Психотерапия

2. Визуалды контакт. Көз адамның жан дүниесінің айнасы, сондықтан көзқарас психоанализде – санасыз жағдайларды зерттеудегі плацедоэфект жөндеуші, коррекция (мысалы, дәрі және т.б. көмекті керек етуде өзін -өзі соған сендіру). Психоастаник -өзін -өзі қара жаман нәрселерге сендіру ойлары.
3. Баспен изеу.
4. Сөйлеген сөздерінің дауыс деңгейінің күштілігі , интонациясы, тоны.
5. Паузалармен үндемеу әдісін қолданады. Апстенция – паузаны сақтап қалу әдісі.

Аналитикалық әдістердің тәсілдері:

1. Психоанализ процедурасының инструкциясы.
2. Мәлімет жинақтау және мазмұнын ашу үшін сұрақтар.
3. Реконструкция(қайта құру). Кейбір жағдайлардың көріністерін  анықтау , белгілеу және  түсіндіру. Жалпы материяға коментарий беру.
4. Конфронтация .
5. Интерпритацияға  дайындау.
6. Интерпритация –күйзеліс жағдайларының себебін корсету, нақтылау.

Интерпритацияны психоаналитик  беру үшін алдын-ала  өзі де дайындалады.

 Бетпе-  бет. Көбіне қолданылады . Бетпе –бет позициясы, консультант креслосы мен клиенттің бөлмеде  орналасуы – бұл диалогқа шақыру. Бұл позициялар консультанттың қарым –қатынасқа түсінуіне куәландырады. Креслоны сәл, бұрып, арақашықтықты ашуға: бірақ 1,5 -2 м аспауы керек. Креслоға жатып немесе артқа отырушылармен әңгіме барысында үздіксіз ұстап отыру қиын.Жақсы консультант клиенттің жағдайын жасап , оған дұрыс көзбен қарайды.

Ашық поза.Консультаттың және оның клиенттің қабылдауының ашықтығын көрсетеді. Жабық болса, кодтыңнемесе аяқтың айқастырылуы әңгімеге аз араласуын көрсетеді. Ашық позаны бүкіл сеанс бойы отыру мүмкін емес , оны тек денені бос ұстап, қысылмай еркін отыруға қажет етеді.

Бет-әлпет  көрінісі. Ең маңызды адамдардың көрінісі.Осы бет-әлпет көрінісіне қарап адамдардың көңіл күйін, оның қалай отырғанын (қысылып, қысылмай) байқауға әбден мүмкін . Осы бет-әлпетке қарай отырыпта адамдардың диагнозын қоюға болады. Оның қасы, күлгенін байқау өте маңызды.

Визуалды  контакт-көз.Көз жан дүниенің йнасы болғандықтан, көз арқылы адамдардың күйін байқауға да психотеропевтің шеберлігін көрсетеді. Көзге қарап та клиенттің қалай отырғанын аңғаруға болады.Мысалы: егер ол тік көз алмай отырса,ол әңгімені беріліп айтып отырғандығы.

Бас изеу –клиентке өзінің әңгімеге араласып отыпғандығын көрсету. Бас изеу клиенттің мақұлдауын да білдіреді. Егер бас изелмесе , клиентті түсінбей қалғанын аңғартады.

Тон, темы, дауыс- дауыс маңызды құралдың бірі болып табылады. Адам әңгімесінде дауыс ырғағының өзгертіп отыруыоның әңгімедегі болып жатқан оқиғадағы өзін қалай сезінгенін көрсетеді. Сонымен қатар дауыстан тез және жай айтқаны да терапиялық жұмысқа маңызды.

     Вербалды  емес техниканың Киносы келесі  түрін көрсетеді:

1. Қайталау және растау,
2. Терістеу және шатастыру,
3. Күшею және акцентирование,
4. Бақылау және регуляция

Психотерапия  – адам психикасына психотерапиялық құралдардың көмегімен, біртұтас түрдегі емдік әсер ету нәтижесінде өзіне - өзі көңіл- күйіне және қоршаған ортаға қатынасының өзгеруі ,сондаақ ауру нышандарын жою мақсатында оның барлық мүшсіне әсер етуі.

        Психотерапия жалпы және дербес  болып екіге бөлінеді:

Жалпы психотерапия-астарында, мынадай шаралар түсіндіріледі. Жас ерекшеліктеріне байланысты даму процесінің жетілуі, мұның өзін өз-өзімен түлғаның даму барысын үйлестіру және психикалық бұзылыстардың жойылуына әсерін тигізуі.

Дербес психтерапия-жеткіншек жастарға бейімделген медициналық және психикалық құрал сонымен қатар үлкендермен жұмыс істегенде қолданылады.

Клиникалық  психотерапия- нақты жағдайларға байланысты тапсырмаға баланың жасына байланысты жүзеге асырылады.

 

Негізгі әдебиеттер тізімі:

1. Р.Грисон. Практика и техника псхоанализа. – Новочеркасск, 1994 г.

2. Х.Дикман. Методы в  аналитической психологии. – М.:О.О.О.«Ц.Г.Л.»«»Р.О.Н.», 2002 г.

3. С.Н.Зимовец. Психоаналитическое  консультирование. – Конпект семинара. –Алматы: Дарын, 2001г.

Қосымша әдебиеттер тізімі:

1. З. Фрейд. Советы врачу при психоаналитическом лечении. З. Фрейд. О психоанализе.

С.Пб.: Алетейя, 1999 г.

2. Л. Хегай. Методы и техника психоанализа. – Конспект семинара. – Алматы: Дарын,

2001 г.

 

№7 Практикалық  сабақ.

Тақырыбы: Консультанттың тұлғалық қасиеттері.

Мақсаты: Консультанттың тұлғалық қасиеттерімен таныстыру және оларды өмірде қолдана білуге үйрету

Жоспары: 1. Кеңес берушінің негізгі қасиеттері.

                   2. Психоперапевттің кәсіби сапалары

           Консультанттың тұлғалық қасиеттері өзінің еңбегінің негізгі құралы болып табыла-ды. Оның мақсаттылығы мен тұрақтылығы кеңес беру тиімділігінің маңызы болып табы-лады.

           Кеңес беру сапаларының бірнешеуін  атасақ: өзіне адамдардың көңілін  көптеп ауда-ру, өзін қай ортада болса да еркін сезіне білу, эмпатияяға қабілетті және басқа да сыртқы қабілеттері. Бұл сапалары көбіне туғаннан пайда болмайды, бірақ оның шегі жақсы жаста болады. Оның нәтижесі консультантта кейіннен байқалады. Егер консультантқа адамдар-мен қарым-қатынасқа түсу үлкен қуаныш әкелсе, ол жақсылық тілеуші болып табылады, онда ол автоматты түрде өзіне адамдарды тарта бастайды.

Жеке тұлғалық әсер етуден қалай қашу кереу? Одан толықтай арыла  алу мүмкін емес, бірақ оларды саналы түрде ескеруге болады.Міне сондықтан психотерапевттік мек-тептер талапкерлердің психоанализ курсынан өздері өткенін қалайды. Өйткені өзінің жекелік түсініп және олардан арылу мүмкіндіктерін білу үшін, болмаса кеңес беру кезінде саналы түрде бұл комплекстен арылуға болады. Консультанттың өзі кәсіби психотера-певттен психоанализ курсынан өтуі тиіс. Ол оның өзі жайлы пікірлері туралы жақсы білуіне көмектеседі.

Консультант жеткен жетістіктері туралы ғана қуанбау керек, сол өмірдің  жүріп жатқан процесіне де қуана  білу керек. Өмір мен жұмыстан алған қанағат сезімін мотивтеп және әр қадамымызды салмақтау бізге не береді. Бұлар біздің өмірімізді анықтамауы керек.

Консультант біреуге  деген қызығушылық өзі үшін емес, солар үшін екенін түсінуі керек.  Кәсіби кеңес беру мәселесін шешу кеңес берушінің кәсіби  сапаларының тиімділі-гін көрсетеді. К.Роджерс ерте кезде өзінің еңбектерінде болжам туралы пікірлер айтты. Ол психотерапевттің кәсіби-жекелік сапалары жайлы ақпарат берді.

• психотерапевт ашық және әр жағдайға назар аударып қарай білуі керек, яғни клиентті оның сыйластығына қарамай кім болса да, не істеп, не айтса да оны қабылдай білуі керек.
• психотерапевт кеңес беру барысында өз сезімдерін тежей білуі шарт, оның вербальды немесе вербалды емес құралдары клиенттің ашылуына әсер беріп, оның ары қарай жүруіне әкелуі керек.
• психотерапевт өз жұмысында әділ және ашық бола білуі қажет.
• ол клиентке эмпатия көрсете білуі керек.

 

Негізгі әдебиеттер тізімі:

1. А.М.Куярова, аАзбука  психоанализа-Алматы, Дарын, 2003 жыл

2. В.М.Лейбин. Классический  психоанализ: история, теория, практика.-Воронеж, 2001г.

3. С.О.Раевский. Практика  психоанализа.-Конспект семинара-Алматы. Дарын 2002г.

 

Қосымша әдебиеттер тізімі:

1. З.Фрейд. О психоанализе  С.Пб.лтя 1999г.

2. З.Фрейд. О психотераии  З.Фрейд О психоанализа Сп.б:Алтейя 1999г.

 

 

№8 Практикалық  сабақ.

Тақырыбы: Психотерапевтің ұстанатын этикалық принцептері.

Мақсаты: Психотерапевтің ұстанатын этикалық принцептерін айқындау.

Жоспары: 1.Жауапкершілік.

                   2.Құпия сақтау.

                   3.Клиентке деген қарым- қатынас.

              Психотерапия –кәсіби этикалық  принциптердің рөлі маңызды. Бұл  психотерапев-тикалық процесте жауапкершілік   пен құқықтық нормаларда кең  қарастыруға мүмкіндік береді.

              Жауапкершілік – психотерапевт  процестің ұйымдасу тәртібін нәтижелерді өңдеу-ді өз мойнына алады. Оның жұмысы клиенттің қызығушылығы  мен жеке мәселелерін талдаудан басталады. Ең маңыздысы клиенттің қызығушылығын дұрыс түсіне білу. Мыса-лы: клиент позитивті жағдайда болып - өзіне жұбатуды қажет етуі мүмкін. Егер клиент жағдайын психотерапевт дұрыс түсіне білмесе терапияның алға жылжуына қиындық кел-тіреді. Клиент өзінің қажеттіліктерінен тек кішкене қанағаттану алады болды.

            Болмаса, екінші жағдай клиент  қарсыласады. Бұл жердегі жауапкершіліктің барлы-ғы психотерапевтің мойнында. Психотерапияның басынан клиент терапияның алға жыл-жуы тек өзіне байланысты екенін білуі шарт және бұл қиын жолды психотерапевтің қолдауымен білімі, тәжірибесіне сүйеніп өтетінін ұғынуы керек.

           Арнайы жағдайда когнитивті жауапкершілік керек. Бұл норма түсінігіне психотера-певтің өзінің білімі мен көмек беру шекарасын білуі қажет. Мысалы, нақты психатретика-лық диагноз қойып және түзету жұмыстарын жүргізу үшін психиатр қажет болады. Бола-шақ мамандар арнайы дайындықтан өтуі керек. Бұл шығармашылық ізденісті қажет етеді.

           Жауапкершіліктің конгнитиві ерекше  назарды қажет етеді. Мұнда  психотерапевт өзінің білімі, біліктілігі  кәсіби шеберлігі және апараттық  конфеденциалды болуына жауап  береді. Арнайы дайындықсыз, яғни медициналық психологиялық білімі болмаса, ол психотерапевтикалық процесті жүргізуге маман ретінде қатыса алмайды.

           Психотерапевтің сертификаты –оның  тәжірибе жүргізуге құқығы барын  дәлелдейді. Психотерапевт маманының  жалпы психология, әлеуметтік психология, жас ерекшелік психология, педагогикалық психология, медициналық психология, патопсихологиялық, психодиагностикалық білімі міндетті түрде болуы керек. Теориялық дайындық психотерапевттен кәсіби дағды  мен іскерлікті талап етеді. Сонымен қатар белгілі бір жекелік сипаттарға ие болуы керек. Алдымен психотерапевт өзінің мәселелерін дұрыс шеш білуі керек, ол жұмыстың алға жүруіне септігін тигізеді, тәжірибе іскерлік қажет және өзінің мінездемесі өзінің проблемасын шеше білу шеберлігі болса, жұмысты орындауға кері әсерін тигізбейді.

           Құпиялылық психотерапевттің екінші  маңызды принципі болу керек.  Клиент қызығу-шылықтарын сақтау, оның бар сырын бүкіл сеанс  барысында құпияда ұстауы керек.  Психоте-рапевт кәсіби қарым-қатынас  орната білуі керек. Ол өз клиентінің жағдайы туралы ақпаратты ешкімге айтпауы керек. Баласын көмекке әкелген ата-ана болса да жұмыстың барысымен таныстырмау керек. Алдымен психотерапевт өз клиентінің құқығын сыйлап, құпиялылықтың негізі болады. Құпия сақтау психотерапевтке сенімділікті тудырады.

            Сонымен қатар құпиялылықтың  өз шегі терапия басында клиентке  ескерту керек. Егер клиент  терапевтке өз өміріндегі қауіпті  жағдайды немесе  денсаулығындағы  жайды, болмаса жанындағыларға  болар қауіпті айтса, онда ол  оның алдын-алуы тиіс. Бұл өзге адамдардың араласуымен немес ақпаратты айтумен іске асады. Мысалы, психотерапевт баланың үйден күту немес өзін өлтіру туралы ақпар алатын болса, мұны назардан тыс қалдыруға болмайды. Клиенттің мәселесі жөнінде әріптестерімен пікір алмасу жұмыстың алғашқы сатысында жүреді.

    Клиентке деген  қарым-қатынасы. Психотерапевт клиент  қандай болса оны сондай екен  деп қабылдауы керек. Сонда  оны солай қабылдаған жеңіл  болады. Психотерапевт міндетіне  тек  күнә ауырлығы  болмаса   клиентті ақтау, кеңес беру  ғана жатпайды, сонымен бірге клиенттің тұлғалық өсуіне көмек көрсету. Бұл кезде клиенттен бөлек психотерапия барысын таңдауы керек. Адам ретінде не кәсіп иесі ретінде психотерапевттің өзінің құндылығы болады. Психотерапевт алдымен клиент өз-өзінің қажеттіліктері мен мінез-құлығына жауапкершілік алғанына ұмтылады.

 

Негізгі дебиеттер тізімі:

1. Дж.Сандлер, К.Дэр, А.Холдер. Пациент и психоаналитик: Основы психоаналитического процесса. – Ворнеж, 1993г.
2. З.Фрейд. Введение в психоанализ. – М.,1989г.
3. И.Г.Малкина-Пых. Справочник практического психолога

 

Қосымша әдебиеттер тізімі:

1. З.Фрейд. Советы врачу при психоаналитическом лечении. З.Фрейд. О психоанализе.

СПб.: Алатейя,1999г.

2. Л.Хегай.  Методы и техника психоанализа. –Конспект семинара. – Алматы: Дарын,2001г.

 

№9 Практикалық  сабақ.

Тақырыбы: Гештальт-терапия.

Мақсаты: Білімгерлерге гештальт-терапиядағы пайдаланатын техникаларды түсіндіру,     

                    меңгерту.

Жоспары:

1.Гештальт-терапия бағыты  туралы сипаттама.

2. Гештальт-терапиядағы  процедуралар

3. Гештальт-терапияда қолданылатын техникалар

 

  Гештальт-терапия  (немісше Gestalt-бейне (образ), форма,  құрылым+грекше therapeia емдеу) -әдісін  американ психотерапевті және  психологы  Фредри Перлз ұсынған  болатын.  Гештальт-терапия –  бұл адамның ұғымын кеңейту  мақсатында адам өзін жақсы түсініп, қабылдауға және сыртқы өмірмен жақсы қарымөқатынас орнатуға, өмірдің мәнін түсінуге көмектесетін психотерапия бағыты. Гештальт психология – XX ғ. басында пайда болған психологиялық ой бағыты.

 Гештальт психологияның  теориялық жаңалығын психотерапия тәжірибесінде XXғ. 40жылдары әйгілі психоаналитик Фриц қолдаған болатын. Ол кездері ол өзінің жеке психотерапия жүйесін құруды ойлады. Гештальт терапияның жалпы теориясы келесі ережелерге негізделеді.