Рим құқығы

Lege, lex  –  заң

Lеgenda  –  оқуға қажетті жазба, өмірбаян, батыр жыры

Legis   – заңды

Legislatura  – заң шығарушылқ мекемелер

Legalis  – заңға негізделген

Legati  – Рим сенаттын елшілері

Legatum  – легат, өсиетіне кіргізілген шек, тапсырыс

Legitimes  – заң шегінен шықпаған

Legisactiones – заңды талаптар

Legionis  – легион, рум әскери құрамы

Liber   – ерікті, азат кісі

Libertas  – бостандық, азаттық

Libertini  – бостандыққа шығарылған құлдар

Libra   –  1) өлшеуіш, таразы 2) кітап

Licentia  –  рұқсат, ризалық

Licet   –  рұқсат берілген

Lititatio  - ұсыныс, аукцион

Lictore  –  байлау, байланыс жасау

Limes  –  мемлекеттер арасындағы шек

Limites  –  шектелген, лимит

Linum  –  мата, кездеме

Litera, littera -  әріп, жазба

Literaturа  –  жазба жинағы

Litteralis  –  жазбалы

Localis  –  жергілікті

Locus   –  орын, жер

Locatio Conductio – жалдап алатын шарт, жалдау шарты

Locator  –  жалдау беретін кісі

Lonja, longus - ұзын, ұзақ уақытты

Lucrum  –  пайда, кіріс

Luctus  – қаралы, азалы, қайғы

Luere  –  төлеу, төлеп алу

Lumen  –  жарық

 

M

Maia, maius –  жерқұдайы, мамыр айы

Maior  –  аға, үлкен

Magia  –  сиқыршылқ

Magistrus  –  бастық, тәрбиеші

Magistratus –  Рум мемлекеттік қызмет атқарушысы

Magnat  -  өктеп, әмірші, төре

Mancipatio – қолымен алу, сатып алу тәртібі

Manus  –  1) қол. 2) төбелес қол тигізу

Mandas  –  тапсырыс беретін кісі

Mаndatum  –  тапсырыс, тапсырыс шарты

Mandatariam– тапсырыс атқаратын адам

Manifestus  –  ашық, ашық жария

Manipulatio –  қол жүргізу, манипуляция

Manumissio –  биліктен босату

Mare   –  теңіз

Mariti  – үйленген

Mars   –  соғыс құдайы, Марс

Mart   –  наурыз айы, Марс атынан

Mas   –  ер адам, еркек

Massa  –  кесек, шағым, тілім

Mater  –  ана, шеше

Materialis  –  заттық, материалдық

Matrimonium –  неке, некелесу

Matrix  –  әйел жатыны, матка, матрица

Maxima  –  ең үлкен, максимал, барынша көп

Media  –  орташа, орта, ортадағы

Medici  –  емдейтін, емдік, дәрігерлер

Melioratio  –  жақсару, жақсарту, мелиорация

Membrum  –  сайман, мүше

Memoria  –  ес, жад, қапер, еске алу

Mens   –  ой, ақыл, парасат

Mensis  –  ай

Mercurius  –  сауда құдайы

Menstruus  –  айлық, ай сайын болатын жағдай

Merx   –  заттар, тауар

Metallum  –  металл

Metus  –  қорқыныш

Meum  –  менікі

Migrare  –  көшу

Migratio  –  көшіп жүру

Militaris  –  әскери

Militia  – әскери құрама, қаруланған халық

Mille   –  бір мың, тысяча

Mimi   –  артистер, билеушілер

Minima  –  ең кіші

Minor  –  қысқа, кіші, аласа

Miser  –  кедей, жарлы

Misce  –  араластыру

Mixtae  –  араластырған

Missio  –  жіберілген, босатылған

Mittere  –  лақтыру, жіберу

Mobile, Mobilis – жүретін, қозғалтқыш

Modificatio – түрін өзгерту вида, жақсарту

Modus  - өлшем

Modus vivendi - өмір қалпы, тұрмыс ќалпы

Monumentum –  ескерткіш

Mora   –  кейінге қалдыру, мерзімін ұзарту

Moratorius  –  тоқтау, кідіріс, мораторий

Morbus  – ауру, сырқат

Mors   - өлім, ажал

Mos, mores  – әдет-ғұрып

Motor   – қозғалтқыш, мотор

Movere  – жүргізу, қозғалту

Multum  – көп

Municipium - өзін-өзі бақару, өзіндік басқарма

Murus  – үйдің қабырғасы

Muture  – ауыстыру, жалғастыру

Mutatio  – ауыстырған, өзгертілген, мутант

Mutuum  – қарыз, қарыз шарты

 

N

Narcoticos  – грек тілінен есерткі, есерткіш

Narratio  – әңгіме, баяндама

Natio   – халық, тайпа, нация

Natura  – табиғат

Naturale  – табиғи

Naturalisatio– азаматтыққа алу

Navis  – кеме, қайық

Navigatio  – кеме жүргізу, өткізу

Necssarius  – керек, шарасыз, құтылмас

Negativus  – жағымсыз, қарсы

Negotia  – сауда

Negotiantus  – саудагер

Neptunus  – теңіз құдайы, Нептун

Neros   – немере

Nexum  – 1) қарыздың бір түрі 2) міндеттеудің ежелгі түрі

Neutralis  –  ешкімдікі емес

Nocere  –  қастық істеу

Nomen  –  аты, есімі

Nomenclatura –  есім тізімі

Non   –  жоқ

Nonus  –  тоғызыншы

Nota   –  таңба, әріп

Notarius  –  жазғыш, нотариус

Novem  –  тоғыз

November  –  бұрын тоғызыншы айы болған, қараша айы

Novus  –  жаңа

Novatio  -  өзгерту, жаңарту

Novellae  –  жаңа заңдар

Nurtiae  –  үйлену тойы

Nudus  –  жалаңаш

Numisma  –  темір ақша, теңге, монета

Nutus  –  бас изеу, белгі

Nullis  –  ештеме, ноль, ешкімдікі

 

O

O   –  О !

Ob   –  себепті, болғандықтан

Obicere  –  алға жіберу

Obligatio  –  міндеттеу, міндет тұрғызу

Obscurus  –  қараңғы

Observare  –  байқау, бақылау

Obsess  –  1) аманат. 2) орын алу, уаќыт алу

Obsignatio  –  таңба қою, белгілеу

Occidere  -  өлтіру

Occido  –  құлау, опат болу

Occupatio  –  басып алу, басқын жасау

Octo   –  сегіз

October  –  сегізінші ай, қазан

Oculus  –  көз, қарау

Offere  – қарсы әкелу

Officium  –  парыз, міндетті

Onus   –  жүк, міндет, салмақ

Opera  –  еңбек, жұмыс

Operare  –  жұмыс істеу, іс қозғалту

Ops   –  күш, байлық, ќуат

Optio   –  тањдалған, таңдау

Opus   –  шығарма

Orare   –  сөйлеу, деу, айту

Orator  –  сөйлемші, сөзге бай, шешен

Orbi   –  жетім қалу

Originis  –  алғашқы, бастауыш, бастапқы

Origo  –  бастау, басы, басталу

Ovatio  –  шаттық, зор қуаныш

 

P

Pacisci  –  келісу

Pactum  –  келісім шарттың бір түрі

Paenitentia  -  өкіну, тәубға келу

Palam  –  ашық түрде

Palma  –  алақан, пальма

Panis   –  нан

Pandectae  –  бәрін сыйдыратын

Papa   –  әке, ата

Paragrafai  –  қосымша жазбалар

Parangariae  –  почта қызметі

Partus  –  босану

Parere  –  тыңдау, бағыну

Parricidium  -  өлтіру

Pars, partia  –  бөлім, бір жақ

Pascidi  –  мал бағу 

Passiva  –  ең жарлы, әрекетсіз

Pastorus  –  шопан, бақташы, пастор

Patentis  –  ашық, анық, патент

Pater   –  әке, ата, бас

Patria  –  отан

Patientia – шыдау, төзу

Pacis, pax  –  бейбітшілік

Pecus  –  мал

Peculium  –  меңгеруге берілген мал әлде жер

Peculium profecticium - әке берген пекулий

Peculium castrense – үкімет берген пекулий

Pedes  –  аяқтар

Penetro  –  ішке кіру

Penis   –  ішке кіретін, өтіп кететін

Pendere  –  төлеу

Percutere  –  тесіп алу, шаншу, түйреу

Percutio  –  тесілген, түйренген

Peregrinatio –  саяхаттану, жићан кезу

Peregrini  –  жићанкездер, қанғыбастар, шетелдіктер.

Perfugere  –  қашу, қашып кету

Periculum  –  әрекет, сынау, байқау

Periurium  –  ант бұзу, серттен таю

Permutatio  -  өзгеріс

Perpetuum  –  мәңгілік, үздіксіз

Persequre  –  ізіне түсу, іздету

Persona  –  жеке тұлға

Personale  –  дербес

Petitio  –  талап, үндеу

Pictura  –  сүрет

Pignus  –  кепіл, кісен

Piratae  –  пираттар, теңіз тонаушылары теңіз қарақшылары

Piscatio  –  балық аулау

Plagium  -  ұрлау, ұрлап кету

Polis   –  қала

Policitatio  – әуде, серт

Ponere  –  орнату, салу, ќою

Pontificum  –  абыз, дің басшысы

Possessio  –  иелену құқығы

Populus  –  халық, жұрт

Post   –  кейін, бірдемеден соң

Posterus  –  келесі, жалғасы

Postulare  -  өтіну, талап ету

Potis   –  қабілетті, істей алатын

Potentes  –  қуатты

Praesidens  – төрде отыратын кісі, президент

Praesidium  – төрде отыратын қауым, президиум

Praesumtio  – болжау, жорамал, презумпция

Praefatio  –  кіріспе сөз

Praeterire  –  жанынан өту

Preces  -  өтініш, сұрақ

Pretium  –  баға, ақша

Primus  –  ең бірінші

Privatum  –  жеке меншікті, дербес

Probatio  –  дәлелдеме

Processus  -  өтіп жүру

Proclamatio  –  дауысты шақырым

Prohibitum  - ұстап қалынған, шегерілген

Procuratore –  меңгеру, басқару

Prоfanus  –  шіркеуге кіргізілмейтін кісі, білімсіз адам, профан.

Pro centum –  жүзге біреу, процент, пайыз

Professor  –  тәрбиеші, жетекші

Prоdigi  –  шашқыштар, ысырап еткіштер

Proles  -  ұрпақ, әулет, төл

Proletarii -  төлдегіштер

Promissio  –  уәде беру

Promulgatio – жұрт алдында жариялау

Proponere  – көрсетіп шығару, жариялау

Prostituere  – ашып көрсету, көрсетіп тұру

Prostitutes  –  жезөкшелер

Pristitutio  –  жезөкшелік

Protector  –  қамқоршы, жақтаушы

Protectum  –  шатыр, төбе, қалқа

Protestari  – қарсы болу, қарсы сөйлеу

Provocare  –  шақыру, бұйрық беру, итеру

Provocatio  –  әрекет шақыру, қоздыру, итермелеу, арандату

Proxeneta  –  делдал, сарапшы, билікші

Prudentes  – ғалымдар, заңгерлер, білгіштер

Prudentio  –  ғылым білу, құқық білу

Publica  –  жұрт, қауым, қоғам, көпшілік, бұқара

Publicum  –  бұқаралық, қоғамдық

Pudicitia - ұялшақтық

Pulcare  –  итеру, итермелеу

Punctum  –  нүкте

 

Q

Qua   –  қайда

Quaerere  –  іздеу, іздестіру

Quadrigae  –  төрт атты арба, квадрига

Quualificatio–  сапаға келтіру

Quails  – ќандай

Quandc  – қашан

Quntum  –  қанша

Quorum  –  қайдан шыққан

Quattur  –  төрт

Quarela  –  арыз

Quasi  –  сол сияқты

Quinque  –  бес

Quo   – қайда

 

R

Radix  –  тамыр

Rapere, rapio –  тонау істеу

Rapina  –  тонау

Re   –  1) зат, нәрсе 2)қайта (қайта құру)

Realis  –  затты, реалдық

Recipere  –  қайтып алу

Reclamare  – бақырып шақыру

Reclamatio  – жақтырмау, мақұлдамау

Rector  –  басқарма, бастық

Redimere  -  өтеп алу

Regens  –  уақытша билеуші

Regere  –  жүргізу, меңгеру

Regina  –  патшаным

Regula  –  сызғыш

Regulare  –  тәртіпке келтіру

Relegare  – қуып жіберу, айдап шығару

Religio  –  дін, сенім, наным

қRemittere  –  қайтарыу, қайтарып беру

Removere  –  жою, жоқ еткізу

Renuntiutio –  жарнама, жариялау

Reparatio  –  қайта орнату, бұрынғы қалпына келтіру

Repromissio –  бірге уәде беру

Repudiare  –  қабыл алмау, тартыну

Requisitio  –  іздестіру, анықтау

Res   –  1) затар 2) іс,қызмет

Rescindere  –  жою, қирату, сындыру

Rescriptum  –  жауап жазу, қайта жазу

Reservare  –  сақтау, сақтап алу

Residens  –  бір жерде болатын кісі, резидент

Residuum  –  қалқан, қалдық

Resignare  –  ашып қарау, хат оқу

Resonans  –  қайтып келеген дыбыс, резонане

Respondere  –  жауап беру, уәде беру

Respubluca  –  халық ісі, көпшілік ісі

Restipulatio –  сот процесстегі бірлескен уәде

Restituere –  қайта орнату

Restitutio  –  қайта орнатылған, бұрынғы қалпына келтіру

Retractare  –  қайта алу, ќайта қарастыру

Revisio  –  қайта көру, жаңадан байқау

Revocare  –  ќайта шаќыру

Revolutio  –  қайта нығайту

Rex   –  патша

Rhetоr  – шешен, сөзге бай, оратор

Rigor   –  берік, күшті

Ripa   -  өзен жағасы

Rogare  -  өтіну, сұрау

Rogatio  -  өтініштін мазмұны

Rosa   –  раушан гүл, роза

Ruina  –  жығылған, құлап қалған

Rumpere  –  сындыру

Ruthenia  –  Орыс елі

 

S

Sacer, sacrum –  әулие

Sacramento –  әскери ант

Salus, salutis – саулық, амандық

Saluto  –  аман бол, сау бол

Sanctio  –  жаза, ақырғы үкім

Sanguis  –  қан

Sanitas  –  денсаулық

Sapiens  –  ақылды, есті

Sarcire  –  түзету, жөндеу

Satio   –  сәуле, жарық

Satis   –  жеткілікті, тоқтықты

Satisdatio  –  шарт, гарантия, кепіл

Satisfactio  –  қанағат, қанағаттану

Scelis, sceris–  қылмыс, оңбағандық

Scientia  –  білім

Scire   –  білу

Scribе, scribere –  1) жазу 2) шарт жазуға көмектесу

Scriptor  –  жазушы, тырысушы

Scriptio, scriptura –хат, жазба, кітап

Scrinium  –  кітап саќтайтын әбдіре

Secundus  –  екінші, ендігі

Secures  –  айбалта, балта

Securitas  –  қауіпсіздік

Sed   –  бірақ

Sedeo, sedi, sessum – отыру

Sessio   –  отырыс

Seditio  –  бөліну, бөлектену, жарылу

Senior  –  аға

Sentire, sensus –  сезу, сезім

Sententio  –  ой, пікір

Separatio  –  бөліп алу

Septem  –  жетінші, жеті

September  –  жетінші ай, қыркүйек айы

Sepultura  –  жабдық, қабырға салу

Sequi, secutus –  ізбен жүру, із басу

Sequester  –  делдалдыќ, секвестр

Serius  –  салмақты, байсалды, қатаң

Servilis  –  құлдық

Servitutes  –  уақытша пайдалану құқықтары

Servus  –  құл

Sex   – алты, алтыншы

Signum  –  таңба, ту, белгі

Simplex  –  жай, әдеттегі

Sine manu  –  бағынасыз неке жағдайы

Singularis  –  бөлек, жеке, оңаша

Socialis  – қоғамдық

Societus  –  жолдастық, серіктестік, бірлестік

Socius  –  жолдас, серік

Sol, solis  –  күн, күннің көзі

Solum  –  жер, топырақ

Solus   –  біреу, жалғыз

Solvere, solvo, solvi – шешу, босату

Somnus  –  түс көру

Soror   –  апа, қарындас, сіңлі

Spadones  –  беду, ұрықсыз

Species  –  сыртқы түрі

Specio  –  көру, байқау

Speculatio  –  қарауыл, күзет

Spero  –  үміттену

Spes   –  үміт

Spiritus  –  1) жан, аруақ 2) дем алу, дем тарту

Spondere  –  салтанатты ант беру

Statuo, stituere –  1) тұрғызу, орнату 2) шешу, қаулы шығару

Status  –  жағдай, тұратын орын

Stipendia  –  төлеу ақы

Stipendiorius –  ақы үшін қызмет атқарушы

Stipulatio  –  шарт бекіту тәртібі

Striсtus, stricti –  қатал, топас, өтпес, ойсыз

Studens  –  ынталы оқушы, тырысқан оқушы, студент

Studio  –  оқу орны

Studium  –  ынталы оқу, тырысып оқу

Stuprum  –  абыройсыз

Sublocatio  – қайта жалдау

Sabseciva  – қалдық, кесінді

Subsidio  –  көмек, қор

Subspecio, suspicio – күдік

Substantia  –  маңыз, мән

Suffragii  –  сайланған, қуатталған

Suffragari  –  қолдау беру, сайлау

Sui, suas  - өзінікі

Suicidium  - өзін-өзі өлтірушілік

Super  –  сыртынан, үстінен, тыс, артық, ең, өте

Superficies  –  1) жер үсті 2) пайдалану құқығының бір түрі

Superflus–  артық

Superus  –  үстемдік, үстем, аспан тұрғыны

Supplicium  –  жаза

Surdi  -  саңырау

Synallagma –  (грек тілі) Міндеттілік шарт

Syngrafa  – ( грек тілі) жазба құжат

 

 

T

Tabella, tabula –  жазуға арналған тақта, жазба

Tacitus  –  сөзсіз, үндемес

Tagere  –  Үндемеу, сөйлемеу

Talio   –  осындай, дәл

Talio princepsus – талион принципі (көзге көз, тіске тіс)

Taxatio  –  баға беру

Taurus  –  бұқа

Telum  –  қару, қару-жарақ

Tempero  – сақтау, аяушылық ету

Tempus  –  уақыт, мезгіл, мерзім

Tenere  –  иелену, ие болу

Tendere  –  беттеу, қарату

Tendentio  –  бет алыс

Tenuis  –  кедей

Terra   –  жер, жер беті

Tera incognita –  белгісіз жер

Testamentum - өсиет

Testis  –  делдал, таласта үшінші кісі

Textura  –  мата, кездеме

Thesaurus  –  театр

Tignum  –  құрылыс арқасы, арқалық құқық

Titulus  –  жазба, қол жазба

Toga   –  көйлек, рум ұлттық киім

Tollere  –  көтеру, тарту

Tormentum  –  қинау, азаптау

Tractare  –  сүйреу, сүйрету

Tractor  –  сүйрейтін

Traditio  –  сатып алу әдеті

Trans   –  арқылы

Transcriptio –  қайта жазу

Translatio  –  аударып жазу, айту

Transfert  –  ақшаны көшіру

Transire  -  өту, өтіп шығу (арқылы)

Tres   –  үш, үшінші

Triba   –  тайпа, рум халқы, үш тайпаға бөлінді (трибага)

Tribunus  –  сайланған тайпа басы