Курс лекций по "Земельному праву"

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    2)  тармақша  өзгертілді  (бұр. ред. қара )

2) осы Кодекстiң 13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерін алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    2-1)  тармақшамен  толықтырылды 

2-1)  жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге жатқызу, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ пайдаланудағы жердің құрамынан шығару;

3) басқа да табиғат  қорғау шаралары кешенiнде жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын  арттыру, жер ресурстарын қорғау  жөнiндегi қалалық бағдарламаларды  әзiрлеп, тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне  енгiзу және олардың орындалуын  қамтамасыз ету;

4) тиiстi өкiлдi органның бекiтуi үшiн өзiне әкiмшiлiк бағыныстағы  елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық  орналастыру жоспарларын әзiрлеу  және олардың орындалуын қамтамасыз  ету;

5) осы Кодекстiң 71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстары үшiн жер учаскесiн пайдалануға рұқсат беру;

6) арнайы жер қорын  құру;

7) 2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен   алып тасталды  (бұр. ред. қара)  (2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді)

2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен  8) тармақшамен толықтырылды (2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді)

8) жерді аймақтарға бөлу  жобаларын (схемаларын) облыстық  маңызы бар қаланың өкілді  органына бекітуге табыс ету;

2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен  9) тармақшамен толықтырылды (2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді)

9) жерді аймақтарға бөлу  жобалары (схемалары) негізінде жердің  нысаналы мақсатының жіктемесін  бекіту. 

 

19-бап. Аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтер әкiмдерiнiң құзыретi

Аудандық маңызы бар қалалар, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтер әкiмдерiнiң қаланың, кенттiң, ауылдық  елдi мекеннiң шекарасы (шегi) шебiнде  жер қатынастарын реттеу саласындағы  құзыретiне:

1) осы Кодекстiң 13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен (бұр. ред. қара) (2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді)  ;  2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    (бұр. ред. қара )  2)  тармақша  өзгертілді

2)  жер учаскелерін алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою  мәселелерi жөнiнде аудандық (қалалық) әкiмдiкке ұсыныстар енгізу кіреді. 

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    2-1)  тармақшамен толықтырылды

2-1)  жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге жатқызу, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ пайдаланудағы жердің құрамынан шығару;

3) 2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен алып тасталды  (бұр. ред. қара)  (2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді) 

 

2007.06.07. № 275-III ҚР Заңымен 19-1-баппен толықтырылды

19-1-бап. Арнайы экономикалық аймақ әкімшілігінің құзыреті

Арнайы экономикалық аймақ  әкімшілігінің құзыретіне арнайы экономикалық аймаққа қатысушыларға, сондай-ақ заңды  тұлғаларға, дара кәсіпкерлерге және қызметін арнайы экономикалық аймақ  аумағында тіркелген тұрақты  мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместерге уақытша өтеулі жер  пайдалану үшін жер учаскелерін  Қазақстан Республикасының арнайы экономикалық аймақтар туралы заңнамасына  сәйкес беру жатады. 

 

2-бөлiм. Жерге  меншік құқығы, жер пайдалану  құқығы және

жерге өзге де заттық құқықтар 

 

3-тарау. Жерге  меншік құқығы 

 

20-бап. Жерге меншiк құқығының түрлерi

1. Қазақстан Республикасында  жерге мемлекеттiк меншiк пен  жеке меншiк танылады және бiрдей  қорғалады.

2. Меншiк құқығының субъектiлерi:

республика аумағындағы  жерге мемлекеттiк меншiк құқығының  субъектiсi - Қазақстан Республикасы;

осы Кодексте белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк құқығының субъектiсi - азаматтар және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар. Бұл ретте, егер осы  Кодексте өзгеше белгiленбесе, азаматтар  деп Қазақстан Республикасының  азаматтары, сондай-ақ шетелдiктер мен  азаматтығы жоқ адамдар ұғынылады.  

 

21-бап. Меншiк құқығының мазмұны

1. Меншiк иесiнiң өзiне  тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануға және оған билiк  етуге құқығы бар.

2. Жердiң меншiк иесi  ретiндегi мемлекеттiң құқықтарын  осы Кодексте және Қазақстан  Республикасының өзге де заң  актiлерiнде белгiленген өз құзыретiне  сәйкес мемлекеттiк органдар жүзеге  асырады.

3. Жер учаскесiнiң меншiк  иесi осы Koдексте және Қазақстан  Республикасының өзге де заң  актiлерiнде көзделген негiздерде, шарттар мен шектерде меншiк  иeci құқығын жүзеге асыра алады.  

 

22-бап. Жер учаскесiне меншiк құқығының туындауы

1. Жер учаскесiне меншiк  құқығы:

1) меншiк құқығын табыстау;

2) меншiк құқығын беру;

3) меншiк құқығының әмбебап  құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен  (мұраға қалдыру, заңды тұлғаның  қайта ұйымдастырылуы) ауысуы арқылы  туындайды.

2. Меншiк құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жер  учаскесiнiң нысаналы мақсаты  ескерiле отырып, жүзеге асырылуға  тиіс.

3. Жер учаскесiне меншiк  құқығы:

1) мемлекеттiк органдар  актiлерiнiң;

2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң  негiзiнде;

3) Қазақстан Республикасының  заңдарында көзделген өзге де  негiздерде туындайды. 

 

23-бап. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер учаскелерiне меншiгi

1. Осы Кодекске сәйкес  жеке меншiкте болмайтын жер  учаскелерiн қоспағанда, мемлекеттiк  меншiктегi жер учаскелерi азаматтар  мен мемлекеттiк емес заңды  тұлғаларға жеке меншiкке берiлуi мүмкiн.

2. Қазақстан Республикасы  азаматтарының жеке меншiгiнде шаруа немесе фермер қожалығын , өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, орман өсiру, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн, сондай-ақ үйлердi (құрылыстарды, ғимapaттарды) oлардың мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған жердi қоса алғанда, өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде тұрғын үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) мен олардың кешендерiн салуға берiлген (берiлетiн) немесе олар салынған жер учаскелерi болуы мүмкiн.

Шаруа немесе фермер қожалығын , өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, орман өсiру, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн берiлген жер учаскесiнiң меншiк иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде меншiк құқығы иелiктен алынуға немесе осы Кодекстiң 66-бабының нормаларына сәйкес қайта ресiмделуге тиiс.

3. Қазақстан Республикасының  мемлекеттiк емес заңды тұлғаларының  жеке меншiгiнде тауарлы ауыл  шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу, орман  өсiру үшiн, үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) олардың мақсатына  сәйкес қызмет көрсетуге арналған  жердi қоса алғанда, өндiрiстiк  және өндiрiстiк емес, оның iшiнде  тұрғын үйлер (құрылыстар, ғимараттар) мен олардың кешендерiн салу  үшiн берiлген (берiлетiн) немесе  олар салынған жер учаскелерi  болуы мүмкiн.

4. Тауарлы ауыл шаруашылығы  өндiрiсiн жүргiзуге және орман  өсiруге арналған жердi қоспағанда, осы баптың 3-тармағында аталған  мақсаттарға арналған жер учаскелерi  шетел азаматтарының, азаматтығы  жоқ адамдардың және шетелдiк  заңды (мемлекеттiк емес) тұлғалардың  жеке меншiгiнде болуы мүмкін. 

 

24-бап. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерге меншiк құқығы 

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    (бұр. ред. қара )  1  тармақ  өзгертілді

1. Мемлекеттiк меншiктегi ауыл шаруашылығы мақсатындағы  жер учаскелерi осы Кодексте  белгiленген тәртiппен және жағдайларда  жеке және заңды тұлғаларға  жер пайдалану құқығымен және (немесе) жеке меншiк құқығымен  берiлуi мүмкiн.

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерi жеке меншiк құқығымен  Қазақстан Республикасының азаматтарына  шаруа немесе фермер қожалығын  жүргiзу үшiн және Қазақстан Республикасының мемлекеттiк емес заңды тұлғаларына тауарлы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу және орман өсiру үшiн берiледi.

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін ауыл шаруашылығы  өндірісін жүргізу үшін мемлекеттік  заттай гранттар ретінде жеке меншікке беруге жол берілмейді. 

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    (бұр. ред. қара )  2  тармақ  өзгертілді

2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы  жер учаскесiне жеке меншік  құқығын табыстыру ақылы негiзде  жүргiзiледi.

Шаруа  немесе фермер қожалығын, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін және орман өсіруді, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін және орман өсіруді  жүргiзу үшiн жер учаскесiне (жер учаскелерiне) жеке меншiк құқығының табысталуына мүдделi азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың:

1) жер учаскесiне жеке  меншiк құқығын жер учаскесiнiң  осы Кодекстiң 10 және 11-баптарына сәйкес анықталатын кадастрлық (бағалау) құнына тең бағамен сатып алуына;

2) жер учаскесiне жеке  меншiк құқығын оның кадастрлық (бағалау) құнына қарай айқындалатын  жеңiлдiктi бағамен сатып алуына  болады.

Бұл ретте әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер бойынша жер учаскелерiне жеңiлдiктi бағаның мөлшерiн Қазақстан  Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    (бұр. ред. қара )  3  тармақ  өзгертілді

3. Жер учаскесiне жеке  меншiк құқығын сатып алу ақысын  толық төлеген тұлғаның:

осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес жер учаскесiмен Қазақстан  Республикасының заңдарында тыйым  салынбаған мәмiлелердiң кез келген түрiн жасасуға құқығы бар;

осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес, жеңілдікті бағамен сатып алынған жер учаскесімен мәміле жасасуды шектеу мерзімі өткеннен кейін, жер учаскесімен Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған мәмілелердің кез келген түрін жасасуға құқығы бар, шектеу мерзімі жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын әрбір он процент төмендету үшін екі жылды құрайды. Бұл шектеу жер учаскесін кепілге салуға қолданылмайды.

2007.06.07   № 279-ІІІ ҚР Заңымен    (бұр. ред. қара ) 4  тармақ  өзгертілді

4. Осы баптың 2-тармағында  көзделген жер учаскелерiн сатып  алған кезде сатып алу сомасын  төлеу жер учаскесiне жеке меншiк  құқығын сатып алатын тұлғаның  жазбаша өтiнiшi бойынша он жылға  дейiн төлеу мерзiмiн ұзарту  арқылы жүргiзiлуi мүмкiн.

Жер учаскелерiн төлеу  мерзiмiн ұзарту арқылы алған тұлғаларға жер учаскесінің  бағасын толық төленгенге дейiн мәмiле (сату, жалға немесе өтеусiз пайдалануға беру, шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң жарғылық капиталына салым немесе жарна ретiнде бepу) жасасуға тыйым салынады. Жеңiлдiктi бағамен төлеу мерзiмi ұзартылып сатылған жер учаскесiмен мәмiле жасасуға,   осы баптың 3-тармағында көзделген және жер учаскесінің сатып алу бағасы толық төленген кезден бастап есептелетін жер учаскесімен мәміле жасасуды шектеу мерзімі   өткен соң құқық берiледi.

Аталған тұлғалардың жер  учаскесiн кепiлге беруiне оның сатып  алу бағасының кемiнде елу процентiн  төлеген жағдайда рұқсат етiледi. Бұл  ретте жер учаскесiнiң сатып  алу бағасы төленген бөлiгi ғана кепiл  нысанасы бола алады.

5. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы  жер учаскесiнiң меншiк иесi  болып табылатын азамат Қазақстан  Республикасының азаматтығынан  шыққан кезде жер учаскесi мемлекет  меншiгiне қайтарылуға тиiс не  жер учаскесiне құқық 10 жылға  дейiн жалдау шартымен уақытша  жер пайдалану құқығына бiр  жыл iшiнде қайта ресiмделуге  тиiс. Жер учаскесi мемлекет  меншiгiне қайтарылған кезде, жер  учаскесiнiң сатып алу бағасы  меншiк иесiне осы учаскенi мемлекеттен  сатып алған баға бойынша, жер  учаскелерiн сатудан түсетiн қаражат  есебiнен төленедi.

Жергiлiктi атқарушы орган  жер учаскесiн сатып алудан бас  тартқан жағдайда, ол учаске оның рұқсатымен Қазақстан Республикасының азаматына  сатылуы мүмкiн. 

 

25-бап. Жеке меншiк құқығын iске асыру

1. Егер осы Кодексте  және Қазақстан Республикасының  өзге де заң актiлерiнде өзгеше  көзделмесе, жер учаскесiнiң меншiк  иесi мемлекеттiк органдардың  қандай да бiр рұқсатын алмай,  жер учаскесiн өз қалауынша  иелену, пайдалану және оған билiк  ету құқығын жүзеге асырады.

2. Меншiк иесi өзiнiң  жер учаскесiне қатысты оның  нысаналы мақсатын өзгертпей,  Қазақстан Республикасының заң  актiлерiнде тыйым салынбаған  кез келген мәмiлелердi жасасуға  құқылы.

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi аталған құқықтарды осы Кодекстiң  ережелерiн ескере отырып iске асырады.

Жер учаскесiне меншiк құқығы басқа адамға мәмiле жасалған кездегi барлық ауыртпалықтарымен берiледi.

3. Жер учаскесiнiң меншiк  иесi оның нысаналы мақсатын  өзгертпей, жер учаскесiн уақытша  пайдалану туралы шарттың негiзiнде  оны уақытша пайдалануға беруге  құқылы. Жер учаскесiн уақытша  пайдалану туралы шарт жалдау  шарты (жалға алушымен) немесе  өтеусiз пайдалану туралы шарт (өтеусiз пайдаланушымен) нысанында  жасалады.