Шпаргалка по "История Белоруссии"

Реформация  – это широкое oбщ.-полит. направление  в Западной Бел. в 16в , который был  направлен против каталитической церкви и носил антифеодальный характер . Особенностью реформации на Бел. было то, что в отличии от Европы она  тут не стала народной , а охватила только высшие слои общества. Реф. Способствовала расширению культуры , активизации  духовной жизни общества. При общинах  строились школы, книгарни.

 

 

 

Вопрос 7: Утварэнне РП i палажэнне бел. зямель у яе саставе. Крызiс РП i яе падзелы  ý другой палове 18 ст.

У 1569г. была заключана  Люблiнская унiя – пагадненне аб дзяржаýна-палiтычным саюзе ВКЛ  з Польшчай, паводле якога ýтварылася федэратыýная дзяржава – Рэч Паспалiтая. На карце Еýропы  з’явiлася новая  дзяржава – адна з самых вялiкiх i магутных. Прычыны ýтварэння РП.

1. Унутрыкласавыя супярэчнасцi ý пануючым шляхецкiм саслоýi. Яны заключалiся ý тым, што магнаты валодалi вялiкiмi правамi ý кiраваннi дзяржавай, а шляхта не мела нiякай рэальнай улады. Такога нельга было сустрэць у суседняй Польшчы, дзе шляхта мела вялiкi ýплыý на ýнатраную i знешнюю палiтыку. Падтрымлiваючы iдыю ýнii, яна меркавала заняць такое ж вызначальнае становiшча ý сваёй дзяржаве, як польская шляхта ý сваёй.

2. Цяжкае знешнепалiтычнае становiшча  ВКЛ. На пачатку 60-х гг. 16ст. баявыя дзеяннi ý Лiвонскай вайне, што пачалася памiж Маскоýскай дзяржавай i ВКЛ у 1558г., перанеслiся на тэрыторыю Княства, на беларускiя землi.Маскоýскiя войскi стаялi ля сцен Вiцебска, Оршы, Шклова, у 1563г. быý захоплены Полацк. Вайна выцегнула са скарбу ýсе сродкi. Неадкладна патрабаваýся саюзнiк. Позiрк адразу быý кiнуты на Захад, таму што Княства мела значны вопыт дагавораý з Польскiм каралеýствам яшчэ ад часоý Ягайлы.

3. Польшча сама дамагалася вунii: па-першае, польскай шляхце стала цесна ý каралеýстве, яна сквапна паглядала на княжацкiя землi, якiя б далi новыя багаццi, новыя пасады, узнагароды; па-другое, польшча з‘яýлялася самым магутным каталiцкiм бастыёнам ва ýсходняй Еýропе, а таму ёй Ватыкан адводзiý галоýную ролю ý пашырэннi каталiцызму на ýсход (на беларускiя, украiнскiя, рускiя землi).

10 студзеня 1569г.  пачаýся Люблiнскi сейм, якi цягнуýся 6 месяцаý.Кожны ставiý свае ýмовы,  нiхто не саступаý. Польскi бок  пайшоý на дэманстрацыю сiлы. Захапiлi  Падляшча, Валынь, Падолле i Кiеýшчыну.Гэта  яшчэ больш паслабiла i без таго  падарваную Лiвонскай вайной эканомiку  Княства. Урад не мог iсцi на  ваенны канфлiкт з Польшчай. Шлях  быý адзiны – за стол перамоваý  з Польшчай.

Умовы аб‘яднання былi наступныя:

1. Вышэйшым органам улады станавiýся агульны сейм, якi мог сбiрацца толькi на тэрыторыi Польшчы. Манарх абвяшчаýся агульным для абодвух дзяржаý.

2. Выключна да кампетэнцыi РП адыходзiла знешняя палiтыка.

3. Дазвалялася набываць маёнткi i валодаць iмi польскiм феадалам у Литве, а лiтоускiм у Польшчы.

4. У ВКЛ поýнасцю захоýвалiся былы адмiнiстрацыйны аппарат, заканадаýства i судовая арганiзацыя, войска, герб, пячатка, мова.

РП была дзяржавай  абодвух народаý, у якой Княства iснавала да канца 18ст. Польшча, якая ý той час была ý лепшым палiтычным становiшчы, валодала iнiцыятывай у РП, магла ажыццяýляць вялiкадзяржаýнаю палiтыку ý адносiнах да ýсходнеславянскага насельнiцтва.

Шляхта ВКЛ  жадала большай самастойнасцi. Гэтая  барацьба прывяла да таго, што ý 1588г. быý прыняты Статут, якi, па сутнасцi, скасаваý многiя пастановы Люблiнскай  унii. Так, напрыклад, палякi больш не маглi на тэрыторыi ВКЛ набываць землi. Статут 1588г. – збор законаý феадальнага  права, доýгi час лiчыýся самым  дасканалым зводам законаý у Еýропе,дзейнiчаý  на беларускiх землях аж да 1840г.

Прычыны палiтычнага  крызiсу РП:

1) Палiтычны лад РП. Страцiýшы са смерцю Жыгiмонта Аýгуста манархiчную дынастыю, палякi пайшлi па шляху запрашэння манарха на польскi трон з суседнiх краiн – факт iснавання глыбокiх супярэчнасцей у кiруючым стане дзяржавы. Неабмежаваная дэмакратыя губiла РП.

2) Рэлiгiйная палiтыка. У грамадскай свядомасцi больш замацавалася думка аб прынадлежнасцi бел. этнасу да расiйскага народа.

3) Спалучынне нацыянальнага  i рэлiгiйнага прыгнёту з феадальным.

4) Барацьба памiж магнатамi за ýладу.

Па прапанове  прускага караля Фрыдрыха II 5 жнiýня 1772г  у С-Пецярбургу была падпiсана канвенцыя  аб падзеле РП памiж Расiяй, Прусiяй i Аýстрыяй. Прсiя атрымала паýночна-заходнюю частку Польшы, Аýстрыя – паýднёвую  частку Польшчы i частку заходн. Украiны, Расiя –  Вiцебскае, Полацкае, Мсцiслаýскае, Магiлёýскае ваяводствы.

У 1778-1792гг. была зроблена другая спроба рэформ. Iх вяршыняй стала прынятая 3 мая 1791г сеймам першая ý Еýропе i другая ý свеца пасла  ЗША Канстытуцыя РП. Баючыся паспаýсюджання французскай рэвалюцыi з яе iдэямi свабоды, роýнасцi, братэрства, Кацярына II накiравала войскi ý РП, якая не змагла аказаць iстотнага супрацiýлення.

23 студзеня 1793г  адбыýся чарговы падзел РП  памiж Расiяй i Прусiяй (да Прусii адышла  частка Польшчы, да Расii – частка  Украiны i цэнтральная Беларусь). 24 сакавика 1794г. пачалося паýстанне на  чале з Тадэвушам Касцюшкам.  Мэта паýстання – аднаýленне  незалежнасцi нацыi, усталяванне  усеагульнай свабоды, адраджэнне  РП у межах 1772г. Для беларусау  гэта азначала поýнае акаталiчванне i паланiзацыю. Паýстанне было  падаулена, Касцюшка ýзяты ý  палон. Расiя, Аýстрыя i Прусiя  зноý пачалi дзялiць РП. У 1795г.  адбыуся трэцi падзел  РП. Расiя  атрымала заходнюю Беларусь, усходнюю  Лiтву i Украину да заходняга  Буга, усходнюю Лiтву i Украiну  да заходняга Буга. Аýстрыя i Прусiя  захапiлi карэнныя землi, частку  ýкраiнскiх i лiтоýскiх зямель.

 

 

 

Вопрос 8: Культура беларуских зямель у складзе  РП.

У канцы 16 ст. на Б. распаýсюджваýся новы мастацкi стыль -  барока. Развiццё беларускага  барока прайшло тры этапы:

1) Канец 16 – п.п. 17 ст. (раннее барока)

2) Сяр.17ст – 30-я гады 18ст. (сталае барока)

3) 30 – 80-я гады 18ст. (позняе барока)

Найбольш  поýна яно праявiлася ý архiтэктуры.Вядучымi помнiкамi барока з яýляюцца Гродзенскi езуiцкi касцёл, Мiкалаеýская царква ý  Магiлёве, Манастырскi комплекс у Жыровичах, Полацкi сафiйскi сабор.

У выяýленчым мастацтве  важную ролю адыгрывалi iканапiс (лепшы твор “Нараджэнне божай  мацi” П. Яýсеевiча), фрэскi, кнiжная мiнiяцфюра, гравюра, арнамент, драýляная разьбяная  скаульптура. Вядучым жанрам свецкага выяýленчага мастацтва ý 17-18 стст. становiцца партрэтны жывапiс, якi ýпрыгожвае мастацкiя зборы беларускай i лiтоýскай арыстакратыi. Вядучым  мастаком i граверам канца 16-17стст. быý  Тамаш Макоýскi – аýтар адной  з першых у Еýропе дакладных карт ВКЛ.Адначасова развiваецца i манументальны  жывапiс. Лепшым творам з’яýляецца роспiс  Езуiцкага касцёлу ý Нясвiжы.

Развiваюцца тры тыпы тэатру: батлейка, школьныя тэатры, прыгонныя тэатры.

Першы на Б. прыгонны тэатр быý створаны ý 40-х гадах 18ст. у Нясвижы. Акрамя таго на Б. паспяхова  працавалi Слонiмскi тэатр Агинскага,Шклоускi тэатр Зорыча, Гродзенскi тэатр Тызенгауза i iнш.

Развивалася музычнае мастацтва. У 16ст. паявiлiся першыя свецкия хоры, капэлы. У лiтургiчнай практыцы каталицкай царквы шырока выкарыстоувалiся духавыя музысныя iнструменты –  арганы i флейты, трубы. Апекай магнатау Беларусi карастаюцца вядомыя кампазитары  польскага Рэнесанса – Вацлаý з Шаматул, Цыпрыян Базiлiк.

 

 

 

Вопрос 9: Палiтыка царызму на Беларусi.

У 1796г. на бел. землях была праведзена тэратарыяльна-адмiнiстрацыйная рэформа (былi ýведзены губернi i паветы). Уся тэрыторыя Б. увайшла ý  склад трох губерняý: Беларуская (Вiцебск), Мiнская ( Мiнск), Лiтоýская (Вiльня).                                                    У 1801г. адбылася другая  рэформа. Былi вызначаны межы 6 губерняý: Смаленская, Вiцебская, Магiлёýская – яны  былi аб’яднаны  ý Беларускае генерал-губернатарства з цэнтрам у Вiцебску. Мiнская, Гродзенская, Вiленская – Лiтоýскае  генерал губернатарства. Насельнiцтва на далучаных землях прыводзiлася да прысягi. На далучаных землях лiквiдавалася безкантрольная ýлада магнатаý, iм  забаранiлi будаваць крэпасцi i трымаць  уласныя вёскi. У 1794г. была ýведзена мяжа яýрэйскай аседласцi. Яýрэям нельга было жыць у сельскай мясцовасцi, нельга купляць i арандаваць зямлю. Яýрэi не маглi  служыць ý палiцыi, займаць афiцэаскiя  пасады i пасады чыноýнiкаý. На далучаных  землях насаджалася рускае землеýладанне. Раздавалiся маёнткi рускiм памешчыкам, чыноýнiкам. Становiшча сялян пагоршылася. Да 1812г., у адрозненнi ад сялян цэнтральных  расiйскiх губерняý, яны  выплачвалi падаткi не асiгацыямi, а толькi золатам i серабром. На Б. уводзiлася рэкручкая  павiннасць (1 рэкрут ад 500 душ). Да 1793г. у  армii служылi падыццёва. З 1834г. – 20 год. Мэтай палiтыкi царызму на Б. была русiфiкацыя краю. У 1831г. быý закрыты  Вiленскi ýнiверсiтэт. У 1839г. – скасавана  вунiя (унiяцкая царква далучана да праваслаýнай).  1840г. – адменена дзейнасць 3 статута, забаранiлi ýжываць у афiцыйных дакументах тэрмiны “ Беларусь i Лiтва ”. Замест iх – Паýночна-заходнi край. Ιдэалагiчнай асновай палiтыкi русiфiкацыi была тэорыя  “Заходнi русiзм”. Праваднiкамi палiтыкi русiфiкацыi былi рускiя чыноýнiкi, настаýнiкi, праваслаýныя святары.

 

 

 

Вопрос 10: Обществено-политическое движение в  Беларуси в конце XVIII - первой половине XIX вв. Восстания 1794 и 1830-1831 гг. Беларусь и Отечественная война 1812 г.

В 1796-97 г. Появилась  первая тайная организация к-рая *Венская* ассоциация. Она имела свои отделения  в Минске, Бресте, Кобрине. Целью  ассоциации явл. – восстановление РП на основе конституции 3 мая 1791. В 1817-1823 гг  в Виленском университете действовало тайное общество филоматов. Основано по инициативе студентов Мицкевича, Петрашкевича.

В 1820 г среди  филоматов образовалось новое тайное общество , оно имело 4 секции, к-рые  делились на группы. В 1823 общество было раскрыто и многие из них были арестованы. В ночь на 29 ноября 1830 г в Варшаве  вспыхнуло  восстание. 18 декабря  состоявшейся сейм  объявил восст. всенародным. 20 января 1831 г сейм лишил  Николая 1 польской короны , между консервативно-аристократическими силами и демократич. началось соперничество  за руководство восстанием. В конце  мая восст. в Виленской и   Минской губернии было подавлено, а  в Гродненской только началось. К  концу августа восстание было подавлено по всей территории Беларуси. Восстании 1830-1831 гг совершенно не учитывало  интересы белорусов, поэтому они  слабо откликнулись на это восст. Разгром польского восст. привел к отмене автономии Польши, был  закрыт Виленский университет. В  конечном итоге это приостановила  развитии польских тенденций на тер.  Беларуси.

Осенью 1806 г  французские войска заняли прусскую часть Польши и образовали здесь  Варшавское княжество Александр 1, стремясь предотвратить усиление профранцузскизх  настроений в среде шляхты ,заявили  о своем желании обновить ВКЛ. По его поручению в 1811 был подготовлен проект *Положение об управлении автономным ВКЛ* . 12 июня 1812 г армия Наполеона перешла Неман и напала на Россию. 16 июня занята Вильня 1-ая армия отступала из-под Вильни , 2-ая армия (Багратион) выступила из-под Волковыска и направилась на соединение с первой армией. С франц. армией шли полки, сформированные из перешедших на сторону Наполеона шляхтичи из Литвы и Бел. В русской армии служило много белорусов , часто жители мирного населения уходило в леса, а часть отходила вместе с русск. восст. Прибыв в Вильню,  Наполеон ,объявил о восст. ВКЛ. По его приказу 1 июля  было создано временное правительство во главе со  Стам.  Солтаном. Деятельность временного пр-ва распространилась на Виленскую, Гродненскую и Минскую область. Для Витебской и Мог. Губернии было  назначено польское правление.

23 июля Наполеон  издал указ об организации  Литовской армии. 26 августа 1812 началось  Бородинское сражение, 2 сентября  фр. заняли  Москву.

1 октября  Наполеон покидает Москву, и начинается  отход фр. войск. Именно на Бел.  Произошел окончательный разгром  фр.армии. 14-16 июня Наполеон потерял  более 20 тыс.чел. Беларусь вышла  из войны полностью раздробленная  и опустошенная  многие города  были разрушены, т.о. в войне  Росси и Франции оказались  по обе стороны, поэтому война  1812 г приобрела здесь характер  гражданской войны.

 

 

 

Вопрос  11: Адмена прыгоннага права ý Расii. Буржуазныя рэформы 1860-1880-х гадоý.

19 лютага 1861г.  Аляксандр 2 падпiсаý манiфест  аб адмене прыгоннага права  i праекты  “Палажэнняý” аб  адмене прыгоннага права. “Палажэннi”  падзялялiся на 3 групы:

1) Агульныя “палажэннi”;

2) Мясцовыя;

3) Дапаýняльныя правiлы для асобных катэгорый насельнiцтва.

Агульныя  “палажэннi” дэкларавалi адмену прыгоннага права. Сяляне атрымалi шэраг грамадзянскiх  правоý (маглi заключаць здзелкi, гандляваць, валодаць маёмасцю, несцi адказнасць перад  судом). Памешчык заставаýся ýласнiкам  усёй належачай яму  да рэформы  зямлi, аднак частку яе ён павiнен  быý адвесцi для сялянскiх надзелаý. Сяляне атрымлiвалi надзел не ý асабiстую ýласнасць, а ý пастаяннае карыстанне. На працягу 9 год сяляне лiчылiся часова абавязанымi. Толькi пасля заключэння выкупнай здзелкi з памешчыкам сяляне станавiлiся ýласнiкамi зямлi. Для вызначэння зямельных адносiн памiж памешчыкамi i сялянамi стваралiся “статутныя граматы”. Уся надзельная зямля дзялiлася на 3 паласы: чарназёмную, нечарназёмную, сцяпную. Для чарназёмнай i нечарназёмнай  палос устанаýлiвалiся 2 нормы душавых  надзелаý ( нiжэйшая i вышэйшая). Сяляне набывали зямлю шляхам выкупу. Выкупная сума была значна вышэй рыначнага  кошту зямлi. Пры гэтым селянiн  выплачваý 20% выкупной сумы, астатнiя 80% памешчыку выплачвала дзяржава. Селянiн  павiнен быý вярнуць гэтыя 80% за 48 год пры 6%  гадавых. Асаблiвасцi ажыцяýлення рэформы на Б.:

1) Па загаду ад 1 сакавiка 1863г. тут спынялiся часова-абавязаныя адносiны.

2) Па таму ж палажэнню змяншалiся выкупныя плацяжы на 20%.

3) Спецыяльна створаныя камiсii праверылi правiльнасць запаýнення  “статутных грамат”.

4) Дзяржаýныя сяляне пераводзiлiся ý разрад уласнiкаý.

Буржуазныя  рэформы 1860-70-х гадоý.

У 60-70-я гады ýрад Аляксандра 2 пачынае шэрае  рэформ: земскую, судовую, гарадскую, ваеную, школьную, цэнзурную.

Земская прадугледжвала стварэнне ý паветах i губернях земстваý – выбарных устаноý для кiраýнiцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, мед. абслугоýваннем i г.д. На Б. гэта рэформа  пачалася ýводзiцца з 1913г.