Конституциясы ҚР

2) Парламентке республикалық  бюджеттi және оның атқарылуы  туралы есептi ұсынады, бюджеттiң  атқарылуын қамтамасыз етедi;

3) Мәжiлiске заң жобаларын енгiзедi және заңдардың орындалуын қамтамасыз етедi;

4) мемлекеттiк меншiктi басқаруды ұйымдастырады; 

5) Республиканың сыртқы  саясатын жүргiзу жөнiнде шаралар  әзiрлейдi;

6) министрлiктердiң, мемлекеттiк  комитеттердiң, өзге де орталық  және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылық жасайды;

7) Республиканың министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi, өзге де  орталық және жергiлiктi атқарушы  органдары актiлерiнiң күшiн толық  немесе қолданылу бөлiгiнде жояды  немесе тоқтата тұрады;

8) Үкiмет құрамына кiрмейтiн орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

9)

10) өзiне Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен  жүктелген өзге де қызметтердi орындайды. 

67-бап

Қазақстан Республикасының  Премьер-Министрi:

1) Үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және  оның жұмысы үшiн дербес жауап  бередi;

2) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды

3) Үкiмет қаулыларына  қол қояды; 

4) Үкiмет қызметiнiң  негiзгi бағыттары жөнiнде және  оның аса маңызды барлық шешiмдерi жөнiнде Президентке баяндап отырады;

5) Үкiмет қызметiн ұйымдастыруға  және басшылық жасауға байланысты  басқа да қызметтердi атқарады.

68-бап

1. Үкiмет мүшелерi өз  құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда дербестiкке ие әрi өздерiне бағынысты мемлекеттiк органдардың жұмысы үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi. Үкiметтiң жүргiзiп отырған саясатымен келiспейтiн немесе оны жүргiзбейтiн Үкiмет мүшесi орнынан түсуге өтiнiш бередi не ол лауазымнан босатылуға тиiс.

2. Үкімет мүшелерінің  өкілді органның депутаттары  болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқаруға, кәсіпкерлік іспен шұғылдануға, заңнамаға сәйкес өздерінің лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ..  

 

69-бап

1. Қазақстан Республикасының  Үкiметi өз құзыретiнiң мәселелерi  бойынша Республиканың бүкiл аумағында  мiндеттi күшi бар қаулылар шығарады.

2. Республиканың Премьер-Министрi  Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар өкiмдер шығарады.

3. Үкiметтiң қаулылары  және Премьер-Министрдiң өкiмдерi Конституцияға, заң актiлерiне, Республика  Президентiнiң жарлықтары мен  өкiмдерiне қайшы келмеуге тиiс.

70-бап

1. Үкімет жаңадан сайланған  Қазақстан Республикасы Президентінің  алдында өз өкілеттігін доғарады.

Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім туралы мәселе қояды. Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді.

2. Егер Үкiмет және оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi жүзеге асыру мүмкiн емес деп есептесе, олар Республиканың Президентiне өз орнынан түсетiнi туралы мәлiмдеуге хақылы.

3. Парламент Мәжілісі  немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік  білдірген жағдайда Үкімет орнынан  түсетіні туралы Республика Президентіне  мәлімдейді.

4. Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi Республиканың Президентi он күн мерзiмде қарайды.

5. Орнынан түсудi қабылдау  Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң  өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн  қабылдау бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

6. Үкiметтiң немесе  оның мүшесiнiң орнынан түсуi қабылданбаған  жағдайда Президент оған мiндеттерiн одан әрi жүзеге асыруды тапсырады.

7. Республиканың Президентi  өз бастамасы бойынша Үкiметтiң  өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм  қабылдауға және оның кез келген  мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Премьер-Министрдi қызметiнен босату  бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

VI БӨЛIМ 

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ  КЕҢЕС

71-бап

1. Қазақстан Республикасының  Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден  тұрады, олардың өкiлеттiгi алты  жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы  Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады.

2. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасын Республиканың Президентi  тағайындайды және дауыс тең  бөлiнген жағдайда оның даусы  шешушi болып табылады.

3. Конституциялық Кеңестің  екі мүшесін - Республика Президенті, екі-екі мүшеден тиісінше Сенат  пен Мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық Кеңес  мүшелерінің жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады.

4. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасы мен мүшесiнiң қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық  қызметтердi қоспағанда, өзге да  ақы төленетiн жұмысты атқарумен,  кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды.

5. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасы мен мүшелерiн өздерiнiң  өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға  алуға, күштеп әкелуге, оған  сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк  жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Парламенттiң келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

6. Конституциялық Кеңестiң  ұйымдастырылуы мен қызметi конституциялық  заңмен реттеледi.

72-бап

1. Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша:

1) дау туған жағдайда  Республика Президентiнiң, Парламент  депутаттарының сайлауын өткiзудiң дұрыстығы және республикалық референдум өткiзу туралы мәселенi шешедi;

2) Парламент қабылдаған  заңдардың Республика Конституциясына  сәйкестiгiн Президент қол қойғанға  дейiн қарайды. 

2-1) Парламент және  оның палаталары қабылдаған қаулылардың  Республика Конституциясына сәйкестігін  қарайды; 

3) Республиканың халықаралық  шарттарын бекiткенге дейiн олардың  Конституцияға сәйкестiгiн қарайды;

4) Конституцияның нормаларына  ресми түсiндiрме бередi;

5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қорытындылар бередi.

2. Конституциялық Кеңес соттардың өтiнiштерiн Конституцияның 78-бабында белгiленген реттерде қарайды.

73-бап

1. Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-тармақшасында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, Президенттiң қызметiне кiрiсуi, Парламенттiң сайланған депутаттарын тiркеу не республикалық референдумның нәтижелерiн шығару тоқтатыла тұрады.

2. Конституциялық Кеңес  Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-тармақшаларында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, тиiстi актiлерге қол қою не оларды бекiту мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады.

3. Конституциялық Кеңес  өтiнiштер түскен күннен бастап  бiр ай iшiнде өз шешiмiн шығарады. Егер мәселенi кейiнге қалдыруға  болмайтын болса, Республика Президентiнiң  талабы бойынша бұл мерзiм он күнге дейiн қысқартылуы мүмкiн.

4. Конституциялық Кеңестiң  шешiмiне толығымен немесе бiр  бөлiгiне Республика Президентi  қарсылық бiлдiруi мүмкiн, бұл қарсылық  Конституциялық Кеңес мүшелерi  жалпы санының үштен екiсiнiң  даусымен еңсерiледi. Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп есептеледi.

74-бап

1. Қазақстан Республикасының  Конституциясына сәйкес емес  деп танылған заңдар мен халықаралық  шарттарға қол қойылмайды не, тиiсiнше, бекiтiлмейдi және күшiне енгiзiлмейдi.

2. Конституциялық емес  деп танылған, оның ішінде адамның  және азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды.

3. Конституциялық Кеңестiң  шешiмдерi қабылданған күннен бастап  күшiне енедi, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей мiндеттi, түпкiлiктi болып табылады және шағымдануға жатпайды.

VII БӨЛIМ 

СОТТАР ЖӘНЕ СОТ ТӨРЕЛIГI

75-бап

1. Қазақстан Республикасында  сот төрелiгiн тек сот қана  жүзеге асырады. 

2. Сот билiгi сотта iс жүргiзудiң  азаматтық, қылмыстық және заңмен  белгiленген өзге де нысандары  арқылы жүзеге асырылады. Заңда көзделген жағдайларда қылмыстық сот iсiн жүргiзу алқабилердің қатысуымен жүзеге асырылады.

3. Заңмен құрылған  Республиканың Жоғарғы Соты, Республиканың  жергілікті және басқа да соттары  Республиканың соттары болып  табылады.

4. Республиканың сот  жүйесi Республика Конституциясымен  және конституциялық заңмен белгiленедi. Қандай да бiр атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға жол берiлмейдi.  

 

76-бап

1. Сот билiгi Қазақстан  Республикасының атынан жүзеге  асырылады және өзiне азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етудi мақсат етiп қояды.

2. Сот билiгi Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының негiзiнде туындайтын барлық iстер мен дауларға қолданылады.

3. Соттар шешiмдерiнiң  үкiмдерi мен өзге де қаулыларының  Республиканың бүкiл аумағында  мiндеттi күшi болады.

77-бап

1. Судья сот төрелiгiн  iске асыру кезiнде тәуелсiз  және Конституция мен заңға ғана бағынады.

2. Сот төрелiгiн iске  асыру жөнiндегi соттың қызметiне  қандай да болсын араласуға  жол берiлмейдi, және ол заң  бойынша жауапкершiлiкке әкеп  соғады. Нақты iстер бойынша судьялар  есеп бермейдi.

3. Заңды қолданған  кезде судья төмендегi принциптердi басшылыққа алуға тиiс:

1) адамның кiнәлi екендiгi  заңды күшiне енген сот үкiмiмен  танылғанша ол жасалған қылмысқа  кiнәлi емес деп есептеледi;

2) бiр құқық бұзушылық  үшiн ешкiмдi де қайтадан қылмыстық  немесе әкiмшiлiк жауапқа тартуға  болмайды;

3) өзiне заңмен көзделген  соттылығын оның келiсiмiнсiз ешкiмнiң  өзгертуiне болмайды;

4) сотта әркiм өз  сөзiн тыңдатуға құқылы;

5) жауапкершiлiктi белгiлейтiн  немесе күшейтетiн, азаматтарға  жаңа мiндеттемелер жүктейтiн  немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың керi күшi болмайды. Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейiн ол үшiн жауапкершiлiк заңмен алынып тасталса немесе жеңiлдетiлсе, жаңа заң қолданылады;

6) айыпталушы өзiнiң  кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi  емес;

7) ешкiм өзiне-өзi, жұбайына (зайыбына) және заңмен белгiленген шектегi жақын туыстарына қарсы айғақ беруге мiндеттi емес. Дiни қызметшiлер өздерiне сенiп сырын ашқандарға қарсы куәгер болуға мiндеттi емес;

8) адамның кiнәлi екендiгi  жөнiндегi кез келген күдiк айыпталушының  пайдасына қарастырылады;

9) заңсыз тәсiлмен алынған  айғақтардың заңды күшi болмайды. Ешкiм өзiнiң жеке мойындауы  негiзiнде ғана сотталуға тиiс  емес;

10) Қылмыстық заңды  ұқсастығына қарай қолдануға  жол берiлмейдi.

4. Конституциямен белгiленген  сот төрелiгiнiң принциптерi Республиканың барлық соттары мен судьяларына ортақ және бiрыңғай болып табылады.

78-бап

Соттардың Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиiстi заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, iс жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгiнуге мiндеттi.

79-бап

1. Соттар тұрақты судьялардан  тұрады, олардың тәуелсiздiгi Конституциямен және заңмен қорғалады. Судьяның өкiлеттiгi тек заңда белгiленген негiздер бойынша ғана тоқтатылуы немесе кiдiртiлуi мүмкiн.

2. Судьяны тұтқынға  алуға, күштеп әкелуге, оған  сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк  жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, Республика Жоғары Сот Кеңесiнiң қорытындысына негiзделген Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiнсiз не Конституцияның 55-бабының 3)-тармақшасында белгiленген жағдайда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

3. Республиканың жиырма  бес жасқа толған, жоғары заң  бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде  екi жыл жұмыс стажы бар және  бiлiктiлiк емтиханын тапсырған азаматтары судья бола алады. Республика соттарының судьяларына заң бойынша қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн.

4. Судьяның қызметi депутаттық  мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе  өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге де ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды.

80-бап

Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi және ол сот төрелiгiн толық әрi тәуелсiз жүзеге асыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс.

81-бап

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық, жергілікті және басқа да соттарда қаралатын өзге де iстер жөнiндегi жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген iс жүргiзу нысандарында олардың қызметiн қадағалауды жүзеге асырады, сот практикасының мәселелерi бойынша түсiнiктемелер берiп отырады.