Лекции по "Этнопедагогике"

         Этнолингвистика-диалектология,фольклористика,этнология, культурология мифология сияқты ғылымдармен де байланысты.Мысалы: диалектология этностың жергілікті сөйлеу ерекшелігін, этнология мен фольклористика этностың әлденеше ғасырға созылған мәдени үрдісін,заттық және рухани  мәдениетін, салт-дәстүрін зерттесе, мифология этностың дүниетанымын, сенім-нанымын, өзін қоршаған ортаға деген көзқарасын зерттейді.

         Этникалық зерттеулер ескі тарихи-мәдени ескерткіштерді анықтаудан,белгілеуден басталады.Мәселен: құрал-саймандар, еңбек құралдары, дәстүрі, тұрмыстық тұтыну бұйымдары,т.б. 

        Адам баласының материялдық игіліктерді  жасап және әр-түрлі жағдайда  жойылып отырған. Мысалы: Вавилон  болды,ол құрыды. Ертедегі Рим мемлекеті құрылды,оның орнына жаңа қалалар мен мемлекет өркен жайды. Сондай-ақ, бір кездегі күшті көшпелі Ғұн этносы жоғалып кетті. Ғасырлар өте қазіргі жер бетіндегі этностар жойылып, басқа этностар пайда болуы мүмкін. Бұл табиғат заңы. 

        Ал адам баласы жасаған Мысыр  пирамидасы немесе Эйфел мұнарасы  өзгеріссіз, ғасырлар бойы сақталды. Мәдени ескеркіштерді жасаушы  этностар жер бетінен жоғалғанымен, олар жасаған мұралар ұзақ  өмір сүреді. 

 

   Педагогикалық  шеберлік дегеніміз - оқу теория процесін шығармашылықпен іске асыру.

13 – 14 апта

Лекция №7. Қазақ халық педагогикасындағы жастарды қолөнер кәсібіне баулу

  Мектептегі жұмыстың  ең басты мәселелерінің бipi - педагогикалық   ұжымға ғылыми тұрғыдан сауатты  басшылық жасау қажет. Мұғалім жұмысын зор жауапкершілікпен жүзеге асыратын тұлға - директор және оның орынбасарлары .Олар өз жұмыстарын педагогикалық ұжыммен ынтымақтастық,  демократиялық принцип негізінде іске асырады.Жұмыс    бақыланып отырады.Бақылау барысында басшылар ақпарат, мәлімет алып отырады. Акпарат, мәлімет әділ болуы керек.

   Бақылау жұмысты  жақсартуға бағытталуы  тиіс.

  Бақылауға қойылатын  талаптар:

- ұдайы, жүйелі жүргізіп  отыру.

- әр түрлі бақылаудың  формаларын қолдану .

- бақылау әділетті , жария  етіп отыруы керек .

- тиімді, нәтижелі болуы  керек.

            Мектепішілік бақылаудың мазмұны :

1.Оқу жоспары, бағдарламалары  орьндалуы.

2.Сабақ беру мен  оқытудың жағдайы. Яғни сабақтың  теориялық-әдістемелік деңгейі, оқyшылapдың біліктілігі, іскерлік, дағдылардың сапасы т.б.

3.Жаңашыл мұғалімдердің  педагогикалық тәжірибелерін оқып  үйрену, тарату тәрбие процесіне ендіру .

4.Тәрбие жұмыстарын  бүгінгі өмір талабына сай  басқару.

5.Әдістемелік жұмыстар.

6.Ата-ана мен, жұртшылықпен  жүргізілетін жұмыс.

7.Мектеп құжаттары.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

8.Педагогикалық кеңес  қабылдаған шешімдердің орындалуы.     

          Бақылаудың бірнеше түрі бар:жаппай, дербес, ұжымдық. 

Бақылау тиімді болу үшін, нәтижелі болу керек.Бақылаудың түрі, мерзімі, мақсаты, міндеті мектеп жалпы  жоспарында көрсетеді .Жоспар педагогикалық  кеңесте бекітіледі.Орынбасарлардың негізгі мамандығы бойынша тексеру-бақылау тәрбиемен байланысты, сабақтас болғаны жөн.

   Сабақты талдаудың үлгісі: пән, сынып, мұғалім,сабақ тақырыбы, мақсаты, мерзімі.

1.Сабақтың    типі, құрылымы,олардың  сабақ тақырыбы  мен  мақсатына

байланыстылығы.

2.Сабақ мазмұны - оқу  материалының саласы, ғылымилығы, дұрыстығы,

қызметі (тәрбиелеу, дамыту,білім  беру).

3.Оқыту  әдістемесінің  - сабақтың  мақсаты мен мазмұнына   сәйкестігі,      сабақта көрнекілікпен техникалық құралдарды пайдалану.Білім, іскерлік, дағдыны тексеру әдіс-тәсілдері.

4.Сабақта оқушылардың  ic-әрекетін ұйымдастыру, уақытты  дұрыс пайдалану.

5.Мұғалімге   мінездеме  беру: теориялық   дайындығы,   әдістемелік   шеберлігі,

педагогикалық такт.

6.Сабактың   нәтижесін   анықтау  үшін оқушылардың білімді   игеру   деңгейіне, қызығушылығына,белсенділігіне назар аудару керек.

1)сабаққа оқу жылының басында қатысу - оқу жылының басында өзгерістер болады, жас оқытушылар қосылады.            Кезінде А.Байтұрсынов: «Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады. Өз ұлтына басқа жұртты қосамын дегендер әуелі сол жұрттың тілін аздыруға тырысады»,-деген ұлағатты ойы бүгінге дейін мән-мағанасын жоғалтқан жоқ. Бүгінде «мәңгүрттер» де-лініп жүргендердің пайда болуы сол отарлық тіл саясатының жемісі екенін ұмытуға болмайды. Ұлттық тәлім-тәрбиені(этнопедагогиканы)іске асыратын ұлттық тіл(этно-лингвистика)екені, ал оның ұлттық ішкі жан дүниесімен, сана-сезіммен байланысты (этнопсихологиямен) жүргізілетіні белгілі.

         Этнолингвистика-диалектология,фольклористика,этнология, культурология мифология сияқты ғылымдармен де байланысты.Мысалы: диалектология этностың жергілікті сөйлеу ерекшелігін, этнология мен фольклористика этностың әлденеше ғасырға созылған мәдени үрдісін,заттық және рухани  мәдениетін, салт-дәстүрін зерттесе, мифология этностың дүниетанымын, сенім-нанымын, өзін қоршаған ортаға деген көзқарасын зерттейді.

         Этникалық зерттеулер ескі тарихи-мәдени  ескерткіштерді анықтаудан,белгілеуден  басталады.Мәселен: құрал-саймандар,  еңбек құралдары, дәстүрі, тұрмыстық тұтыну бұйымдары,т.б. 

        Адам баласының материялдық игіліктерді  жасап және әр-түрлі жағдайда  жойылып отырған. Мысалы: Вавилон  болды,ол құрыды. Ертедегі Рим  мемлекеті құрылды,оның орнына  жаңа қалалар мен мемлекет  өркен жайды. Сондай-ақ, бір кездегі күшті көшпелі Ғұн этносы жоғалып кетті. Ғасырлар өте қазіргі жер бетіндегі этностар жойылып, басқа этностар пайда болуы мүмкін. Бұл табиғат заңы. 

        Ал адам баласы жасаған Мысыр  пирамидасы немесе Эйфел мұнарасы  өзгеріссіз, ғасырлар бойы сақталды. Мәдени ескеркіштерді жасаушы этностар жер бетінен жоғалғанымен, олар жасаған мұралар ұзақ өмір сүреді. 

Олардың сабағына бірінші  күннен бастап қатысып ,бағыт беру керек.

2)тақырыптық қатысу - мұғалім жұмысының стилі мен  жүйемен толық қатысуға болады.

3)бүкіл жұмыс күнінің  барысында бір сыныпта өтетін  сабактарға қатысу.

Мақсаты - әр түрлі мұғалімдердің  сабақ беру әдістері, жүйeci, оларды салыстыру, үйге берілген оқу тапсырмаларының мазмұнын, көлемін анықтау,оқушылардың танымдық белсенділігін зерттеу.            Кезінде А.Байтұрсынов: «Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады. Өз ұлтына басқа жұртты қосамын дегендер әуелі сол жұрттың тілін аздыруға тырысады»,-деген ұлағатты ойы бүгінге дейін мән-мағанасын жоғалтқан жоқ. Бүгінде «мәңгүрттер» де-лініп жүргендердің пайда болуы сол отарлық тіл саясатының жемісі екенін ұмытуға болмайды. Ұлттық тәлім-тәрбиені(этнопедагогиканы)іске асыратын ұлттық тіл(этно-лингвистика)екені, ал оның ұлттық ішкі жан дүниесімен, сана-сезіммен байланысты (этнопсихологиямен) жүргізілетіні белгілі.

         Этнолингвистика-диалектология,фольклористика,этнология, культурология мифология сияқты ғылымдармен де байланысты.Мысалы: диалектология этностың жергілікті сөйлеу ерекшелігін, этнология мен фольклористика этностың әлденеше ғасырға созылған мәдени үрдісін,заттық және рухани  мәдениетін, салт-дәстүрін зерттесе, мифология этностың дүниетанымын, сенім-нанымын, өзін қоршаған ортаға деген көзқарасын зерттейді.

         Этникалық зерттеулер ескі тарихи-мәдени  ескерткіштерді анықтаудан,белгілеуден басталады.Мәселен: құрал-саймандар, еңбек құралдары, дәстүрі, тұрмыстық тұтыну бұйымдары,т.б. 

        Адам баласының материялдық игіліктерді  жасап және әр-түрлі жағдайда  жойылып отырған. Мысалы: Вавилон  болды,ол құрыды. Ертедегі Рим  мемлекеті құрылды,оның орнына жаңа қалалар мен мемлекет өркен жайды. Сондай-ақ, бір кездегі күшті көшпелі Ғұн этносы жоғалып кетті. Ғасырлар өте қазіргі жер бетіндегі этностар жойылып, басқа этностар пайда болуы мүмкін. Бұл табиғат заңы. 

        Ал адам баласы жасаған Мысыр пирамидасы немесе Эйфел мұнарасы өзгеріссіз, ғасырлар бойы сақталды. Мәдени ескеркіштерді жасаушы этностар жер бетінен жоғалғанымен, олар жасаған мұралар ұзақ өмір сүреді. 

4)мұғалім директорының, оқу ісінің меңгерушісінің, әдістемелік  кеңесті және

әдістемелік пән бірлестіктері  жетекшілерінің, мұғалімдердің сабақтарына  бірігіп қатысуы - бұл сирек кездеседі,талдау болады.

15 - апта

  Лекция № 8.     Қазақ халық педагогикасындағы қыз балаларды қолөнерге баулу жолдары

         1) Мектептің ұйымдастырушы тәртіп орталығы ретіндегі қызметтерінің ең маңызды бағыттарының бірі – мектептің, отбасының және жұртшылықтың күшін біріктіру. Бұл жұмыстың мазмұны, әдістері мен түрлеріне қарай өзіндік ерекшелігі болады.

         Ең бірінші талап – бүкіл педагогикалық ұжым әрекетінің мақсаттылығы. Ата – аналармен жұмыс деген мүлде жалпы ұғым.

         Екінші талап – мұғалімнің кәсіптік біліктілігін, педагогикалық мәдениетін көтеру. Оның жолдары әр түрлі болуы мүмкін.

         Үшінші талап – педагогикалық ұжымның сынып жетекшісі мен мұғалімдердің ата – аналармен жүргізетін жұмыстарына бірыңғай талап жүйесін жасау.

         Төртінші талап – ықпалды қоғамдық ата – аналар ұйымын қалыптастаыру.

         Тәрбие мақсаты, балалар ұжымын  қалыптастыру мәселесі Отандықпедагогика ғылымында педагогикалық ұжымның екі орнықты моделін іздеумен бірге қарастырылады.

         Педагогикалық ұжымның ең басты  ерекшелігі оның кәсіптік қызметке  байланысты, нақтылай айтқанда жас  ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуде.

         Педагогикалық ұжымның ең басты ерекшелігінің бірі ретінде кәсіп қызметінің көпқырлылығын атау керек. Педагогикалық ұжымның ендігі бір ерекшелігі оның жоғарғы деңгейде өзін - өзі басқара алуында.

         Педагогикалық ұжымның келесі  ерекшелігі оның қызметінің ұжымдық  сипаты және нәтиже үшін ұжымдық жауапкершілігі. Педагогикалық ұжым өмірінің ерекшеліктерінің қатарында белгілі бір педагогикалық еңбектің түрін атқарудан уақыт шегінің болмауын атауға болады.

          а) Педагогикалық ұжымның ұйымдық құрылымы.

          Ұжымның ресми құрылымы оның мүшелерінің міндеттері мен құқықтары, еңбек бөлінісінің ресми реттелуіне байланысты.

          Педагогикалық ұжымның бейресми  құрылымы. Ұжым мүшелерінің алдын  – ала белгіленген міндеттерінен  тыс нақты іс - әрекет негізінде  қалыптасты. Ұжымның ұйымдық құрылымының дамуына бірқатар

факторларықпал етеді.Ол ең алдымен мұғалімдер ұжымы шешетін  кәсіптік – педагогикалық міндеттерінің  сипаты.

          Мектептегі, сыныптағы істің жағдайы  туралы дер кезінде алынған  объективті ақпарат ұжымның ұйымдық құрылымын нығайтып, ұжым мүшелерін біріктіре түседі.

         Ұжымдық құрылым белгілі дәрежеде  педагогикалық ұжым мүшелерінің  әлеуметтік – демографиялық,  дербестік – психологиялық ерекшеліктеріне  тәуелді нығыз іскерлік, тұлғааралық  қатынастардың қолайлы негізгі ұжымның жасына, біліміне, біліктілік деңгейіне, кәсіптік құндылықтары сияқты белгілері бойынша біртектілік екендігі даусыз. Бұндай ұжымдар топтасу, ұйымдасудың жоғарғы деңгейімен ерекшеленеді.

         Ұжымның ұйымдық құрылымы ұжым  мүшелерінің мүддесін, қажеттілігін қаншалықты қанағаттандыруына да байланысты. Ұжымның ұйымдық құрылымының сипатын айқындауды оның көлемі де елеулі етеді.

         ә) Педагогикалық ұжымдағы әлеуметтік психологиялық ахуал.

         Ұжымдағы көңіл – күй мен  қоғамдық пікір, эмоциялық күш – қуат пен өзара қатынастың деңгейін ондағы қалыптасқан әлеуметтік – психологиялық ахуалмен айқындалады.

         Әлеуметтік – психологиялық ахуал  ұжым мүшелерінің бірлескен іс - әрекет пен өзара қатынас  процесінің сипатын танытатын  ұжымның сезімнің психологиялық жағдайының жүйесін білдіреді. Педагогикалық ұжымның әлеуметтік – психологиялық ахуалының топтастырушылық қызметі ұжым мүшелерінің оқу – тәрбие міндеттерін шешуге ұжымдық күш – жігерді топтастыруын, бірігуін іске асырады.

         Тұрақтандырушылық қызметі ұжымішілік тұрақтылығын қамтамасыз етіп, ұжымға жаңа мүшелердің енуіне қажетті алғышарт жасайды.

         Реттеушілік қызмет өзара қатынас  нормаларын нығайтуда, ұжым мүшелерінің  тәртібіне баға беруде көрінеді.

         Әлеуметтік – психологиялық ахуал қалыптасқан жағдайда ол ұжым мүшелеріне жағымды немесе жағымсыз ықпал жасайды.

         Әлеуметтік – психологиялық ахуалдың  тұлғаға ықпал жасауының механизмі  еліктеуден - өзге адамдардың сезімін,  ойларын тікелей қолдану, пайдаланудан  тұрады.