Саяси партиялар жөне партиялық жүйе

Тақырып №17: Егемен Қазақстанның саяси проблемалары

1.       Егемен Қазақстанның саяси нақтылық ретіндегі қалыптасуы мен дамуы.

2.       Қазақстанда егемендік пен демократияның қалыптасу кезеңдері.

3.       Ұлттық идеяны және мемлекеттік идеологияны жасаудың проблемалары

4.       Қазақстан Республикасында  плюралистік демократияны қалыптастырудың жолдары.

Дәріс тезисі:

Егемен Қазақстанның саяси нақтылық ретіндегі қалыптасуы мен дамуы.

Қазақстан Республикасы- зайырлы, құқықтық, әлеуметтік, демократиялық мемлекет және халықаралық қатынастың субъектісі ретінде. Қазақстанда егемендік пен демократияның қалыптасу кезеңдері: проблемалар мен қиындықтар. Қазақстан қоғамының қазіргі кезеңдегі  даму тенденциясы тұрғысынан саяси жаңарудың ерекшеліктері.

Ұлттық идеяны және мемлекеттік идеологияны жасаудың проблемалары. Қазақстан Республикасында  плюралистік демократияны қалыптастырудың жолдары. Посттоталитарлық қоғамның саяси даму тәжірибесінің халықаралық маңызы.

              Қазiргi халықаралық қатынастар деп әлемдегi халықаралық қатынастар субъектiлерiнiң арасында пайда болатын әртүрлi байланыстар мен кездесулер, акциялар мен әрекеттер түсiндiрiледi.

Осы қатынастардың базалық әлеуметтiк негiзi Жер планетасында өмiр сүретiн бiрлiк пен тұтастықты қалыптастыратын адамзат. Дегенмен осынау бiрлiк пен тұтастық - қайшылықты нағтылық және көпбейнелi, әртүрлi, тiптi қарама-қарсы мүдделердiң түйiсуiнiң бiрлiгi болып табылады. Олар қажет болғандықтан саясатқа енiп кетедi және саяси шешiмдердi талап етедi.

Сонымен, халықаралық қатынастар субъектiлерiнiң мүдделерiнiң түйiсуiнiң  өзегi болатын саяси шынайылықтың спецификалық мазмұны халықаралық қатынастар болып табылады.

Қазiргi кезде мемлекетпен қатар мемлекеттен тыс құрылымдар да халықаралық қатынастардың субъектiлерi болып табылады, яғни жекелей алғанда БҰҰ және оның органдары: Бас Ассамблея, қауiпсiздiк Кеңесi, Экономикалық және әлеуметтiк Кеңес, қамқорлық туралы Кеңес, Халықаралықсот, Секретариат.

БҰҰ құрылымдарының белсендi және мақсатты қызметiнiң нәтижесiнде халықаралық шиеленiстердiң түйiнiн шешу, келiсiмдiк процестердi жолға қою, мемлекеттердiң мүдделерiн түйiстiру, халықаралық құқық нормаларының сақталуын қамтамасыз ету, агрессияны айыптау, халықаралық проблемаларды шешуде консенсустық  мәдениет пен бейбiтшiлiк сүйгiштiктi қалыптастыруға кең жол ашылады.

Бұл жағдайда БҰҰ қызметi халықаралық-құқықтық шеңберде болады. 1945 жылдың 26 шiлдесi күнi Сан-Франциско қаласында қабылданған БҰҰ Жарғысында көрсетiлгендей, БҰҰ және оның органдарының мiндеттерi мыналар: халықаралық проблемаларды шешудiң тәсiлi ретiнде соғысты болдырмау; адамзат өмiрiнде адамның негiзгi құқықтарына, адамзат тұлғасының артықшылықтары мен құндылықтарына, әйелдер мен еркектердiң, кiшi және үлкен ұлттардың теңдiгiне сенiмдi нығайту; елдер мен халықтардың алдында пайда болатын проблемаларды шешу үшiн халықаралық жағдайлар жасау.

Тәуелсiз мемлекет ретiндегi Қазақстан Республикасының құрылуы  мемлекеттiң сыртқы саясаттағы бағдары мәселесiн алға қойды. Ол келесi проблемалық аспектiлердi қамтыды:

1. Әлемдiк қауымдастықтың Қазақстан Республикасын халықаралық қатынастардың субъектiсi ретiнде қабылдауы.

2. Мемлекеттiң сыртқы саяси қызметiнiң негiзгi принциптерiн, оның сыртқы саяси құндылықтары мен басымдықтарын жобалау.

3. Халықаралық қатынас субъектiлерiмен халықаралық байланыстарды жолға қою және дамыту.

4. Халықаралық құқық принциптерi мен нормаларын тану және игеру.

5. Халықаралық қатынастар мәдениетi: дипломатия мен дипломатиялық қызметтi қалыптастыру.

Жас тәуелсiз Қазақстан Республикасы үшiн сыртқы саясаттағы негiзгi мәселе мемлекеттер мен әлемдiк қауымдастықтың оны дербес, тәуелсiз мемлекеттiк құрылым ретiнде тануын, оның территориялық тұтастығын, халықаралық iстердегi құқықтық субъектiлiгiн тануын қамтитын легитимдiлiк проблемасы болды. Қазақстан Республикасы тәуелсiздiктiң 10 жылы iшiнде осы тұрғыда бiрқатар табыстарға қол жеткiздi. БҰҰ мүше болып қабылданды, әлемнiң негiзгi мемлекеттерiнiң барлығымен дерлiк дипломатиялық байланыстар орнатты.

Семинар сабақтарының жоспары

Тақырып №1: Саясаттану ғылым ретінде

Жоспары:

1.       Саясаттанудың зерттейтін мәселесі.

2.       Саясат және оның мәні.

3.       Саясаттанудың заңдары мен принциптері, категориялары мен тәсілдері.

4.       Саясаттанудың атқаратын қызметтері.

Әдістемелік нұсқаулар: №1, 3 емтихан сұрақтарын қараңыз. Берілген тапсырмаларды жазбаша түрде орындаңыз. Сіз №1 мәнжазбаны орындай аласыз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Жамбылов Д.Ә. Саясаттану. Оқулық.- Алматы 2006

2. Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Мустафиннің редакциялауымен.-Алматы, 1997.

3. Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағанбетова З.Н. Саясаттану. Оқу құралы. Алматы, 2005

4. Л.А. Байдельдинов. Политология. Учебник для ВУЗов, - Алматы, 2005.

5. Смагулов Е.М. Основы политологии, - Астана, 2001.

6. Джунусова Ж.Х. и др. Введение в политологию. – Алматы, 2001.

7. Политология: уч. для ВУЗов. Под редакцией Решетникова С.В. – Москва, 1999.

8. Панарин А.С. Политология: Уч пособие, - Москва, 2001.

9. Абсаттаров Р.Б., Жалмагамбетова С.Т., Нуракишев А.А. Тесты по политологии: вопросы и ответы: учебное пособие, - Алматы: Гылым, 2005.

10. Категории политической науки. Учебник – М, 2002.

11. Современная политическая теория / Авт-сост. Д.Хэлд; Пер. анг. Под общ. ред. В.И.Даниленко – М, 2001.

Тақырып №2: Саяси ғылымның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері

Жоспары:

1.       Ежелгі Шығыстың саяси ойлары (буддизм, конфуцишылдық, даосизм, заңшылдар мектебі).

2.       Ежелгі Грекия мен ежелгі Римдегі саяси ойлар (Платон, Аристотель, Цицерон).

3.       Жаңа замандағы саяси ойлар.

4.       ХІХ-ХХ ғасырлардағы әлеуметтік-саяси идеялар мен ағымдар: либерализм, консерватизм, марксизм.

5.       Ж.Баласағұни, Қ.А.Яссауи, Әл-Фарабидің саяси көзқарастары.

6.       Фольклор – қазақ халқының саяси ой-пікірлерінің қайнар көзі.

7.       ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының саяси көзқарастары.

8.       XX ғасырдағы Қазақстандағы саяси ойлар.

      9. Қазіргі жағдайдағы Қазақстандағы саяси ой-пікірлердің ерекшеліктері мен негізгі бағыттары.

Әдістемелік нұсқаулар: Барлық сұрақтар бойынша ауызша жауапқа даярлану. 2,3,4,5,7,8 көбірек назар аудару. Нақты фактілерге тоқталыңыз, мысалы: Платон, оның мемлекет, саясат жөніндегі негізгі еңбектері,  еңбектердің мәні мен мазмұны,  Платонның саясат пен қоғам жөніндегі негізгі идеялары мен теориялары. № 4-12 емтихан сұрақтарын қараңыз.  № 2-3 мәнжазбаларды орындай аласыз.

Кестені толтырып, анықтама беріңіз (Платон бойынша мемлекеттің формалары)

Негізгі әдебиеттер:

1.       Жамбылов Д.Ә. Саясаттану. Оқулық.- Алматы 2006

2.       Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Мустафиннің редакциялауымен.-Алматы, 1997.

3.       Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағанбетова З.Н. Саясаттану. Оқу құралы. Алматы, 2005

4.       Л.А. Байдельдинов. Политология. Учебник для ВУЗов, - Алматы, 2005.

5.       Смагулов Е.М. Основы политологии, - Астана, 2001.

Қосымша әдебиеттер:

1.       Джунусова Ж.Х. и др. Введение в политологию. – Алматы, 2001.

2.       Политология: уч. для ВУЗов. Под редакцией Решетникова С.В. – Москва, 1999.

3.       Панарин А.С. Политология: Уч пособие, - Москва, 2001.

4.       Абсаттаров Р.Б., Жалмагамбетова С.Т., Нуракишев А.А. Тесты по политологии: вопросы и ответы: учебное пособие, - Алматы: Гылым, 2005.

5.       Категории политической науки. Учебник – М, 2002.

6.       Современная политическая теория / Авт-сост. Д.Хэлд; Пер. анг. Под общ. ред. В.И.Даниленко – М, 2001.

7.       Ишмухамедов А.Ш. Проблемы становления и развития политической науки в Казахстане – Алматы, 1999.

8.       Валиханов Ч. Избранные произведения – Алматы, 1990.

9.       История Казахстана. В 5 томах. Том 2-4, - Алматы, 1999.

10.   Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. – А., 1992.

11.   Политология. Энциклопедический словарь. М., 1997.

Тақырып №3: Билік саяси феномен ретінде

Жоспары:

1.       Билік ұғымы және оның негізгі элементтері.

2.       Саяси және мемлекеттік билік.

3.       Биліктің легитимдігі.

4.       Қазақстан Республикасындағы  билік органдары                                           

Әдістемелік нұсқаулар: Берілген тапсырманы жазбаша орындаңыз. № 13-18 емтихан сұрақтарын қараңыз . № 6,7 мәнжазбаларды орындай аласыз. Төртінші сұрақ бойынша кесте құрастырыңыз.

Кестені толықтырыңыз:

Әдебиеттер тізімі:

1.       Жамбылов Д. Саясаттану негіздері. Оқу құралы. Алматы. «Жеті Жарғы», 1998.

2.       Тажитаева Р.С. Саяси құндылықтарды зерттеудің теория-методикалық мәселелері // Саясат. 2000, №12.

3.       Нигматуллин Н. «Әлеуметтік» және «саяси» мазмұнының өзара байланысы және бір-біріне ықпалы. // Ақиқат, 2001, №4.

4.       Ермеков Р., Досмухамедов Х. Демократиялық өзгерістерді терең зерттеу – негізгі мақсат // Саясат, 2001. №9.

5.       Айталы А. Қазақстандық демократия ұлттық мұратты жақтай ма, әлде астамшылықты сақтай ма? // Саясат, 2001, № 7, 8.

6.       Белынбаев С.Т. Биліктің бөліну теориясы. // Саясат, 2001, № 6.

7.       Қасымбеков М. Даму авторитаризмі – саяси жаңғыру құбылысы ретінде. // Ақиқат, 2002, №5.

8.       Қазақстан Республикасы Конституциясы. Алматы, «Қазақстан», 1998.

9.       Шауенов Е. Стабилизирующая роль легитимности и эффективности власти в Казахстан. // Саясат, 2000, № 8, 9.

Тақырып №4. Қоғамның саяси жүйесі

Жоспары:

1. Саяси жүйенің құрылымы және қызметі

2. Д.Истонның, Г.Алмондтың, К.Дойчтың саяси жүйе теориялары.

3. Қазіргі Қазақстанның саяси жүйесінің ерекшеліктерін көрсетіңіз

Әдістемелік нұсқаулар: Сұрақтарға ауызша жауаптар даярлаңыз. № 20-22 емтихан сұрақтарын қараңыз.  №12 тақырыпқа мәнжазба даярлай аласыз. Тест сұрақтарына жауап беріңіз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Жамбылов Д.Ә. Саясаттану. Оқулық.- Алматы 2006

2. Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Мустафиннің редакциялауымен.-Алматы, 1997.

3. Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағанбетова З.Н. Саясаттану. Оқу құралы. Алматы, 2005

4. Политология: уч. для ВУЗов. Под редакцией Решетникова С.В. – Москва, 1999.

5. Политология: уч. для ВУЗов. Ответственный редактор Перевалов В.Д. – Москва,2001.

6. Политология: уч. пособие. Под редакцией Тадевосяна Э.В. – Москва, 1999.

7. Политология: уч. пособие для ВУЗов. Под редакцией Радугина А.А. – Москва,1999.

8. Кравченко А.И. Политология, - Москва,2001.

9. Кривогуз И.М. Политология, - Москва,2001.

10. Зеркин Д.П. Политология, - Р-наД., 2000.

Қосымша әдебиеттер:

1.     Алмонд Г., Верба С. Гражданская культура и стабильность демократии //Полис,1992. №4

2.     Булуктаев Ю.С. Чеботарев А.Е. Политические партии – Алматы, 2004.

3.     Каменская Г.В. Родионов А.М. Политические системы в современности – М, 1994.

4.     Категории политической науки. Учебник – М, 2002.

Тақырып №5: Мемлекет және азаматтық қоғам

Жоспары:

1. Мемлекеттің пайда болу себептері, оның белгілері мен міндеттері

2. Мемлекеттің түрлері

3. Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам

4. Қазақстан Республикасы- егеменді біртұтас мемлекет

Әдістемелік нұсқаулар: Берілген тапсырманы жазбаша орындаңыз. № 23-28 емтихан сұрақтарын қарңыз. № 13-18 тақырыптар бойынша мәнжазбалар орындауыңызға болады.

Кестелерді толтырып, анықтама беріңіз:

Негізгі әдебиеттер:

1. Жамбылов Д.Ә. Саясаттану. Оқулық.- Алматы 2006

2. Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Мустафиннің редакциялауымен.-Алматы, 1997.

3. Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағанбетова З.Н. Саясаттану. Оқу құралы. Алматы, 2005

4. Смагулов Е.М. Основы политологии, - Астана, 2001.