Рим құқығы

Tributum  –  салық

Tueri   –  меңгеру, басқару

Titela  –  күзет

Turpis, – арам, масқара,

 turpido, turples - сұмдық

Tyrannus  –  заңсыз патша, қатал, мейірімсіз патша, басқарушы

 

U

Ubi   –  қайда, қашан

Ultimatum  –  ең ақырғы

Ultra   –  тыс, артық, ең, өте

Uncia  –  унция, салмақ белгісі

Unia   –  бірлестік, одақ

Unde   –  қайдан

Unicum  –  бір ғана

Unus   –  бір, біреу, жалғыз

Universitas  - әлем дүниесі, жиһан

Urna   -  өлген адамның күл сақтайтын ыдыс

Uti   –  пайдалану, ұстау, ұстап алу

Utilis   –  1) пайдалы 2) дәл осындай аналогия

Usus   –  пайдаланатын, пайдалану құқығының бір түрі

Usufructus  –  жеміспен, төлеммен пайдалану құқығы

Usurpatio  –  қолдану, іске асыру, бір қолға алу

Uxor   –  зайып, әйел

Uxus   –  бұзылған шырын, бұзылған шарап

 

V

Vacatio  –  бостандыққа шығу, босату

Vacantio  –  бос орын

Vacare  –  бос болу

Vagina  –  бос орын, әйелдердің мүшесі

Vale   –  сау бол

Valeo  –  1) саулық 2) тұрмын

Valere  –  сау болу, аман болу

Vallum  –  қорған

Valuta  –  ақша

Varius  -  әртүрлі

Vectigalis  –  жалдау төлемі, салық

Velocis, velos–  жылдам, ұшқыр

Venatio  –  аңшылық

Venditio  –  сатып беру

Venditor  –  сатып беруші

Veniа  –  кешірім, мейрімдік

Verto   –  айналдыру

Veni   –  келдім

Venter  – іш, қарын

Verba  –  сөз

Verbal  –  ауыз сөз

Versio  –  түрін өзгерту, бұру, версия

Verus  –  шың

Vestita  –  киінген

Vestis  –  киім, көйлек

Vetare  –  тыйым салу

Veto   –  тыйым саламын

Veteres  –  ежелгі, көне

Vetus   –  ескі

Via   –  жол

Vici   –  жеңдім

Vicus   –  ауыл

Vidio   –  көрдім

Vigilans  –  ұйықтамайтын

Vindex  –  қорғаушы

Vindiciae  – таласқа берілген зат

Vindicatio  –  сотты талас

Vir   –  ер адам

Virga   –  шыбық, бұтақ

Virgo   –  қыз

Virginis  –  қыздық сақтаған

Virtus   –  ерлік, батырлық

Vis, vires, virium –1) күш, қуат билік 2) зорлық, шабуыл

Vita   -  өмір

Voluntаs  –  жігер, қайрат, ерік

Voluntare  -  өз қайратын өткізу, өз ерігін жасау

Votum  –  намыс, ықылас

Vox   –  дауыс

Vocal  –  дауысты

Vulgus  –  жай халық

Vulgaris  –  кәдімгі

 

Y, X, Z – осы әрптер К сияқты грек тілінен латын тіліне кірді, сондықтан тек қана грек сөздеріне пайдаланады.

 

 

 

 

 

 

3. Рум құқығынан шыққан қанатты сөйлемдер.

 

 

№	Латын тілінде	Қазақшаға аудармасы
1	Ab ovo	(Бәрі) жұмыртқадан  (шыққан)
2	Ab exterioribos ad interiora	Сырттан ішке қарай
3	Ab Jove principium	Бастасақ Юпитерден (ең жоғарғы пұттан) бастау керек
4	Ad patries	Ата-бабаларға (оралу)
5	Alma mater	Асыраған анна
6	Ad turpla nemo obligatur	Ұят іске ешкім  зорламайды
7	Amicus Plato,sed magis amico veritas	Платон жолдас болса да шындық қымбат
8	Bona fidei	Шын ықылас
9	Brevi manu	Қысқа қолмен (жедел  ретінде)
10	Casus belli	Соғысқа сылтау
11	Causa causarum	Себептің себебі
12	Cogitationes poenam nemo patitur	Ой үшін жаза жоқ
13	Conscienta mille testes	Ұят - мың айғақ
14	Corpus delicti	Қылмыстық құрамы
15	Cui prodest	Кімге пайда
16	Circullium vitae /C V/	Өмір жүгіру ісі, өмірбаян
17	De visu	Өз көзінен
18	Dura lex,sed lex	Заң қатал (болса  да) бірақ заң
19	Et cetera	Тағы бұндай
20	Ex cathedra	Кафедрадан (айтылады), басқа сөз жоқ
21	Ex libris	Кітаптан
22	Fragrante delicto	Қылмыс орнынан (ұсталды)
23	Grata, rata et accepto	Ыңғайлы, заңды  және қолайлы
24	Honoris causa	Құрмет үшін
25	In corpore	Толған құрамында
26	In dubio proreo	Айыпталушы пайдасына
27	Injuria realis	Іспен қорлау
28	Injuria verbalis	Сөзбен қорлау
29	Jus prima nostes	Бірінші түн  құқығы
30	Jus summum saero summo malitum est	Ең жоғары құқық кейбір ең жоғарғы қиянат болып шығады.
31	Justitia regnorum fundamentum	Әділет мемлекеттің негізі
32	Lapsus calami	Қалам қателігі
33	Lapsus linguae	Тіл қателігі
34	Legalitas regnorum fundamentum	Заңшылық - мемлекеттің  негізі
35	Lege artis	Өнер заңымен
36	Memento mori	Қайтыс есіңде болсын
37	Modus agendi	Әрекет көрінісі
48	Modus vivendi	Өмір көрінісі
49	Nec plus ultra	Әрі жол жоқ
50	Ne varietus	Өзгеріс болмайды
51	Nomen est omen	Есім өзі  айтады
52	Non multa,sed multium	Көп емес (сөз) бірақ көп (іс)
53	Non olet	Иісі жоқ (ақша туралы)
54	Nudus verbis	Жалаңaш сөз
55	Nulum crimen sine poena,nulum poena sine lege,nulum crimen sine poena legali	Жазасыз қылмыс жоқ, заңсыз жаза жоқ, қылмыссыз заңды жаза да жоқ
56	Nulum crime sine lege	Заң болмаса, қылмыс та жоқ
57	Naturalia non sunt turpla	Табиғи болса, ұят болмайды
58	Panem et circenses	Нанды және көркемді (бep)
59	Per se	Өз өзімен
60	Pereat mundus,fiat justitia	Әлем жойылса  да әділет жасасын
61	Primus inter pares	Тең арасында бірінші
62	Quod erat demonstrandum	Осыны дәлелдеу керек еді
63	Saplienti sat	Ақылды түсінеді
64	Salua patria-supreme lex	Отан әл-қуатты – жоғары заң
65	Status quo	Қазіргі жағдай
66	Testis unis-testis nulis	Жалғыз куәгер - куәгер емес
67	Tabula rasa	Таза тақтай (таза көңіл)
68	Terra incognita	Белгісіз жер
69	Ultima ratio	Ақырғы дәлел
70	Sine prece, sine pretio, sine poculo	Өтінішсіз, парасыз  және ішімдіксіз
71	Sup rosa	Раушангүл ішінде (құпия түрінде)
72	In medias res	Зат ішіне қарай
73	Tempora mutandur, et nos mutandur in illis	Заман өзгереді, біз де өзгереміз
74	Vox populi – vox dei	Халық дауысы-құдай дауысы
75	Est modus in rebus	әрбір зат өлшенеді
76	Veritas magis amicitae	Шындық достықтан  артық
77	Suum cuigue	Әрбірге өзінікі
78	Non bis in idem	Екінші жаза болмайды (бір іс үшін)
79	Ignorantia non est argumentum	Білімсіздік дәлел емес
80	Summa summarum	Шекараның шекарасы
81	Ei incumbit probatic, gui dicit,non gui negat	Дәлел міндеті  талапкерде, жауапкерде емес
82	Divide et impera	Бөліп алып, соң билікті ұста
83	Andiator et altera pars	Қарсы жақты  да тыңдап ал
84	Verba volant,scripta manent	Айтылған үшін кетеді, жазылған қалады.
85	Mendax in uno, mendax in omnibus	Бір өтірік айтса, бар сөзі де өтірік
86	Silent leges inter arma	Қару іштеріне заң сөйлей аламайды
87	Res judicata pro veritate habitur	Сот шешімді шындық ретінде санау керек
88	Judex lex fecit inter partes	Сот екі жаққа заң атақарады
89	Tertium non datum	Үшінші жақ  жоқ
90	Regina probationum	Дәлелдектің патшанымы
91	Quod non est in actis, non est in mundo	Құжаттарда жазылмаса-өмірде де жоқ
92	Errare Humanum est	Адам қателіксіз болмайды
93	Quod licet jovi,non licet bovi	Юпитерге арналған бұқаға берілмейді
94	Factum est factum	Болғаны болады
95	Nomina sunt odiosa	Есімдер жек көрінеді (есімдер кейде аталмау керек)
96	Sine ira et studio	Қобалжусыз  және
97	Pium desiderium, pia desideria	Жақсы намыспен, жақсы тілекпен (кейде қылмыс басталады)
98	Vae soli	Жалғыз бейшара
99	Vae victis	Жеңілген бейшара
100	Finis coronat opus	Соңы жұмыстың қанжысы

 

 

 

 

 

 

 

 

4.АРНАЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.

1. Қазақстан Республиканын Конституциясы.Астана,2004.
2. Қ.Р.Білім туралы заң.
3. Орысша-қазақша сөздік. Ред. Ғ.Ғ.Мұсабаев, Н.Т.Сауранбаев. 2 томдық. Алматы-1981.
4. Советский энциклопедический еловарь. Москва. 198.
5. Краткий еловарь иностранных слов. Под ред. Н. В. Лекина и Ф. И. Петрова. Москва. 1951г.
6. Дипломатический еловарь. Под ред А. Я. Вышынекого в 2 томах. Москва. 1950.
7. Финанеово-кредитный словарь. Под ред В. Ф. Тарбузова в 3 томах. Москва. 1986.
8. Қазақша-орысша сөздік. Ред. Х. Махмудов. Г. Мусабаев. Алматы. 1980
9. Юридический энциклопедический словарь под. Ред. А. Я. Сухарева, Москва 1983.
10. Латинский язык. Учебник под ред. В. Н. Ярко и В. И. Лобада. М. 1992.
11. М. Ізімұлы Заң терминдерінің түсіндірме сөздігі.
12. Орысша-қазақша заң және құқықтану аталымдар сөздігі. Құрастырған Ж. Әлжаппарова. Астана 2000ж.
13. Қазақша-орысша, орысша-қазақша сөздік. Алматы, 2001ж.
14. Новицкий И. Б. Римское право. Москва. 1998г.
15. Новицкий И. Б. Перетерский И. С. Римское частное право. Москва. 1997.
16. Пиляева В. В. Римское частное право. Москва. 2001.
17. Хвостов В. М. Система римского права. Москва. 1996.

18.Римское частное право (конепект лекций в схемах) М.ПРИОР.1999.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

І PRAESCRIPTIO (Алдыңғы сөз)

ІІ ROGATIO (Ішкі мазмұны)

1 тарау. Рум құқығының  ұғымы мен пәні.

1. Рум құқығының ұғымы мен маңызы.
2. Рум құқығының жүйесі.
3. Рум құқығының негізгі белгілері.
4. Рум мемлекеті және құқық туралы тарихи шолу.

2. тарау. Рум құқығының шығу көздері (деректері)

2.1. Құқық деректерінің анықтамасы.

2.2 Pум құқығының  құрастыру түрлері.

2.3. Заңгерлердің  қызметі.

2.4. Рум құқығының  заңи жинақтары (кодификация).

3.тарау.  Рум құқығындағы тұлға туралы  ұғым.

3.1. Тұлға және  құқық қабілеті.

3.2. Рум азаматтардың  құқықтық жағдайы.

3.3. Латиндер  мен перегиндердің құқықтық жағдайы.

3.4. Құлдар және  либертиндердің құқықтық жағдайы.

3.5. Колондардың құқықтық жағдайы.

3.6. Заңды тұлғалар.

4. тарау. Рум құқығындағы отбасы және неке.

4.1. Рум құқығы бойынша отбасының ұғымы.

4.2. Агнаттық және когнаттық туысқандықтар.

4.3. Неке жағдайы.

4.4. Әке билігі.

5.тарау. Құқықтарды  қорғау.

5.1. Құқықтарды қорғаудың пайда болуы.

5.2. Сот процессінің пайда болуы.

5.3. Легисакциондық процесс.

5.4. Формулярлық процесс.

5.5. Экстраординарлық процесс

6. тарау. Талап туралы ұғым.

6.1. Талап ұғымы.

6.2. Талаптардың түрлері.

6.3. Қорғау және талапқа қарсыласу.

6.4. Құқықтар коллизиясы және талаптардың бәсекелесі.

7.тарау.  Рум құқығындағы заттар.

7.1. Заттардың ұғымы.

7.2. Заттық құқығы және иелену.

 8. тарау. Меншік құқығы

8.1. Меншік құқығының  ұғымы және мазмұны.

8.2. Меншік құқығының  түрлері.

8.3. Меншік құқығын  алу және жою.

8.4. Меншік құқығын  қорғау.

9. тарау.  Бөтен затарға құқықтар.

9.1. Бөтен заттарға  құқықтардың ұғымы.

9.2. Сервитуттар  және олардың түрлері.

9.3. Суперфиций  және эмфитевзис.

9.4. Кепіл және оның түрлері.

 10 тарау. Рум құқығындағы міндеттеме түсінігі.

10.1. Міндеттеменің анықтамасы.

10.2. Табиғи міндеттеме.

10.3. Міндеттемелрдің пайда болуы және оларды орындау.

10.4. Міндеттемелерді орындамағаны үшін жауапкершілік.

11. тарау.  Міндеттемелердің жеке түрлері.

11.1. Міндеттемелердің жүйесі.

11.2.Жалдау келісім-шарты (Locatio - Conductio)

11.3.Сатып алу-сату (Emptio - Vendizio)

11.4. Заем және несие келісім-шарттары.

11.5. Серіктестік келісім-шарты (Sociеtas)

11.6. Тапсырма келісім-шарты (Mandatum)

 

 

12. тарау.  Мұрагерлік құқығы.

12.1. Мұрагерліктің түсінігі.

12.2. Заң бойынша мұрагерлік құқығы.

12.3. Өсиет бойынша мұрагерлік құқығы.

12.4. Мұраны қабылдау.

12.5. Легаттар  және фидеикомисстер.

ІІІ Sanctio (шешім әлде жаза). Sanctio орына сіздерге осындай қосымшалар арналады:

1. Пән бойынша тест сұрақтары.
2. Латынша-қазақша заңи терминдердің сөздігі.
3. Рум құқығынан шыққан қанатты сөйлемдер.
4. Әдебиеттер.