Конституциясы ҚР

56-бап

1. Мәжілістің ерекше қарауына мыналар жатады:

1) Парламентке енгізілген  конституциялық заңдар мен заңдардың  жобаларын қарауға қабылдау және  осы жобаларды қарау;

2) Палата депутаттарының  жалпы санының көпшілік даусымен  Республика Президентіне Республика  Премьер-Министрін тағайындауға келісім беру;

3) Республика Президентінің  кезекті сайлауын хабарлау;

4) Конституциямен Парламент  Мәжілісіне жүктелген өзге де  өкілеттіктерді жүзеге асыру.

2. Мәжіліс депутаттарының  жалпы санының көпшілік даусымен, Мәжіліс депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша Мәжіліс Үкіметке сенімсіздік білдіруге хақылы.

57-бап

Парламенттiң әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз:

1) Конституциялық Кеңестің  екі мүшесін қызметке тағайындайды; Орталық сайлау комиссиясының  екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды;

2) Конституцияның 47-бабының 1-тармағында көзделген ретте Парламент құратын комиссия мүшелерiнiң тең жартысына өкiлеттiк бередi;

3) Палаталардың бiрлескен  комиссиялары мүшелерiнiң тең  жартысын сайлайды;

4) Палаталар депутаттарының  өкiлеттiгiн тоқтатады, сондай-ақ  Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының  ұсынуымен оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан Палаталардың депутаттарын айыру мәселелерiн шешедi;

5) өз құзыретiндегi мәселелер  бойынша парламенттiк тыңдаулар  өткiзедi;

6) Палата депутаттары  жалпы санының кемінде үштен  бірінің бастамасы бойынша Республика  Үкіметі мүшелерінің өз қызметі  мәселелері жөніндегі есептерін  тыңдауға хақылы. Есепті тыңдау  қорытындылары бойынша Үкімет  мүшесі Республика заңдарын орындамаған жағдайда Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен оны қызметтен босату туралы Республика Президентіне өтініш жасауға хақылы. Егер Республика Президенті мұндай өтінішті қабылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен алғашқы өтініш берілген күннен бастап алты ай өткеннен кейін Республика Президентінің алдына Үкімет мүшесін қызметінен босату туралы мәселені қайталап қоюға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті Үкімет мүшесін қызметінен босатады;

7) Палаталардың үйлестiрушi  және жұмыс органдарын құрады;

8) өз қызметiнiң регламентiн,  Палатаның ұйымдастыру және iшкi тәртiбiне байланысты мәселелер  бойынша өзге де шешiмдер қабылдайды.

58-бап

1. Палаталарды мемлекеттiк  тiлдi еркiн меңгерген өз депутаттарының арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжiлiс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат Төрағасының қызметiне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президентi ұсынады. Мәжiлiс Төрағасының қызметiне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады.

2. Палаталардың төрағалары, егер бұл үшiн Палаталардың  депутаттары жалпы санының көпшiлiгi  дауыс берсе, қызметтен керi  шақырылып алынуы мүмкiн, сондай-ақ  олар өз еркiмен орнынан түсуге хақылы.

3. Парламент Палаталарының  төрағалары:

1) Палаталардың отырыстарын  шақырып, оларға төрағалық етедi;

2) Палаталардың қарауына  енгiзiлетiн мәселелердi әзiрлеуге  жалпы басшылық жасайды; 

3) Палаталар төрағаларының  орынбасарлары қызметiне сайлау үшiн Палаталарға кандидатуралар ұсынады;

4) Палаталар қызметiнде  регламенттiң сақталуын қамтамасыз  етедi;

5) Палаталардың үйлестiру  органдарының қызметiне басшылық  жасайды; 

6) Палаталар шығаратын  актiлерге қол қояды; 

7) палаталарға Конституциялық  Кеңестің, Орталық сайлау комиссиясының,  Республикалық бюджеттің атқарылуын  бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі қызметіне тағайындау үшін кандидатуралар ұсынады;

8) өздерiне Парламент  регламентi жүктейтiн басқа да  мiндеттердi атқарады.

4. Мәжiлiс Төрағасы:

1) Парламент сессияларын  ашады; 

2) Палаталардың кезектi бiрлескен отырыстарын шақырады, Палаталардың кезектi және кезектен тыс бiрлескен отырыстарына төрағалық етедi.

5. Палаталардың төрағалары  өз құзыретiндегi мәселелер бойынша  өкiмдер шығарады.

59-бап

1. Парламент сессиясы  оның Палаталарының бiрлескен  және бөлек отырыстары түрiнде  өткiзiледi.

2. Парламенттiң бiрiншi сессиясын Қазақстан Республикасының Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап отыз күннен кешiктiрмей шақырады.

3. Парламенттiң кезектi сессиялары жылына бiр рет қыркүйектiң  бiрiншi жұмыс күнiнен маусымның  соңғы жұмыс күнiне дейiн өткiзiледi.

4. Парламент сессиясын,  әдетте, Республика Президенті ашады  және сессия Сенат пен Мәжілістің бірлескен отырыстарында жабылады. Парламент сессиялары аралығындағы кезеңде Республика Президенті өз бастамасымен, палаталар төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің ұсынысымен Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақыра алады. Онда сессияны шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады.

5. Палаталардың бiрлескен  және бөлек отырыстары оларға  әр Палата депутаттарының жалпы  санының кемiнде үштен екiсi  қатысқан жағдайда өткiзiледi.

6. Палаталардың бiрлескен  және бөлек отырыстары ашық отырыстар болып табылады. Регламенттерде көзделген реттерде жабық отырыстар өткiзiлуi мүмкiн. Республика Президентiнiң, Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерiнiң, Ұлттық Банк Төрағасының, Бас Прокурордың, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi Төрағасының кез келген отырыстарға қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар.

60-бап

1. Палаталар әр Палатада  саны жетiден аспайтын тұрақты  комитеттер құрады.

2. Палаталардың бiрлескен  қызметтерiне қатысты мәселелердi шешу үшiн Сенат пен Мәжiлiс  тепе-тең негiзде бiрлескен комиссиялар  құруға хақылы.

3. Комитеттер мен комиссиялар  өз құзыретiндегi мәселелер бойынша  қаулылар шығарады.

4. Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкiлеттiгi және қызметiн ұйымдастыру тәртiбi заңмен белгiленедi.

61-бап

1. Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады.

2. Республика Президентiнiң  заңдар жобаларын қараудың басымдылығын  белгiлеуге, сондай-ақ осы жоба  жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгiзiлген күннен бастап бiр ай iшiнде қарауға тиiстi екенiн бiлдiредi. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президентi заң күшi бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгiлеген тәртiппен жаңа заң қабылдағанға дейiн қолданылады.

3. Парламент аса маңызды  қоғамдық қатынастарды реттейтiн,  мыналарға: 

1) жеке және заңды  тұлғалардың құқық субъектiлiгiне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына,  жеке және заңды тұлғалардың  мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне;

2) меншiк режимiне және  өзге де мүлiктiк құқықтарға;

3) мемлекеттiк органдар  мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын  ұйымдастыру мен олардың қызметiнiң,  мемлекеттiк және әскери қызметтiң  негiздерiне;

4) салық салуға, алымдар  мен басқа да мiндеттi төлемдердi белгiлеуге;

5) республикалық бюджетке;

6) сот құрылысы мен  сотта iс жүргiзу мәселелерiне;

7) бiлiм беруге, денсаулық  сақтауға және әлеуметтiк қамсыздандыруға; 

8) кәсiпорындар мен  олардың мүлкiн жекешелендiруге;

9) айналадағы ортаны  қорғауға;

10) республиканың әкiмшiлiк-аумақтық  құрылысына;

11) мемлекет қорғанысы  мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге  қатысты негiзгi принциптер мен  нормалардың белгiлейтiн заңдар  шығаруға хақылы.

Өзге қатынастардың  барлығы заңға тәуелдi актiлермен реттеледi.

4. Мәжiлiс депутаттары  қараған және жалпы санының  көпшiлiк даусымен мақұлданған  заң жобасы Сенатқа берiледi, ол  онда әрi кеткенде алпыс күннiң  iшiнде қаралады. Сенат депутаттары  жалпы санының көпшiлiк даусымен  қабылданған жоба заңға айналады  және он күннiң iшiнде Президенттiң қол қоюына берiледi. Тұтас алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданбаған жоба Мәжiлiске қайтарылады. Егер Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және дауысқа салуға берiледi. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында қайтадан енгiзуге болмайды.

5. Сенат депутаттары  жалпы санының көпшiлiк даусымен  заң жобасына енгiзiлген өзгертулер  мен толықтырулар Мәжiлiске жiберiледi. Егер Мәжiлiс депутаттардың жалпы санының көпшiлiк даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен келiссе, заң қабылданды деп есептеледi. Егер Мәжiлiс нақ сондай көпшiлiк дауыспен Сенат енгiзген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы келiспеушiлiк келiсу рәсiмi арқылы шешiледi.

5-1. Мәжіліс депутаттары  қараған және олардың жалпы  санының кемінде үштен екісінің  даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жүзеге асырады.

Сенат депутаттары жалпы  санының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.

Егер Мәжіліс, Сенат  енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.

6. Мемлекеттiк кiрiстi қысқартуды  немесе мемлекеттiк шығысты көбейтудi көздейтiн заңдардың жобалары  Республика Үкiметiнiң оң қорытындысы  болғанда ғана енгiзiлуi мүмкiн.  Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді.

7. Үкімет енгізген  заң жобасының қабылданбауына  байланысты Премьер-Министр Парламент  палаталарының бірлескен отырысында  Үкіметке сенім туралы мәселе  қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша  дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледі. Алайда Үкімет бұл құқықты жылына екі реттен артық пайдалана алмайды.

62-бап

1. Парламент Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар Қазақстан Республикасының заңдары, Парламенттiң қаулылары, Сенат пен Мәжiлiстiң қаулылары түрiнде заң актiлерiн қабылдайды.

2. Республиканың заңдары  Республика Президентi қол қойғаннан  кейiн күшiне енедi.

3. Конституцияға өзгертулер  мен толықтырулар әр Палата  депутаттары жалпы санының кемiнде  төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен  енгiзiледi.

4. Конституциялық заңдар  Конституцияда көзделген мәселелер  бойынша әр Палата депутаттарының  жалпы санының кемiнде үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен қабылданады.

5. Парламент пен оның  Палаталарының заң актiлерi, егер  Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы  санының көпшiлiк даусымен қабылданады. 

6. Қазақстан Республикасының  Конституциясына өзгерістер мен  толықтырулар енгізу мәселелері  бойынша кемінде екі оқылым  өткізу міндетті.

7. Республиканың заңдары, Парламент пен оның Палаталарының қаулылары Конституцияға қайшы келмеуге тиiс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары заңдарға қайшы келмеуге тиiс.

8. Республиканың заң  және өзге де нормативтiк құқықтық  актiлерiн әзiрлеу, ұсыну, талқылау, күшiне енгiзу және жариялау тәртiбi арнаулы заңмен және Парламент пен оның Палаталарының регламенттерiмен реттеледi.

63-бап

1. Республика Президенті  Парламент палаталары төрағаларымен  және Премьер-Министрмен консультациялардан  кейін Парламентті немесе Парламент  Мәжілісін тарата алады.

2. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде, Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды.  

 

V БӨЛIМ 

ҮКIМЕТ

64-бап

1. Үкiмет Қазақстан  Республикасының атқарушы билiгiн жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды.

2. Үкімет алқалы орган  болып табылады және өзінің  бүкіл қызметінде Республика  Президентінің алдында жауапты,  ал Конституцияда көзделген жағдайларда  Парламент Мәжілісінің және Парламенттің  алдында жауапты. 

3. Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкiмет мүшелерi Парламент палаталарына есеп бередi.

4. Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы  мен қызмет тәртiбi конституциялық  заңмен белгiленедi.

65-бап

1. Қазақстан Республикасының  Президентi Үкiметтi Конституцияда көзделген тәртiппен құрады.

2. Республика Премьер-Министрi  тағайындалғаннан кейiнгi он күн  мерзiм iшiнде Премьер-Министр  Үкiметтiң құрылымы мен құрамы  туралы Республика Президентiне  ұсыныс енгiзедi.

3. Үкiмет мүшелерi Қазақстан  халқы мен Президентiне ант бередi.

66-бап

Қазақстан Республикасының  Үкiметi:

1) мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық  саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң,  қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын әзiрлейдi және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;