Шпаргалка по "История Белоруссии"

Вопрос 21: ІНДУСТРЫЯЛІЗАЦЫЯ I КАЛЕКТЫВІ3АЦЫЯ У  БССР I IX ВЫН1К1

Індустрыялiзацыя  — працэс стварэння буйной машыннай вытворчасцi ва усiх галiнах народнай гаспадаркi i перш за усе у прамысловасцi. СССР неабходна было правесцi iндустрыяльныя  пераутварэннi, таму што краiна адставала  у тэхнiка-эканамiчных адносiнах ад развiтых iндустрыяльных дзяржау. Падняць  узровень эканомiкi без iндустрыялiзацыi было немагчыма. Першапачаткова была абгрунтавана стратэгiя iндустрыяльнага развiцця, звязаная з працягам НЭПа, але, дабiушыся перамогi у кiраунiцтве партыяй i дзяржавай, Сталiн  стау рэалiзоуваць сваю стратэгiю  фарсiраванага развiцця.

Правядзенне iндустрыялiзацыi на Беларусi звязана  з развiццём прамысловасцi па перапрацоýцы мясцовай сыравiны. Таму асноуныя капiталы у першыя гады iндустрыялiзацыi накiроувалiся на патрэбы харчовай, гарбарнай, тэкстыльнай, швейнай прамысловасцi, а таксама  галiн, якiя перапрацоувалi драýнiну (лясная, дрэваапрацоучая, папяровая) i мiнеральную сыравiну (палiýная, хiмiчная). Мiнскiя заводы "Энергiя", "Камунар" паклалi пачатак станкабудавання, а  закладзеная пад Оршай БелДРЭС - энергетыкi Беларусi.

Быý распрацаваны першы пяцiгадовы план развiцця народнай гаспадаркi Беларусi на 1928-1932 гг., у час  якога планавалiся стварэнне буйной прамысловасцi, рост нацыянальных кадрау, рэканструкцыя усей народнай гаспадаркi. У строй дзеючых было уведзена 538 прадпрыемствау, сярод iх швейная  фабрыка "Сцяг iндустрыялiзацыi", фабрыка "КiМ" у Вiцебску, Гомсельмаш, БелДРЭС i iнш. У другой пяцiгодцы (1933 — 1937 гг.) ставiлася задача развiваць машынабудаванне, рэканструяваць энергетычную гаспадарку. У строй дзеючых уступiлi: Гомельскi шкляны, Крычаускi цэментавы заводы, Мiнская ЦЭЦ i iнш. Задачай трэцяй пяцiгодкi (1938 1942 гг.) было паскарэнне развiцця  прамысловасцi, машынабудавання. Былi пабудаваны Мiнскi радыёзавод, Рагачоускi кансервавы iнш. За перыяд з 1929 па 1940 г. у БССР было пабудавана i рэканструявана 1863 прадпрыемствы. Церпячы матэрыяльныя i сацыяльныя нягоды, рабочы клас, сялянства, iнтэлiгенцыя верылi, што яны будуюць самае  шчаслiвае грамадства.

Калектывiзацыя  аб'яднанне дробных iндывiдуальных гаспадарак сялян у буйныя калектыуныя гаспадаркi. Каапераванне сялянскiх гаспадарак мела месца яшчэ задоуга да 1929 г. Сяляне ахвотна iшлi на кааперацыю, якая не закранала асноу самастойнага вядзення аднаасобнай гаспадаркi. Але  пасля XV з'езда ВКП(б), якi адбыуся у 1927 г., аб'яднанне сялянскiх гаспадарак у буйныя калектыуныя становiцца  генеральнай лiнiяй партыi у вёсцы. Дэкларавауся прынцып добраахвотнасцi пры уступлены у калгасы. Але  на справе усе было iнакш.

Тых, хто выступау супраць прымянення сiлавых метадаў  у эканомiцы, абвiнавачвалi у правым ухiле. Такi ярлык прыклеiлi Д. Прышчэпаву, якi быу у той час наркамам земляробства рэспублiкi, а па сваiх поглядах блiзкi да М. Бухарына. З'яву "правага ухiлу" упытаннi сельскай гаспадаркi у Беларусi называлі яшчэ "прышчэпаушчынай". Прышчэпава i яго прыхiльнiкаý абвiнавацiлi у насаджэннi кулацкiх гаспадарак, да якiх адносiлi i усе хутарскiя. У 1929 г. Прышчэпава i яшчэ 30 чалавек выключылi з партыi i рэпрэсiравалi. Адначасова было прынята рашэнне спынiць хутарызацыю.

На аснове раскулачвання бальшавiкi сталi пераходзiць да паскоранай, прымусовай калектывiзацыi. (Раскулачванне  гвалтоуныя дзеяннi у дачыненнi да сялянства, лiквiдацыя  кулацтва, пры гэтым кулакамі называлі усiх не згодных з суцэльнай  калектывiзацыяй.) Так яны iмкнулiся вырашыць дзве задачы: з аднаго боку, у кароткiя тэрмiны калектывiзаваць вёску, з другога -узяць у яе сродкi для iндустрыялiзацыi. Замест прынцыпу добраахвотнасцi пры уступленнi у  калгас сталi шырока прымяняць гвалт i запалохванне. Не усе сяляне успрымалi iдэю калектывiзацыi. Многiя не хацелi расставацца з той уласнасцю, якую мелi, не жадалi пераходзiць на пункт  гледжання пралетарскай дзяржавы. У  вёску для стварэння калгасау былi накiраваны сотнi упаунаважаных  камунiстау i рабочых-дваццацiпяцiтысячнiкау. Многiя з арганізатарау калгасау былi слаба дасведчаны у асаблiвасцях сялянскага жыцця. Працэс кааперавання быу падменены "раскулачваннем", пры гэтым адну частку сялян нацкоувалi на другую, заахвочвалi падзелам маёмасцi "кулакоу". Пры сельсаветах  былi створаны спецыяльныя камiсii па раскулачваннi, якiя праводзiлi вопiс i канфiскацыю маёмасцi (часцей за усе  сераднякоу). "Раскулачаныя" сяляне падвяргалiся арыштам i высяленню у  Сiбiр. Да мая 1930 г. у БССР было раскулачана  каля 15,5 тысячы гаспадарак. Сяляне гвалтоуна  залiчвалiся у калгасы. Не жадаючы  уступаць у iх, яны рэзалi жывёлу, а  у асобных выпадках бралiся за зброю. Толькi у 1930 г. адбылося каля 500 узброеных  выступ ленняу. Усiх незадаволеных  аддавалi пад суд як контррэвалюцыянерау. Пасля з'яулення у газеце "Правда" артыкула Сталiна "Галавакружэнне ад поспехау" (2 сакавiка 1930 г.) адбыуся  адток сялян з калгасау. Але  восенню 1930 г. палiтыка "суцэльнай  калектывiзацыi" была адноулена i было вырашана завяршыць яе да канца 1931 г.

Вясной 1932 г. у рэспублiцы адбыуся новы адток  сялян з калгасау. Распалася не менш як тысяча гаспадарак. Выхад з  калгасау з'явiуся рэакцыяй сялян  на го лад, якi ахапiу краiну у 1932 - 1933 гг. Масавы го лад абышоу рэспублiку, хаця i тут многiя сяляне засталiся без хлеба, якi сiлай канфiскоувауся  у iх праз калгасы.

У гады другой пяцiгодкi калектывiзацыя у Беларусi завяршылася. У калгасах было абагульнена 96 % пасяуной плошчы. Для забеспячэння калгасау тэхнiкай былi створаны машынна-трактарныя станцыi (МТС), а пры iх палiтаддзелы, якiя строга праводзiлi партыйную  лiнiю у калектывiзацыi. Першая МТС  у БССР начала дзейнiчаць у Койданаве (Дзяржынску). У 1935 г. II Усесаюзны з'езд  калгаснiкау прыняу прыкладны Статут сельскагаспадарчай арцелi, якi гарантавау iснаванне асабiстай падсобнай гаспадаркi калгаснiкау i гэтым самым давау iм  некаторую палёгку.

Вынiкi правядзення iндустрыялiзацыi i калектывiзацыi:

1.Дзякуючы  працоунаму энтузiязму i веры народа  у будучыню у рэспублiцы была  створана добрая матэрыяльна-тэхнiчная  база для далейшага развiцця.

2.Была лiквiдавана  шматукладнасць у эканомiцы (дзяржауная  форма уласнасцi).

3.Створаны  буйныя калектыуныя гаспадаркi, пры  правядзеннi прымусовай калектывiзацыi рэпрэсiраваны кожны шосты селянiн.

4.Калгасы  былi пазбаулены гаспадарчай самастойнасцi i тэта тармазiла iх эканамiчны  рост.

5.Калгаснiкi  былi адхiлены ад валодання  сродкамi вытворчасцi, пазбаулены  пашпартоу, што выключала магчымасць  свабоднага перамяшчэння, юрыдычна  прывязвала да калгаса i павялiчвала  прымусовы характар працы.

Вопрос 22: СТАНОВ1ШЧА ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУС1 (20 - 30-я гг.). УЗ'ЯДНАННЕ БЕЛАРУСКАГА  НАРОДА

У 1921 г. на Рыжскiх  мiрных перагаворах Польшчы пры  дапамозе Антанты удалося далучыць да сваей дзяржавы заходнюю частку Беларусi (Гродзенскую, усходнiя паветы Вiленскай i заходнiя паветы Мiнскай

губерняу). У  Заходняй Беларусi пражывала 4,6 млн  чалавек, з iх 85 %  - у вёсцы i 15 %  - у горадзе. Кiруючыя колы Польшчы  разглядалi Заходнюю Беларусь толькi як крынiцу таннай сыравiны, рабочай сiлы i рынак збыту для польскай прамысловасцi. Акрамя таго, у планах Польшчы ей прызначалася роля ваеннага плацдарма  у выпадку вайны з СССР.

Новыя фабрыкi i заводы у Заходняй Беларусi не будавалiся. Большасць прамысловых прадпрыемствау - дробныя фабрыкi i заводы - займалiся перапрацоукай прадуктау сельскай гаспадаркi i некаторых вiдау мясцовай сыравiны. Пераважалi харчовая i дрэваапрацоучая  галiны прамысловасцi. Рабочыя працавалi па 12 -- 14 гадзiн, а атрымлiвалi зарплату у 1,5-2 разы меншую, чым у цэнтральных  раёнах Польшчы. Падрапежніцку знiшчалiся прыродныя багаццi Заходняй Беларусi, плошча лясоу змяншалася,

асаблiва бязлiтасна  знiшчалася Белавежская пушча. Больш  за 80 % насельнiцтва Заходняй Беларусi займалася  сельскай гаспадаркай. Але у сялян  было мала зямлi, i таму у пачатку 20-х  гг. польскi урад правёу зямельныя рэформы, якiя уключалi: продаж праз Зямельны банк часткi памешчыцкай зямлi дробнымi надзеламi парцэлямi, камасацыю звядзенне  у адзiн надзел дробных сялянскiх  палосак з адначасовым высяленнем на хутар. Польскi урад пачау засяляць беларускiя землi ваеннымi каланiстамi-асаднiкамi, болынасць якiх складалi польскiя  афiцэры i унтэрафiцэры. Яны атрымлiвалi бясплатна або за невялiкую цану зямельныя участкi па 15 - 45 га. Памешчыкi, кулакi i асаднiкi жорстка эксплуатавалi сялян, якiя бяднелi i масава разаралiся. Многiя з сялян выязджалi у пошуках  лепшай долi у краiны Заходняй Еуропы, ЗША, Канаду.

Працоуныя Заходняй Беларусi цярпелi жорсткi нацыянальны  прыгнет i поунае палiтычнае бяспрауе. Беларусау

не жадалi лiчыць нацыяй. Ажыццяулялася гвалтоуная паланiзацыя беларускага насельнiцтва: закрывалiся iснаваушыя дагэтуль беларускiя  школы, настаунiцкiя семiнарыi, якiя  з'яулялiся базай падрыхтоукi педагогау  для гэтых школ, спынялiся выданнi беларускiх газет, забаранялася ужыванне беларускай мовы у дзяржауных установах. Да гэтага дабаулялася релiгiйная нецярпiмасць  польскiх улад да праваслаунай большасцi беларускага насельнiцтва. 3 500 iснаваушых  у Заходняй Беларусi праваслауных цэрквау  больш за 300 былi ператвораны у  каталiцкiя касцёлы.

Працоуныя Заходняй Беларусi не мiрылiся са сваiм цяжкiм  становiшчам, вялi барацьбу супраць  гiрыгнятальнiкау. У першыя гады польскага  панавання барацьба набыла партызанскi характар. Партызаны

спальвалi маёнткi памешчыкау, сядзiбы асаднiкау, рабiлi налёты на палiцэйскiя участкi. У нацыянальна-вызваленчым  руху iснавалi два напрамкi: рэвалюцыйна-вызваленчы i нацыянальна-дэмакратычны. Рэвалюцыйна-вызваленчы напрамак узначальвала Камунiстычная  партыя Заходняй Беларусi (КПЗБ), створаная  у 1923 г. Кiраунiцтва КПЗБ вяло лiнiю на далейшае разгортванне партызанскага  руху i давядзенне яго да змены палiтычнай улады у Заходняй Беларусi. Арганiзатарамi рэвалюцыйнага руху былi: I. Лагiновiч, С. Прытыцкi, В. Царук, В. Харужая i iнш. Пад  арганiзацыйным уплывам КПЗБ у 1926 г. аформiлася масавая палiтычная арганiзацыя -  Беларуская сялянска-рабочая грамада (БСРГ) на чале з вядомым беларускiм  вучоным, грамадскiм дзеячам Б. Тарашкевiчам. Яе праграма уключала наступныя патрабаваннi: самавызначэнне Заходняй Беларусi, стварэнне  рабоча-сялянскага урада, перадача зямлi сялянам без выкупу. Урад Пiлсудскага  разграмiу Грамаду, кiнуушы у турму  некалькi соцень актывiстау.

Летам 1935 г. пачалося буйное выступление нарачанскiх  сялян-рыбакоу, у якiм удзельнiчала каля 5 тыс. чалавек. Прычынай паслужылi спробы улад пазбавiць сялян права  лавiць рыбу. Кiравала барацьбой рыбакоу  КПЗБ. Барацьба нарачанскiх рыбакоу  вялася аж да 1939 г.

У канцы 30-х  гг. пачауся спад рабочага i сялянскага руху. Гэтаму садзейнiчау неабгрунтаваны роспуск у 1938 г. Выканкамам Камiнтэрна КПЗБ. Роспуску КПЗБ папярэднiчалi сталiнскiя  рэпрэсii у 1936 - 1937 гг. яе кiруючых работнiкау. У лiку арыштаваных былi члены  ЦК КПЗБ I. Лагiновiч, А. Славiнскi, А. Алыпэускi, В.Харужая, дзесяткi актыуных дзеячау  нацыянальна-вызваленчага руху.

Сваей упартай  барацьбой працоуныя Заходняй Беларусi засведчылi iмкненне да уз'яднання  з Савецкай Беларуссю, кансалiдацыi у адзiнай дзяржаве.

Лёс Польшчы  вырашыла заключэнне 23 жнiýня 1939 г. пакта  аб ненападзе памiж СССР i Германiяй, якi быу дапоунены сакрэтнымi пратаколамi, па якiх тэрыторыя Польшчы падзялялася  на сферы уплыву СССР i Германii. Устанаýлiвалася, што мяжа гэтых сфер павiнна праходзiць па лiнii рэк Нарэу, Буг, Вiсла, Сан. Заходняя Беларусь i Заходняя Украiна прызнавалiся сферай iнтарэсаý СССР. Пратаколы, як i заключаны 28 верасня 1939 г. дагавор аб дружбе i гранiцы памiж СССР i Германiяй, з'яýлялiся грубым парушэннем правоу польскага  народа на самавызначэнне, хоць аб'ектыуна  аднаýлялi нацыянальныя правы беларускага i ýкраiнскага народау, парушаныя ýмовамi Рыжскага дагавора 1921 г. 17 верасня 1939 г. савецкiя войскi ýступiлi у Заходнюю Беларусь i к канцу месяца поунасцю занялі яе. Пачалiся палiтычныя i сацыяльна-эканамiчныя пераутварэннi.

Вопрос 23: ПАЧАТАК ВЯЛ1КАЙ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ. АБАРОНЧЫЯ БА1. УСТАЛЯВАННЕ АКУПАЦЫЙНАГА РЭЖЫМУ

22 чэрвеня  1941 г. гiтлераускія войскi ýварвалiся  у межы Савецкага Саюза. Дзякуючы  падрабязнай iнфармацыi, сабранай  на тэрыторыi рэспублiкi з дапамогай  агентурнай сеткi, вораг наносiý  дакладныя удары па аэрадромах, скапленнях ваеннай тэхнiкi. Часцi Чырвонай Армii неслi велiзарныя страты. Удар трупы армiй "Цэнтр"  прынялi на сябе армii Заходняй  асобай ваеннай акругi. Насмерць  стаялi на сваiх рубяжах пагранiчнiкi. За тыдзень баёу байцы пагранiчнай  заставы лейтэнанта А. Кiжаватава, што знаходзiлiся у заходняй  частцы Брэсцкай крэпасцi, знiшчылi каля батальёна птлерауцау. А.  Кiжаватау загiнуу як герой.  Сем атак, адна за другой, адбiла  застава пагранатрада на чале  з лейтенантам В. Усавым. Лейтэнанта  пяць разоу ранiлi, але ён працягвау  кiраваць боем. Лейтэнант В. Усау  пасмяротна удастоены звания  Героя Савецкага Саюза.

Гераiчна  трымалiся абаронцы Брэсцкай крэпасцi. Штаб абароны узначалiу капiтан I. Зубачоу i палкавы камiсар Я. Фамiн. 1м давялося абараняць цэнтральную  частку крэпасцi. Абаронай Усходняга  форту кiраваý маёр П. Гаурылау.

Толькi нямногiм  абаронцам удалося вырвацца з  крэпасцi i прадоужыць барацьбу з фашыстамi. Большасць з iх пазней падверглася  сталiнскiм рэпрэсiям.

Нягледзячы  на упартае супрацiýленне, савецкiм  войскам не удалося утрымаць Мiнск. Стойка трымалi абарону 64-я, 100-я, 108-я  стралковыя дывiзii. Але гераiзм воінау не мог кампенсаваць адсутнасцi рэзервау i прадуманай сiстэмы абароны. Сiлы былi няроуныя, i 28 чэрвеня нямецкiя танкi прарвалi абарону, уварвалiся у Мiнск. У акружэннi праціуніка аказалiся 11 баяздольных злучэнняу. Тэта пазбавiла магчымасцi стрымлiваць нацiск працiýнiка у цэнтральнай частцы Беларусi.