200-235
		кернеуіндегі жарықтық ағым					кернеуіндегі жарықтық ағым
В	15	105		85	Б	150	2100		1840
В	25	220		190	Г	200	2800		-
Б	40	400		300	Б	200	2920		2540
БК	40	460		-	Г	300	4600		4000
Б	60	716		550	Г	500	8300		7200
БК	60	790		-	Г	750	13100		-
Б	100	1350		1090	Г	1000	18600		-
БК	100	1450		-	Г	1500	2900		-
Г	150	2000		-

 

Кіші қысымды газоразрядтық  шамдар ең үнемді болып саналады (ЛД, ЛДЦ, ЛХБ және т.б.). Газоразрядтық  шамдардың кейбір техникалық сипаттамалары 5.3 кестеде келтірілген.

5.3 кесте - Кіші қысымды газоразрядтық шамдардың кейбір сипаттамалары
Номиналдық	номиналды жарықтық ағым лм., шамдар типі					Шамның өлшемі, мм.
қуат, Вт	ЛДЦ	ЛД	ЛХБ	ЛТБ	ДБ	Диаметр	Штырьдың ұзындығы
15	500	590	675	700	760	27	451,6
20	820	920	935	975	1060	40	604,0
30	1450	1640	1720	1720	2100	27	908,8
40	2100	2340	3000	3000	3120	40	1213,6
65	3050	3570	3820	3980	4650	40	1514,2
80	3740	4070	4440	4440	5220	40	1514,2

 

Өндірістік бөлмеде  жарық құралдарын орналастырған  кезде келесі негізгі шарттарын  ескеру керек: нормирленген жарықты  ең тиімді жолмен құру,  қызмет ету үшін қауіпсіз және тиімді қатынау, топталған желіні монтаждауға тиімді және созылымдысы кішкентай, бекітімділігінің сенімділігі.

Бөлмеде жалпы жарықталу  шамдарының орналасуы келесілермен анықталады: Н- бөлменің биіктігімен, Һ- жұмыс бетінің үстіндегі ілінуінің биіктігімен, L- көрші шамдардың немесе люминесценттық шамдардың қатарлардың  арасындағы ұзындығымен, l- шеткі шамдардың немесе шамдар қатарлар мен қабырғаның арасындағы ұзындық (сурет5.1).

h = H - h_c - h_p

h_c- шамнан қабырғаға дейінгі ұзындық;

h_p- еденнен жоғары жұмыс бетінің биіктігі.

Көрші шамдардың арасындағы ұзындықты 1,2¸1,4 тең l = p/h шамаға қарап анықталады.

Қабырға мен ең жақын  орналасқан шамның арасындағы ұзындық l = (0,25 ¸ 0,3)a, егер жұмыс тікелей қабырғадан жақын орындалса, және l = (0,4 ¸ 0,5)a, егер жұмыс қабырғаның жанында емес орындалса.

Жалпы есептелуі екі  әдіспен жасалады: пайдалану коэффицент әдісі және нүктелік әдіс. Пайдалану  коффициент әдісі көлеңке жасайтын үлкен заттары жоқ көлденең беттерді жалпы біркелкі жарықтануды есептеу үшін қолданылады.

Нүктелік әдіспен жалпы  локальдық жарықтану, көлеңкесі  бар жалпы біркелкі жарықтану  және жергілікті жарықтану есептелінеді.

 

Пайдалану коэффициент  әдісі

Келтірілген әдіс есептелу бетіне түсетін жарық ағымының жарық  құралдың толық ағымына қатынасқа тең h коэффициенттің мәнін анықтауда болады. Есептеу практикасында h мәндерін бөлменің (бөлменің индексі і) геометриялық параметрлерін олардың оптикалық сипаттамаларымен (төбенің шағылыстыру коэффициенттері) r_пот, r_ст., r_п байланыстыратын кестеден алады.

і бөлменің индексі келесі формуламен анықталады:

 

                                                                                                  (5.11)

мұндағы А- бөлменің ұзындығы;

                В- бөлменің ені;

                Һ- есептелу биіктігі

Шағылыстыру коэффициенттердің  бағытталған мәндері 5.4 кестеде келтірілген.

 

5.4 кесте - Өндірістік бөлмелердің rпот, rст мәндері
Төбенің күйі	rпот., %	Қабырғаның күйі	rст. %
Жаңадан ақталған	70	Ақ перделермен жабылған,	70
Ылғалды бөлмеде		жаңадан ақталған терезелермен
ақталған	50	Перделерсіз терзелері  бар,
Таза бетонды	50	ақталған	50
Ашық ағашты		Терезелері бар бетонды	30
(боялған)	50	Штукатурленген кірпіштік	10
Лас бетонды	30	Кір	10
Кір	10

 

Ф әр жарықтанушының керекті ағымы келесі формула бойынша анықталады:

 

                                                          (5.12)

мұндағы Е- берілген минималды  жарықтану;

Кз- қордың коэффициенті;

S- жарықталған аудан, м²;

Z- жарықтың біркелкімелік коэффициенті Z = 1,1 ¸ 1,2;

N- жарықтанушылардың саны (есептеуге дейін бекітілген);

ДРЛ немесе қыздыру шамдармен  жарықты есептеген кезде, алдымен  төбенің ауданы бойынша жарықтанушыларды орналастырып, олардың санын анықтау  керек. Есептелу нәтижесінде керекті  жарық ағымы үшін ең жақын қыздыру  немесе ДРЛ шамы таңдалады. Шамның жарық ағымы тек 10-20% ауытқуы рұқсат етіледі.

Люминесценттік жарықты  есептеген кезде таңдалған шамның Ф_л жарық ағымы берілген және п жарықтанушыда шамның саны анық. Сондықтан бұл жағдайда керекті жарықтанушылардың саны анықталады.

 

                                                                                  (5.13)

 

Есептің берілгені: ұзындығы 50м, ені 40м, биіктігі 4,3м болатын бөлменің жалпы жарықталуын анықтау керек. Төбесі ақталған, перделермен жабылмаған терезелері бар ақталған қабырғалары бар бөлме. Көру жұмысының разряды- IV,в. Нормирленген жарықталуы- 200лк. Қуаты 80 Вт 2-ші группалы ЛБ люминесцендік шамдармен жалпы жарықталу жүйесін таңдаймыз, жарықтық ағым Ф_л = 5220 лк (кесте 5.5). Төбенің, еденнің, қабырғаның шағылыстыру коэффициенттері r_пот.=70%, r_ст.=50%, r_пол.=30%. 

Ілінудің есептелген биіктігі- жұмыс беті еденнен 1,2м  биіктікте орналасқан, шамдардың түсуінің биіктігі- 0,5м, бұдан, h = 4,3-(1 +0.5) = 2,8м.

Жарықтанушылардың арасындағы ең тиімді ұзындығы келесідей анықталады:

                Z = l • h = 1,4 • 3,3 = 3,92 м.                                   (5.14)

Қабырғадан 0,5м қашықтықта 3 қатар жарықтанушыларды аламыз, қатарлардың арасындағы қашықтық 4м.

Бөлменің индексін (5.1) формула бойынша анықтаймыз:

 

                                                             (5.15)

 

пайдалану коэффициенті h =84%

қордың коэффициенті К₃ = 1,5

Бұл мәндерді 5.3 формулаға  қойып, люминесценттік шамдардың санын  анықтаймыз.

Ф әр жарықтанушының керекті ағымы келесі формула бойынша анықталады:

 

                                             (5.16)

Керекті шамдардың саны

                                                     (5.17)

400 лк нормирленген  жарықтануды құру үшін барлығы  қуаты 80Вт 201 ЛБ шам керек.

 

 

3. Электромагниттік сәулелерден қорғану

 

Стандарт электромагниттік шығу көздері бар жұмыс орындарына  персоналдың электромагниттік деігейінің шегін және оны бақылауға талаптарды орнатады.

ЭМА стандарты аптасына 15 минуттан аспайтын аз уақыттық ЭМА  тудыратын жұмыс орындарына орнатылмайды.

ЭМА интенсивтілік 60 кГц–300 МГц жиілік диапазонында электрлік (Е) мен магниттік (Н) аймақтар кернеуі мен сипатталады, энергетикалық           жүктелу (ЭН) өз кезегніде аймаққа әсер ететін кездегі кернеу квадратының туындысы болып саналады. Электрлік аймақта туындайтын энергетикалық жүктелу ЭН_Е = Е² х Т, магниттік аймақта – ЭН_Н = Е² х Т.

Е мен Н мәндерінің шекті деңгейі 60 кГц–300 МГц жиілік диапазонында орналасқан жұмыс орындарындағы  персоналға, шекті энергетикалық  жүктелу мен әсер ететін уақыты бойынша  келесі формуламен анықтау керек[3]:

;   ;                        (5.18)

Мұнда Е_ПД мен Н_ПД – электрлік және магниттік кернеудің шекті деңгейі;

Т – әсер ету уақыты;

ЭН_Епд мен ЭН_Нпд – жұмыс уақытында энергетикалық жүктелудің шекті деңгейі;

Е_ПД , Н_ПД , ЭН_Епд , ЭН_Нпд мәндерінің максимальды мәндері 2-кестеде көрсетілген.

5.5 кесте - Радиожиіліктің ЭМА әсерінің шекті деңгейі

Параметр	Жиілік диапазонында шекті деңгей, МГц			Параметр	Жиілік диапазонында шекті деңгей, МГц
	0,06-3	3-30	30-300		0,06-3	3-30	30-300
ЕПД	500	300	80	ЭНЕпд	20000	7000	800

 

Жиілік диапазоны 0,06-3 МГц арасныда болатын электрлік  және магниттік аймақтардың бір  мезгілде әсер етуі келесі шартты қанағаттандырса  ғана қауіпті емес[3]:

 

                

                                       (5.19)

 

ЭН_Е мен ЭН_Н – электрлік және магниттік аймақтарды сипаттайтын энергетикалық жүктелу;

4. Шу және діріл үшін талаптар

 

Өндірістік орындарда, ондағы ВДТ  және ПЭЕМ-дағы жұмыстар көмекші болып  табылады, жұмыс орындарындағы  “Шу. Бөлмелердегі ВДТ және ПЭЕМ-дағы жұмыс негізгі болып табылады (диспетчерлік, операторлық, басқару посты, есептегіш техниканың залы, офистер, есептеу және басқалар) барлық оқу орындарда (вуздарды қоса) шу деңгейлері жұмыс орнында 50 дБА асаау керек. Инженерлі-техникалық жұмыстарды орындағанда, лабораториялық,аналитикалық,және есептік бақылау кезінде ВДТжәне ПЭЕМ бар бөлмелерде шу деңгейі 60 дБА аспау керек. ЭЕМ операторлар бөлмелерінде (дисплейсіз) шу деңгейі 65дБА аспау керек. Есептеу машиналарының шу агрегаты бар жұмыс орындарында шу деңгейі 75 дБА аспау керек.

Шуды қатты шығаратын жабдық (АЦПУ , принтерлер және т.б.), егер олардың  берілген жұмыс түрі үшін рауалы шу деңгейінен көп болса, онда ВДТ және ПЭЕМ-мен бірге бөлмеден тыс жерде  болу керек.

Бөлмелерде шу деңгейін төмендету  үшін дыбыс жұтқыш материалдар қолдану керек (органдармен және мемлекеттің Медсанбақылау мекемелерімен рұқсат етілген) тиімділігін бекітіп, максималды дыбыс жұтқыш коэффициентімен 63-8000 Гц жиілік аймағында акустикалық есептеу керек. Қосымша дыбыс жұтқыш болып, қалың матадан перделер қабырғаға түстес және перденің ені терезе енінен 2 есе үлкен болу керек.

 

2. Электр қауіпсіздігі

 

Қорғаныс жерлену мен  нулдену, изоляцияның бұзылғанының арқасында электр қондырғысының  ток жүрмейтін металл бөліктері  кернеу астында қалғанды, адамның сол металл бөліктеріне тиіпкеткен жағдайда электр тогынан қорғау керек.

Қорғаныс жерлену электр қондырғысының металликалық бөлімімен  жер немесе жерге балама арасындағы әдейі жасалған электрлік байланыста айтады.

Нулдену электр қондырғысының металликалық бөлімімен қоректі көздің жерленген нүктесі арасында қорғаныс нулдік өткізгіш арқылы электр байланысы айтылады.

Қорғаныс жерлену мен  нулденуге электр қондырғыларының  ток жүргізбейтін металликалық бөлімдерінің басқа түрлі қорғаныс әдісі болмаған жағдайда қамтылу керек.

Электр қондырғыларының  қорғаныс жерлену мен нулденуін  келесі шарттарға сәйкес орындау  керек:

• айналмалы токтың номинальді кернеуінің 380 В-тан, тұрақты токтың 440 В-тан жоғары болған кезде міндетті түрде болу керек.
• МЕСТ 12.1.013-78 құжатына сәйкес қауіпті және аса қауіпті жұмыстарда айналмалы токтың номинальді кернеуінің                  42-380 В аралығында, тұрақты токтың 110-440 В аралығында болған кезде міндетті түрде болу керек.