Компьютерлік желілердің білім беру жүйесіндегі ролі

БАПТАУ(Настройка; tuning) – 1) жұмыс уақытында оның ресурстарын өте-мөте тиімді пайдалану мақсатында жүйе параметрлерін реттеу процесі; 2) қолданбалы программаны нақты компьютерде, оған қосылған сыртқы құрылғыларды пайдаланып жұмыс істеуге бейімдеу.

БЛОК (Blok) – 1) белгілі бір қызметті орындайтын өзара байланысты құрылғы элементтерінің жиынтығы; 2) мәлімет тасуыштардағы физикалық жазбалар.

БРОУЗЕР ҚАРАП ШЫҒУШЫ (Броузер просмотрщик; browser) – 1) гипермәтіндік байланысу мүмкіндігі бар файлдармен жұмыс істеуге арналған программа; 2) желіде жұмыс істеуге арналған қосымша программалық жасақтама; 3) Web-беттерін қарап шығуға арналған құрал.

 

В

ВИНЧЕСТЕР, ВИНЧЕСТЕРЛІК ДИСК (Винчестерский диск, винчестер; winchester disk) – қатты магниттік дискідегі десте; бастиектер мен жетектер бөлігі және дискілер дестесі бірігіп біртұтас жабылған модуль құрайтын сақтау құрылғысы.

 

Г

ГИГАБАЙТ (Gigabyte) – компьютердің жад сыйымдылығын өлшеу бірлігі; 1Гбайт=1024Мбайт.

ГРАФИКА (Graphics) – кескіндерді енгізу, бейнелеу және шығару құралдары мен жүйелері. Компьютерде мәтіндік мәліметтер мен графикалық бейнелер біріктірілетін визуальды ұсынудың жалпылама тәсілі.

ГРАФИКАЛЫҚ  ОБЪЕКТ (Графический объект; graphic object) – графикалық кескін түрінде ұсынылған шынайы әлем объектісінің  моделі. Жеке жағдайда – дисплей экранындағы  объектінің бейнесі, кескіні.

ГРАФИКТІК ФАЙЛ (Графический файл; graphics file) – графикалық редактордың немесе автоматты жобалау программаларының  көмегімен жасалатын графикалық кескіндерден тұратын файл.

 

Д

ДЕРБЕС  КОМПЬЮТЕР (Персональный компьютер; personal computer) – жеке пайдаланушыларға арналған кіші өлшемді және бағалы, әмбебап микрокомпьютер, үстелге қоятын, ықшамды, тіпті қалтаға салып жүретіндей етіп жасалған, жеке пайдаланушыға арналған.

ДИСПЛЕЙ АДАПТЕРІ (Адаптер дисплея) – есептеу машинасының дисплей қосылатын бөлшегі. Дисплей жұмысын басқаруға арналған.

ДОМЕН (Domain) – бір компьютерден басқарылатын немесе желілік түйіннің жалпы басшылығымен жұмыс істейтін қатынастар әрекетінің немесе желілік ресурстардың тобы.

ДРАЙВЕР (Driver) – жеке сырқы құрылымды басқаратын операциялық жүйенің программасы; операциялық жүйенің кейбір шалғай құрылғыларға қызмет көрсететін программасы.

 

Е

ЕКІЛІК  КОД (Двоичный код; binary code) – тек екі таңбадан (әдетте,0 және 1) тұратын шарт таңбалар жиынтығы.

ЕСЕП  БЕРУ (Отчет; report) – ақпараттың қорытындыланып, тақырыптары мен бет нөмірлері қойылып, қағазға басылған құжат түрінде бейнеленген түрі.

ЕСЕПТЕУ ЖҮЙЕСІ (Вычеслительная система; computer system) – ақпарат қабылдауға, сақтауға, өңдеуге және оның нәтижесін пайдаланушыларға ыңғайлы түрде шығаруға арналған есептеу техника құралдарының өзара байланысқан жиынтығы ретінде берілген мәліметтер өңдеудің автоматтандырылған жүйесі.

ESC (ШЫҒУ) ПЕРНЕСІ (Клавиша Esc (выход); Esc key) – орындалған команданың немесе операцияның әсерін алып тастап, алғашқы қалыпқа оралу пернесі; ол пернелік тақтаның сол жақ жоғарғы бұрышында орналасқан.

 

Ж

ЖАД (память; memory) – компьютерде ақпаратты сақтау тәсілін анықтайтын жалпы термин; компьютердің әр түрлі мәлімет сақтайтын бөлігі.

ЖАЗБА (Запись) – мәліметтер базасының бір немесе бірнеше өрісінде орналасып, өзара логикалық түрде байланысқан ақпараттардың толық бір құрылымдық бірлігі.

ЖАСЫРЫН ФАЙЛ (Скрытый файл; hidden file) – каталогтағы файлдардың жалпы тізімінде көрсетілмейтін файл.

ЖЕРГІЛІКТІ (Локальный; local) – пайдаланушыға немесе белгілі бір аумаққа тікелей жақын орналасқан құрылғыны немесе орындалатын операцияны сипаттайтын анықтауыш.

ЖҮЙЕЛІК БЛОК (Системный блок; system block) – дербес компьютердің негізгі электрондық құрылғылары мен қоректендіру блогы орналасқан блок.

 

И

ИНДЕНТИФИКАТОР (Identifier) – операциялық жүйе немесе программалау тілі элементтеріне атау ретінде қойылатын лексикалық бірлік.

ИЕРАРХИЯ (Hierarchy) – жұмысы жағынан жоғары тұрушы байланыстардың қандай да бір жиынтығы.

ИНДИКАТОР (Indicator) – құрылғының қалып-күйінің немесе есептеуіш жүйенің жұмыс процесі кезіндегі мәліметтердің өзгерісін немесе жеке программаның  орындалуын қамтып көрсететін мәліметтер элементі.

 

К

КЕСТЕ (Таблица; table) – мәліметтерді жолдар мен бағаналар қиылысында орналастыру арқылы ұсыну тәсілі

КЛИЕНТ/СЕРВЕР (Client/server) – желідегі байланысқан компьютерлердің әрекеттесу технологиясы.

 

Қ

ҚАЛЫП-КҮЙ (Состояние; state) – құрылғының, жүйенің, программаның, файлдың ағымдағы жай-күйі.

ҚАТҚЫЛ  ДИСК (Жесткий диск; hard disc) – есептеу машинасында тұрақты орналасқандискі.

 

М

МАГНИТТІК ДИСК (Магнитный диск; magnetic disc) – жалпақ дөңгелек табақша немесе диск түрінде жасалып, мәліметтер сақтау үшін беті магниттік қабықшамен қапталған металл немесе шыны пластина.

МӘЛІМЕТТЕР  БАЗАСЫ (База данных; database) – жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған мәліметтер жиынтығының объективтік формасы, бұл мәліметтер компьютер көмегімен оңай табылады және өңделеді.

 

Н

НӘТИЖЕ (Результат; result) – операцияның, программаның, тапсырманың аяқталуы бойынша алынатын мәліметтер жиынтығы.

NET – бас әріппен басталған Net сөзі Желі деген ұғымды білдіреді, яғни Интернет желісі деп түсінген жөн.

 

 

 

О

ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕ (Операционная система;) – компьютердің барлық басты әрекеттерін, сонымен қатар операциялық жүйенің басқаруымен іске қосылатын басқа программалардың жұмысын басқаратын программа.

 

П

ПАЛИТРА (Palette) – дисплей экранында әр түрлі бейнелерді айқын көрсету мақсатында пайдаланылатын түстердің жалпы саны.

ПИКСЕЛЬ (Pixel) – дисплей бетінде көрсетілетін ең кіші бейнесызбалық бірлік.

ПИКТОГРАММА (Icon) – программаны, мәліметтер файлын және компьютерге қатысты басқа да кейбір функцияны көрсететін экрандық символ.

ПОРТ (Port) – дербес компьютердің шалғайлық құрылғыларды өзіне жалғастыратын қосқыш тарақшасы.

ПРОЦЕССОР (Processor) – программаға сәйкес операцияларды орындауға арналған компьютердің негізгі құрылғысы, қызметтік бөлігі.

 

С

СИМВОЛ (ТАҢБА) (Символ; (знак); Character, symbol) – таңбалық жағдайда басқа объектінің орнына қолданылатын объект.

СЛОТ (Slot) – компьютердің жүйелік тақташасындағы кеңейтудің алып-қосу ойығы; мөрлі тақша орналастырылатын орын.

СКАНЕР (Scanner) – компьютердің жадына бейнені енгізу құрылғысы.

 

Т

ТЕГ (Tag) – мәліметтер белгісі.

ТИП (Type) – қандай да бір заттың белгілі бір қасиеттерді иеленген пішіні.

 

Ф

ФАЙЛ  ПІШІМІ (Формат файла) – файл мәліметтерін дискілерде сақтау, экранда немесе қағазда бейнелеу  тәсілдерін  анықтайтын оның құрылымы.

ФАЙЛДЫ  ДАЯРЛАУ (Создание файла) – сыртқы жадты бөлуді, файл ентаңбасын дайындауды және оған жазбаларды жүктеуді қамтитын операциялар кешені.ФАЙЛДЫ ЖОЮ (Удаление файла) – файлды каталогтан кетіру процедурасы.

ФОРМА (Қалып; form) – мәліметтерді ұсыну тәсілі.

 

Ш

ШЕРТУ (Щелчок; click) – тышқан батырмасын жылдам басып және босатып жіберу.

ШИНА (Bus) – ортақ қызметтік белгі бойынша біріктірілген  және есептеу машинасының бір құрама бөлігінен екіншісіне ақпарат тасымалданатын арналар тобы.

 

Э

ЭЕМ (ЭВМ; Computer) - әр түрлі электрондық құрылғылармен  жабдықталған цифрлы есептеуіш машина.

ЭЛЕКТРОНДЫҚ КЕСТЕ (Электронная таблица) – сандармен нөмірленген жолдары мен латын әріптерімен белгіленген бағаналары бар кесте түрінде реттелген ақпаратты өңдеу программалары.

ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТА (Электронная пошта) – компьютер желісі бойынша пайдаланушыдан пайдаланушыға хабарларды жөнелтуді, сондай-ақ хабарларды оқу мен сақтауды жасақтайтын қызметтік программалар жүйесі.

 

Ю

UNIX – компьютер желілерінде кеңінен қолданылатын қуатты әрі бірнеше тапсырманы қатар орындай алатын операциялық жүйе.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Ершов А.П., Монахов В.М., Витиныш и др. Изучение основ информатики и вычислительной техники. Часть І. –М.: Просвещение, 1986, -124с.
2. Ершов А.П., Монахов В.М., Бешенков С.А. и др. Основы информатики и вычислительной техники. Проб.учеб.пособие для сред. учеб.заведений. В2ч. Ч.1/Под ред. А.П.Ершова, В.М.Монахова, 2-е изд., М., Просвещение, 1985, 96с.,ил.
3. Ершов А.П., Монахов В.М., Кузнецов А.А. и др. Основы информатики и вычислительной техники. Проб.учеб.пособие для сред. учеб.заведений. В2ч. Ч.2/Под ред. А.П.Ершова, В.М.Монахова, 2-е изд., М., Просвещение, 1986, 143с.,ил.
4. Ершов А.П., Монахов В.М., Витиныш и др. Изучение основ информатики и вычислительной техники. Часть ІІ. –М.: Просвещение, 1986г., -84с.
5. Кузнецов А., Долматов В. Методическая система обучения ОИВТ: структура и функции, состояние и перспективы//Информатика и образование, 1989, №1,с. 8.
6. Кузнецов А.А. Базовый курс информатики.//Информатика и образование, 1997, №1,с.12-17.
7. Уваров А.Ю. Компьютерные коммуникации.//Информатика и образование, 1991, №1, 11-21б.
8. Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В., Конева С.Н. Давайте попробуем Интранет // Вестник АГУ, Физико-математическая серия, №1(5), АГУ им.Абая, 2002, с.53-57.
9. Бидайбеков Е.Ы., Гриншкун В.В., Изтлеуова Г.К. Средства телекоммуникаций в вузовском преподавании информатики. // Вестник АГУ, Физико-математическая серия, №1, АГУ им.Абая, 2000.
10. Бидайбеков Е.Ы., Гриншкун В.В. Гипермедиа в обучении. // Информатика и образование. М., 1999, №8, -4с.
11. Медеуов Е.Ө. Формирование новой образовательной системы Республики Казахстан в эпоху информационных технологий. / Труды II межд. Конгресса ЮНЕСКО «Образование и информатика». М., 1996
12. Қараев Ж., Ермеков Н. және т.б. Информатика бағдарламасы (7-9 сыныптар), Алматы, 1999ж.
13. Қараев Ж.А., Ермеков Н.Т. және т.б.Информатика және есептеуіш техника негіздері пәнінен есептер жинағы, Алматы, 1993, 250 бет.
14. Ермеков Н. және басқалар. Информатика, 8-сынып: Оқулық Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина, Алматы, Жазушы, 2001, 192 бет.
15. Ермеков Н. және басқалар. Информатика, 9-сынып, Байқау оқулығы/ Н.Ермеков, Ж.Караев, В.Криворучко, В.Кафтунина, Алматы, Жазушы, 2001, 192 бет.
16. Мұхамбетжанова С.Т., Балабекова М.Ж., Информатика -7: жалпы білім беретін орта мектептің 7-сыныбына арналған байқау оқулығы. Алматы, 1999., 176 бет.
17. Ермеков Н., Мұхамбетжанова С., Криворучко В., Кафтункина Л. Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатиканы тереңдетіп оқыту курсының бағдарламасы. ҚР Білім және ғылым министрлігінің республикалық оқу-әдістемелік кеңесі ұсынған. Алматы, 2004ж.
18. Бөрібаев Б.Б. және т.б. Интернетке кіріспе (Бүкілдүниежүзілік өрмек) оқу-әдістемелік құрал, Алматы: 2004ж.
19. Кузьменко М.А.Internet // Информатика и образование, 1996, №2 стр.137-146.
20. Кузьменко М.А. Основные сервисы Internet // Информатика и образование, 1991, №1 с.11-21.
21. Угринович Н.Д. Телекоммуникационная сеть для системы образования. // Информатика и образование, 1992, №2, 8-14б.
22. Угринович Н.Д. Основы Интернет. // Информатика и образование, 1999, №9, 79-90б.
23. Угринович Н.Д. Лаушкина И.С. Разработка Web-сайтов и их публикация в Интернете. //Информатика и образование, 2000, №10, 81-85б.
24. Угринович Н.Д. Лаушкина И.С. Разработка Web-сайтов и их публикация в Интернете. // Информатика и образование, 2001, №1, 77-83б.
25. Угринович Н.Д. Учебный и программно-методический комплекс по курсу «Информатика и информационные технологии» //Информатика и образование, 2002, №10, 31-33б.
26. Угринович Н., Морозов В. Основы Интернет. М.: АО «Московские учебники- СиДи-пресс», 1999. -96б.,ил.
27. Угринович Н.Д., Лаушкина И.С. Разработка Web-сайтов и их публикация в Интернете. // Информатика и образование, 2001, №1, 77-83б.
28. Салатов Д.Н. Методика обучения работе с электронной почтой // Информатика и образование, 1997, №4, с.20-24.
29. Хуторский А.В. Интернет в школе: Практикум по дистанционному обучению. М., ИОСО РАО, 2000, 304с.
30. Богданова Д.А. Телекоммуникации в школе: совместная работа. // Информатика и образование, 1996, №1,2,3
31. Богданова Д.А., Федосеев А.А. Дистанционное обучение: модератор телек онференций // Информатика и образование, 1995.
32. Полат Е.С. Телекоммуникации в системе образования. //Информатика и образования, 1998, №5,110-113б.
33. Моисеева М.В. «О компьютерных телекоммуникациях», Информатика  и образование, 1994г., №4.
34. Моисеева М.В. Факультатив по телекоммуникациям. // Информатика и образование, 2001г.,№5, с.133-141.
35. Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2030» Ел президентінің Қазақстан халқына жолдауы// Егемен Қазақстан, 1998, 11 қазан.
36. Орта білім беру жүйесін ақпараттандыру бағдарламасы. Астана, 1996ж.