Зертханалык жумыс информатика

          Зертханалық жұмыс №6.

Тақырып: Windows  операциялық жүйесінің негізгі объектілері. (2 сағат зертханалық жұмыс, 1 сағат СӨОЖ)

Жұмыстың мақсаты: Windows операциялық жүйесінің негізгі объектілерімен танысу және олармен жұмыс жасап үйрену.

Операциялық жүйе дегеніміз компьютер мен оны тұтынушы арасындағы қарым-қатынасты іске асыратын, компьютерге жалғанған барлық құрылғылардың және компьютерде орындалып жатқан программалардың жұмысын басқаратын программа.

Windows операциялық жүйесінің  негізгі объектілері: бума, файл, терезе, шартбелгі, жарлық, Сілтеуіш программасы т.б.

Тышқан тетігінің екі  немесе үш батырмасы болады. Оның сол  жақ батырмасы – негізгі, оң жақ  батырмасы – қосымша, ал ортаңғысы  – программалау батырмасы болып  саналады.

Іске қосу (Пуск) батырмасында тышқанды шерткенде Бас меню (Главное меню) ашылады.

Жанама немесе динамикалық (контексті) менюді шақыру үшін – тышқанның  оң жақ батырмасын шертеміз.

Қандай да бір объектіге (бума, тапсырмалар тақтасы, шартбелгі  т.б.) тышқан курсорын орналастырып, оң батырмасын шертсек, дәл осы жағдайда сол  объектімен  амал жасауға болатын командалардан тұратын  тізім яғни жанама меню ашылады.

Бума – файлдарды жүйеге келтіру үшін және оларды мағынасына қарай топтастырып, жұмыс істеуге ыңғайлы болу үшін қолданылады.

Файл дегеніміз – белгілі бір атпен дискіге жазылып сақталынып қойған мәліметтер жиыны яғни құжат.

Терезе - Windows операциялық жүйесінің негізгі элементі. Терезелер екі топқа бөлінеді: стандартты терезелер және сұқбат терезелер.

Жұмыс үстелі негізгі, бас терезе болып табылалды. Жұмыс үстелінің элементтері: Менің компьютерім (Мой компьютер), Қоржын (Корзина), Желілік орта (Сетевое окружение) т.б. шартбелгілер 

1-сурет. Жұмыс үстелі терезесі.

 

Менің компьютерім шартбелгісінің көмегімен компьютер туралы толық мағлұмат алуға болады.

Қоржында өшірілген файлдар уақытша сақталады.

Желілік орта шартбелгісі желімен байланысқан компьютерлерге қатынас жасау мүмкіндігін береді.

Әрбір  программаның, объектінің шартбелгісі (значок, пиктограмма) болады. Шартбелгідегі суретіне қарап оларды ажыратамыз.  Әр шарт белгінің  өзіндік атқаратын қызметі болады.

Жиі қолданылатын программаны, файлды немесе буманы қысқа жолмен, жылдам іске қосу үшін  құрылатын  сілтемені – жарлық деп атаймыз.

Жұмыс үстелінің  төменгі  жағындағы көлденең жолақ – Тапсырмалар тақтасы (Панель задач) деп аталады. Оның сол жақ шетінде программаларды жылдам іске қосуға, файлдарды іздеуге, анықтама алуға мүмкіндік беретін «Іске қосу» (Пуск) батырмасы, ал оң жақ шетінде уақыт маркері,  пернетақтаның индикаторы, вирусқа қарсы программаның шартбелгісі т.б. орналасқан.

 Экрандағы кез келген  элементтердi белгiлеп алу үшiн: 

 Бip элементтi белгiлеу - тышқан курсорын сол элемент белгiсiне алып барып,  бiр рет басу керек;

 Қатар тұрған  бiрнеше элементтi белгiлеу:

Shift пернесiн басып,  тьшқан курсорын сол элементтердiң  aлғашқысына және соңғысына алып  барып, тышқанды бiр рет шырт  еткiзсе болғаны; 

Қатар орналаспаған бiрнеше  элементтi белгiлеу:

Ctrl пернесiн басулы  күйде  ұстaп тұрып, тышқан  курсорын сол элементтердiң әрқайсысына тышқанды алып барып шертіп белгілейміз.

Жарлық жасау  үшiн:

1) Жарлықты тасымал  әдiсiмен жасау: 

Жарлық жасалынатын  элемент (файл, программа) тұpғaн буманы ашамыз;

 Оң жақ батырманы  басулы күйде  ұстап тұрып,  сол элементтi жарлық тұруға тиiс бумаға тасымалдаймыз (көбiнесе жұмыc үстелiне);

Оң жақ батырманы  басқанда шығатын динамикалық менюден  Құру(Жарлық (Создать(Ярлык) командасын таңдап аламыз.

2) Жарлықты сол элемент  тұрған орында жасап алып, басқа  орынға тасымалдау:

Жарлық  жасалынатын элемент (файл, программа) тұрған буманы ашамыз;

Тышқан курсорымен сол  элементтi нұсқап тұрып, оң жақ батырманы  басып, динамикалық менюден Создать  ярлык командасын таңдап аламыз. Сонда  жарлық пайда болады;

Ендi жарлықты ол тұpyғa тиiс  бумаға тасымалдаймыз (көбiнесе жұмыc үстелiне).

3) Жарлықты кез келген  орында жасау: 

Kepeктi буманы ашамыз (Мой  компьютер не Проводник программаларында);

 Оң жақ батырманы  басып, Құру(Жарлық (Создать( Ярлык)  командасын таңдаймыз. 

 Диалог терезесiнен  ОБЗОР командасын таңдаймыз, экранға С: дискiсiнiң бумалары шығады;

 Бумаларды аша отырып  керектi *.ЕХЕ файлды (жарлық нұсқайтын  файл) тауып таңдап аламыз;

 ОТКРЫТЬ командасын  таңдаймыз; 

 ДАЛЕЕ командасын  таңдаймыз; 

 ГОТОВО командасын  таңдаймыз, жарлық дайын болады.

Жұмыс үстелінде жаңа бума құру үшін:

Жұмыс үстелiнің жанама менюiн шығарып, одан Создать ( Папку  командасын таңдaп алу;

 Пайда болған жаңа  бумаға қажеттi атты (Студент, Оқытушы,  Айман, Арман т.с.с.) енгiзу;

Enter пернесiн басу керек.

 

1 тапсырма.

1. Жұмыс  үстелінде орналасқан шартбелгілермен танысып, қарап шығыңыз.

3. Жұмыс үстеліндегі  шартбелгілерді қалауыңызша орналастырыңыз. Ол үшін тышқан көрсеткішімен  шартбелгіні нұсқап және оның  сол жақ батырмасын басулы  күйде ұстап тұрып қажетті  бағытқа қарай тасымалдау керек.

2-сурет. Жұмыс үстелінің жанама мәзірі.

4. Кері әрекетті яғни, шартбелгілерді жұмыс үстелінің сол жағына қарай автоматты түрде жинаңыз. Жұмыс үстелінің жанама менюін шақырып Шартбелгілерді реттеу → Автоматты түрде (Упорядочить значки→ Автоматически) командасын орындаңыз.

5. Есеп тақтасын (Панель  задач) шығыңыз. Бастау (Пуск) батырмасы арқылы  Негізгі менюді ашып қараңыз. Есеп тақтасын Жұмыс үстелінің оң жағына тігінен орналастырып, қайта орнына әкеліңіз.

2 тапсырма.

1. Жұмыс үстелінің бос жерінде жанама менюді шақырып Құру→ Бума (Создать → Папку) командасын орындаңыз.

2. Құрылған жаңа бумаға  Топ деген ат беріңіз, яғни  пернетақтадан енгізіп, <Enter> батырмасын  басыңыз.

3. Құрылған буманы  ашыңыз.

4. Ағымдық бумада тағы  екі бума құрыңыз, оларға Жұмыс үстелі және Қосымша деген ат беріңіз.

5. Жұмыс үстелі бумасында  Microsoft Word программасының құжатын  құрып, оған  Жауап деген ат  беріңіз. Ол үшін бума терезінің  бос жерінде жанама менюді  шақырып, Құру→Microsoft Word құжатын (Создать→Документ Microsoft Word) командасын орындаңыз. Пернетақтадан құжаттың (файлдың) атын теріп, мысалы  Жауап,  <Enter> батырмасына басыңыз.

6. Жауап құжатын ашып, өз жұмыс істеп отырған компьютердің  Жұмыс үстелінің  элементтерінің  аттарын жазып шығыңыз. 

7. Құжатты сақтаңыз, ол үшін Файл →Сақтау (Файл→Сохранить) командасын орындаңыз.

8. Қосымша бумасында  Сурет деген нүктелік сурет  файлын құрыңыз. Ол үшін жанама  менюден Құру→Нүктелік сурет  (Создать → Точечный рисунок)  командасын орындаңыз. 

9. Пернетақтадан файлдың  атын теріп (Сурет), <Enter> батырмасын басыңыз.

10. Сурет файлын ашып, оның бостығына көңіл аударыңыз,  шаршының суретін салыңыз, оның  ішіне үшбұрыш, шаршының сыртын  шеңбермен қоршаңыз.

11. Файлдағы өзгерісті   Файл → Сақтау (Файл → Сохранить)  командасы арқылы сақтап қойыңыз.

3 тапсырма.

1. Жұмыс үстеліндегі  Топ  бумасын жойыңыз. Ол  үшін Топ бумасын белгілеп  алып, жанама менюден Жою  командасын  орындаңыз. Ашылған сұхбат терезесінде  жою әрекетіңізді растаңыз.

2. Жойылған объектіні  қалпына келтіріңіз. Ол үшін Себет (Корзина) бумасын ашыңыз, қажетті объектіні белгілеп алып, жанама менюден Қалпына келтіру (Восстановите) командасын орындаңыз.

3. Жұмыс үстеліндегі  Топ  бумасын жойыңыз. Ол  үшін Топ бумасын белгілеп  алып, Delete + Shift, батырмаларын қатар  басыңыз. Қалпына келтіруге әрекеттеніңіз. Қалпына келтіруге бола ма, болмаса не себептен?

4  тапсырма.

1. Менің компьютерім  (Мой компьютер) жүйелік бумасын  ашыңыз. Ол үшін  Менің компьютерім  бумасының шартбелгісіне тышқанның  сол жақ батырмасымен екі рет  шертіңіз, немесе жанама менюден Ашу (Открыть) командасын таңдаңыз.

2. Терезені қарап шығызңыз  және ондағы Тақырып жолы, Меню, Айналым жолақтарын(Строка заголовка,  Меню, Полосы прокрутки) табыңыз. 

3. Құрал саймандар  тақтасын алып тастап, қайта шығарыңыз  Меню→Түр→Құрал саймандар тақтасы (Меню→Вид→Панель инструментов). Курсормен әрбір батырманы нұсқап, қызметін анықтаңыз.

    3-сурет. Жүйенің қасиеттері терезесі.

 

4. Менің компьютерім  (Мой компьютер) бумасының жарлығын  ерекшелеңіз. Жанама менюді шақырып  Қасиеті (Свойства) пунктін таңдаңыз. Қасиеттер: Жүйе (Свойств: Система) терезесі пайда болады.

5. Жалпы (Общее) ішкі  бетіндегі өз компьютеріңіз жайлы  мәліметті түгел оқып шығызыз,  жазып алыңыз.

6. Құрылым (Устройства) ішкі бетіне өтіңіз. Компьютеріңізге  қандай құрылғылардың жалғанғанын қарап шығыңыз.

7. Қасиеттер (Свойства) терезесін жабыңыз.

  5  тапсырма.

1. Жұмыс үстелінің  бос аймағында тышқанның оң  жақ батырмасын шертіңіз.

2. Жанама менюден Қасиеттер:  Экран (Свойства  Экран) командаларын  орындап, Жұмыс үстелі (Рабочий стол) ішкі бетіне өтіңіз.

3. Фондық сурет (Фоновый  рисунок) тізімінің ішінен өзіңізге  ұнаған суретті таңдап <ОК> батырмасына  басыңыз. 

4. 1-3 пунктерді қайталап  орындап, Фон ішкі бетіндегі  Орналастыру (Расположить) ішкі  астарлы беттегі  Созу, Ортаға туралау, замостить (Растянуть, По центру и Рядом) командаларының айырмашылықтарын анықтаңыз.

6 тапсырма.

1. Тапсырма тақтасын (Панель задач) тақтасындағы Іске  қосу (Пуск) батырмасына басыңыз.

2. Тышқан көрсеткішін  Бағдарламалар (Программы) жолына  нұсқап компьютеріңізде қандай бағдарламалар бар екенін оқып шығыңыз. Ішкі менюі бар командаларға назар аударыңыз.

3. Анықтама (Справка) жолын  таңдаңыз.

4. Мазмұны (Содержание) ішкі бетіне өтіңіз.

5. Ұсынылған тақырыптардың  ішінен Windows –та жұмыс істеу негіздері (Основы работы в Windows) тарауын таңдаңыз.

6. Бағдарлама нұсқауларына  сүйене отырып жұмыс істеңіз. 

7. Анықтама  (Справка)  терезесін жабыңыз.

7  тапсырма.

1. Менің компьютерім (Мой компьютер) терезесінде немесе  Негізгі менюде (Главное меню) Баптау®Басқару тақтасы) (Настройка® Панель управления) командаларын орындаңыз.

2. Тышқан тетігі (Мышь) шартбелгісін ерекшелеңіз.

3. Программаны іске қосып, Тышқан батырмалары (Кнопки мыши) ішкі бетіне өтіңіз.

4. Егер сізге сол қолыңызбен жұмыс істеген ыңғайлы болса, Батырма қызметін ауыстыру (Обменять назначение кнопок)  ауыстырып қосқышының тұсына қанат белгі қойып, Қолдану (Применить)  командасын орындаңыз.

5. Нұсқаушылар (Указатели) ішкі бетіне өтіңіз. Келтірілген тізімді мұқият қарап шығыңыз.

6. Орын ауыстыру (Перемещение) ішкі бетіне өтіңіз. Егер тышқан бағыттауышы жылдамырақ жылжысын десеңіз Нұсқауғыштың орын ауыстыру жылдамдығы (Скорости перемещения указателя) белгісін оңға қарай жылжытыңыз.

7. Басқару тақтасы (Панель управления) және Тышқан (Мышь) терезелерін жабыңыз.

 

 8 тапсырма.

1.Басқару тақтасы (Панели управления) терезесінде Пернетақта (Клавиатура) жарлығын таңдап, оны ашып, танысып шығыңыз.

   4-сурет. Тілдер және мәтінді енгізу қызметтері.

 

2. Есеп тақтасындағы клавиатура индикаторының жанама менюін ашып одан Параметрлері (Параметры) бөлігін таңдап ашыңыз. Сонда Тілдер және мәтін енгізу қызметтері (Языки и службы  текстового ввода) сұхбат терезесі ашылады. Параметрлер (Параметры) ішкі бетіне өтіңіз. Компьютеріңізде үнсіз келісім бойынша қандай тіл қолданылатын анықтаңыз.

3. Пернетақтаның параметрлері (Параметры клавиатуры) астарлы бетін ашып, қандай батырмалардың сәйкестігімен тіл режимі ауыстырылатын қараңыз. Әдетте <сол жақтағы Alt +Shift> батырмалары болады. <Ctrl+Shift> батырмаларына ауыстырыңыз. Бұл мәтінмен жұмыс істегенде әрбір тілді ауыстыру қажеттігі болғанда тышқанмен ауыстырғанға қарағанда өте ыңғайлы.

4. Қолдану (Применить) басыңыз.

5. Тілдер және мәтін енгізу қызметтері (Языки и службы  текстового ввода) сұхбат терезесінің Тілдер тақтасы (Языковая панель) астарлы бетіне өтіңіз. Сонда ашылған Тілдер тақтасының параметрлері (Параметры языковой панели) сұхбат терезесінде Тілдер тақтасын жұмыс үстеліне шығару (Отображать языковую панель на рабочем столе) өрісінде қанатбелгі жоқ болса, оны қойып ОК батырмасына басыңыз.

6. Жұмыс үстеліне  (Рабочий стол) оралыңыз.

9  тапсырма.

1. Менің компьютерім (Мой компьютер) терезесін ашыңыз. Тақырып жолын оқыңыз.

2. Мәзір қатарынан Сервис ®Бума қасиеттері®Жалпы (Сервис®Свойства папки®Общие) командаларын  орындаңыз.  Бумаларды тек бір орында ашу (Открыть папки в одном и том же месте) өрісі тұсына белгі орнатыңыз.

3. ОК батырмасына басыңыз.