Шпаргалка по "География"

Конституцияның 1-бабына сәйкес, Қазақстан  Республикасы құқықтық, әлеуметтік, зайырлы  мемлекет болып саналады.

Құқықтық мемлекет – бұл құқық, заң үстемдік ететін, адамдардың құқықтары мен бостандықтарын танитын және оған кепілдік беретін жерде бәрінің заң және тәуелсіз сот алдындағы теңдігі қамтамасыз етілетін, ал билікті ұйымдастыру негізі болып биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөліну қағидалары қаланған демократиялық мемлекет.

Әлеуметтік мемлекет – бұл қоғамға қызмет ету және әлеуметтік айырмашылықтарды жоюға ұмтылу, Конституцияны халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған нормаларында көрсетілген, жалпы азаматтық құндылықтарға бағдарлау басты міндеттері болып саналатын мемлекет.

Зайырлы мемлекет – дін, діни бірлестіктер мемлекетпен байланысты емес, қандай салада болсын оның саясатына ықпал ете алмайтын, мемлекеттік органдардың қызметіне, білім беру жүйесіне және т.б. араласуға құқығы жоқ мемлекет.

Мұндай мемлекетте ешқандай дін  мемлекеттік немесе міндетті болып белгілене алмайды, мұндай мемлекеттің бірде-бір азаматын қандайда бір дінді уағыздауға мәжбүрлеуге болмайды

33.Конституция құқықтық ережелер жүйесі ретінде

Конституциялық құқық – Қазақстан  Республикасының құқықтық жүйесі салаларының бірі.Құқық саласы – бұл белгілі бір әдіспен бірыңғай қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық жүйенің дербес бөлігі, құқықтық нормалардың жиынтығы. Құқықтық реттеу пәні мен оның әдісі салаларға бөлудің заң ғылымындағы негізгі өлшемдері болып саналады.Құқықтық реттеу әдісі түрінде, мемлекет (оның органдары) тарапынан құқықтық нормалар көмегімен қоғамдық қатынастарға әсер ету тәсілдері түсіндіріледі.Құқықтық реттеу пәні сапалық бірыңғай қоғамдық қатынастарды құрайды. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін, қоғамдық қатынастар конституциялық құқық пәні болып саналады, мемлекет пән қоғам құрылысының негізін құрады және мемлекеттік билікті жүзеге асырумен тікелей байланысты. Құқықтың басқа салаларымен салыстырғанда конституциялық құқық түбегейлі түрде өзгешеленеді. Конституциялық құқық қоғамның өмірлік қызметінің саяси, экономикалық, әлеуметтік, рухани және т.б. бүкіл аясында қалыптасатын қатынастарды реттейді, сонымен бір мезгілде басқа салалар сияқты өмірдің қандайда бір саласындағы қоғамдық қатынастарға әсерін тигізеді. Конституциялық құқықтың ерекшелігі, әрбір көрсетілген аядағы базалық қатынастар мен оның нормалары көрсетілген салалардағы қатынастардың белгілі бір қабаттарын ғана реттейтіндігінен тұрады.

 

1.2. тақырыпшада конституциялық-құқықтық  нормалар мен конституциялық  құқық институтына анықтама берілген. Конституциялық-құқықтық институтты өзара байланысты бірыңғай қоғамдық қатынастарды реттеуші конституциялық-құқықтық нормалардың жиынтығы ретінде анықтай отырып, біз конституциялық құқық жүйесін анықтайтын қорытынды жасай аламыз.

Конституциялық құқық  жүйесі – оның ішкі құрылымын сипаттайтын және оны құқықтың басқа салаларынан өзгешелеп тұратын институттардың жиынтығы болып саналады.Конституциялық құқық институттарының жүйесі мынадай түрде беріледі:конституциялық құрылыстың негіздері;жеке адамның (тұлғаның) конституциялық мәртебесі; әкімшілік-аумақтық құрылым;мемлекеттік органдар жүйесі. 

1. Қазақстан Республикасының  Конституциялық құқығы – Қазақстан Республикасы мен қоғамның басты негізгі бастауларын реттейтін заң нормаларының жиынтығы болып саналады.

2. Конституциялық-құқықтық  норма – азаматтық қоғамды ұйымдастыру негіздерінен, мемлекет пен жеке тұлғалардың өзара байланысынан, мемлекеттің аумақтық құрылымдарынан, оның органдарының қызметі мен оны ұйымдастырудан туындайтын қатынастарды реттейтін мемлекет белгілеген тәртіптің жалпыға міндетті ережесі.

3. Осы нормалармен қаралған, өзара құқықтар мен міндеттер формасындағы субъектілер арасындағы заңдық байланыстар конституциялық-құқықтық қатынастардың мазмұны болып саналады.

4. Конституциялық құқықтар  жүйесі - конституциялық-құқықтық институттардың жиынтығы.

5. Конституциялық-құқықтық  институт - өзара байланысты бірыңғай қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы.

 

34, Қазақстанның бүгінгі таңдағы билік жүйесін сараптаңыз

35,Қазақстан Республикасындағы  азаматтық қоғамның келешегі,

Азаматтық қоғамда адам идеясы басты  орын алады. Азаматтық қоғамға сипаттама беруде оның құқықпен санқырлы табиғи байланысының маңызы зор, конституциялық-құқықтық тұрақтылықтың, дамыған құқықтық жүйенің және азаматтық қоғамды құруы мүмкін әділ сот жүйесінің болуы кезінде ғана жекелеген тұлғалардың құқықтық қорғалуы қамтамасыз етіледі.

Сонымен, азаматтық қоғам – бұл сенім мен бейбітшілікті сүю, дәстүрлер мен заңдарды, адамгершілік және рухани идеяларын құрметтеу ахуалын туғызушы, шығармашылық және кәсіпкерлік қызмет еркіндігін қамтамасыз ететін, адамдар мен азаматтардың құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндіктерін туғызатын, мемлекет қызметіне шектеу мен бақылау механизмдерін орнататын нақты адамға бағдарланған еркін демократиялық құқықтық қоғам.

Азаматтық қоғам құрылымы:

1. мемлекеттік емес әлеуметтік-экономикалық  қатынастар мен институттар (меншік, еңбек, кәсіпкерлік);

2. мемлекетке тәуелсіз өндірушілердің  жиынтығы (жекеменшік фирмалар және т.б.);

3. қоғамдық қатынастар және ұйымдар;

4. саяси партиялар мен қозғалыстар;

5.  тәрбие беру аясы мен мемлекеттік емес білім беру;

6. мемлекеттік емес бұқаралық  ақпарат құралдарының жүйесі;

7. отбасы; шіркеу және т.б.

Азаматтық қоғамның белгілері:адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын неғұрлым толық қамтамасыз ету;өзін-өзі басқару;оның құрылымын жасаушылар мен адамдардың әртүрлі топтарының бәсекесі;еркін қалыптасатын қоғамдық пікір мен әралуандық; адам құқықтарын ақпараттарда шынайы тұрғыда жүзеге асыру;өмірлік қызметті үйлестіру қағидаларына негіздеу (мемлекеттік апараттан өзгешелігі субординациялар қағидасы негізінде құрылған); экономиканың көп укладтылығы;мемлекеттік биліктің заңдық және демократиялық сипаты;құқықтық мемлекет;адамдар өмірінің қажетті деңгейін қамтамасыз етуші, мемлекеттің күшті әлеуметтік саясаты;Қазақстанда орнықты және әрекетке қабілетті азаматтық қоғамның қалыптасу процесі бүгінде бірқатар кедергілерге кез болуда, олардың ішінде негізгілері,мыналар: 
Бірінші. Отандық азаматтық қоғам институттарын дамыту олардың мемлекетпен өзара қатынастары әзірге тең құқылы әріптестік деңгейіне жетпегендіктен елеулі қиындық туып жоқ. Үкіметтік емес секторды дамыту халықтың әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған қоғамдық институттардың қызметі көбіне мемлекеттік билік органдарымен тең емес бәсекелестік қатынастарға түсетінін көрсетіп отыр. Мұндай жағдайда азаматтық қоғам институттары жеңілетін ахуалда болатыны алдын ала белгілі, бұл Қазақстанда үкіметтік емес сектор мен мемлекет арасындағы әлеуметтік әріптестік қағидаттарының іске асырылуын күмәнді етеді. Бұл «САНДЖ» орталығының зерттеулерімен дәлелденеді. Оның деректері бойынша респонденттердің 36%-ы ҮЕҰ-ның мемлекеттік органдардың қандай да бір шешімдер қабылдауына әсерінің төмендігін және 8%-ы ҮЕҰ-ның шешімдер қабылдауға әсер етпейтінін атап өтеді. 
Екінші. Әлеуметтік маңызды және өзге де проблемаларды шешу кезінде мемлекет пен қоғам арасындағы «кері байланыс» тетігі әзірленбеген. Осының салдарынан азаматтардың көптеген қоғамдық маңызды мәселелерді талқылауға қатысуының шектелуі сақталады. 
Азаматтық қоғамды орнату процесінде бір жағынан мемлекеттік органдардың, екінші жағынан – саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктер мен үкіметтік емес ұйымдардың, халықтың әртүрлі әлеуметтік жіктері мен топтарының күш біріктіруі қажет.

36,Қазақстан Республикасындағы  партиялық жүйенің ерекшеліктері

Саяси партиялар жөне партиялық жүйе 
жоспар: 
1.Саяси партиялардың пайда болуы, мәні,белгілері. 
2Саяси партиялардың ,негізгі ,қызметтері. 
3.Саяси,партиялардың,жіктелуі,түрлері. 
4.Қазақстандағы,көппартиялылық. 
1.Саясипартиялардың,пайда,болуы,мәні,белгілері 
Қазіргі типтегі саяси партиялар мен партиялық жүйелердің  қалыптасу  кезеңі XVI-XVII ғасырларда Еуропада болған буржуазиялық революциялар дәуірімен тікелей байланысты. Тек XX ғасырдың соңғы жылдарында олар саяси күресте шыңдалған, басқару жағынан мол тәжірибесі бар әр түрлі әлеуметтік топтардың сыннан өткен нағыз саяси партиясына айналды. 
"Партия" деген сөз латын тілінен шыққан. бөлу, бөлшек деген мағынаны білдіреді. Тұңғыш, алғашқы сая¬си партиялар Ежелгі Грекияда пайда болған. Бірақ олардың мүшелері аз, шамалы, дұрыстап ұйымдаспаған. Сондықтан мұндай шағын топтардың айтарлықтай маңызы болмады. 
Қазіргідей нағыз саяси партиялар Еуропада XIX ға¬сырдың екінші жартысында пайда бола бастаған. Жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі бұқара халықтың саясатқа қатысу мүмкіндігін тудырады. Жұмысшылар ұйымдасып, парламентте өз мүдделерін қорғайтын партиялар құрыла бастады. Партия бірден көпшілік партияға айналған жоқ. Немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер саяси партиялардың дамуында мынандай кезеңдерді көрсетті: 
1. Аристократиялық үйірмелер. 
2. Саяси клубтар. 
3. Көпшілік партиялар. 
Мұнда аристократиялық үйірмелер жер иелерінің мақсатын қорғаса, саяси клубтар буржуазияның мүддесін корғады. Ал көпшілік партия үнемі көпшілікпен байланысты болады. Барынша өз қатарына көбірек адамдарды тартады. Бұл кезеңдерді тек Ұлыбританияның либералдық(виги) және консервативтік (тори) партиялары ғана басынан өткізген. Басқа партиялар әр түрлі даму жолдарынан өткен. Біразы бірден көпшілік партияға айналды. 
Тұңғыш көпшілік партия болып 1861 жылы Ұлыбри¬танияның либералдық партиясы құрылды. Одан кейін Германияда 1863 жылы жалпы Германияның жұмысшы Одағы партиясы құрылды. Мұндай партиялар басқа да елдерде құрыла бастады. 
Американың саясаттанушысы Ла Паломбараның айтуынша партиялар мынадай 4 белгімен сипатталады: 
1.  Партия белгілі  бір идеологияны қорғайды;  
2. Партия - адамдарды жергілікті ұйымнан бастап , халықаралық дәрежеге дейін ұзақ біріктіретін ұйым. 
3.  Партияның мақсаты - билікті колға алып. жүзеге асыру: 
4. Әр партия өзіне халықтың  дауыс беруінен. Мүше болуына дейінгі колдауын қамтамасыз еткісі келеді. 
Партиялардың өмір сүру ұзактығы дау-жанжалдардын тууы мен оларды шешу қажеттігінен туады. Жалпы сая¬си партиялардың. мынандай сипатты белгілері болады: 
1. Партия бағдарламасынын болуы; 
2. Саяси билік үшін күрестің болуы: 
3.  Партиялық тәртіптің болуы: 
4. Партияға мүшелік ету; 
5. Мүшелік жарна төлеу; 
6. Партияның  жарғысының болуы: 
7. Баспа органдарының, болуы; 
8. Партия басшылығының көптеген өкілеттігі; 
9. Кәсіптік негіздегі партия аппаратының болуы. Осындай белгілері бар саяси партиялар тапты немесе 
әлеуметтік топты ұйымдастырады, жұмысына мақсаттылық-сипат береді, белгілі бір идеологияны қорғайды, бағыт береді. 
2. Саяси партиялардың негізгі қызметтері 
Поляктың саясаттанушысы А. Боднардың ойынша, қазіргі қоғамда саяси партиялар мынадай қызметтер атқарады: 
1. Саяси идеология мен саяси ілімдерді жасау; 
2. Қоғамның ірі топтарының мақсат-мүдделерін анықтау 
3. Олардың белсенділігін арттырып, жинақтау; 
4.  Мемлекеттік билікті іске асыруға қатынасу; 
5. Қоғамдық пікірді қалыптастыру; 
6.  Жалпы коғамды. топты саяси тәрбиелеу: 
7.  Саяси жүйелерді, онын принциптерін, элементтерін. күрылымдарын калыптастыруға қ атысу; 
8. Мемлекетте билік үшін күреске қатынасу және онын жұмысының  бағдарламасын жасау; 
9. Мемлекеттін, кәсіподактарының, коғамдық ұйымдарының аппараты үшін кадрлар даярлау, ұсыну. 
Қазіргі  демократиялық қоғамдағы партияның маңызды міндеті  азаматтық қоғам мен мемлекеттің арасындағы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр түрлі әлеуметтік топтар өздерінің саяси талаптарын мәлімдейді. Бұрынғы әлеуметтік-экономикалық саясатты одан әрі жүргізу немесе оны өзгерту керектігі жөнінде өздерінің көзқарастарын білдіреді. 
Сонымен саяси партиялардың негізгі қызметтері төмендегідей: 
Теориялық: 
Қоғам дамуының, негізгі салалары бойынша жәңе оның даму жолдарын талдап, тео¬риялық жағынан бағалау. Әр түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін анықтап үйлестіру. Қоғамды жаңартудын стратегиясы мен тәсілін тұжырымдап бүқараны қимыл бірлігіне теориялык жағынан әзірлеу. 
Идеологиялық: 
Еңбекші бұқара арасында өз көзқарасын, ізгі мұраттарды тарату, оны іскерлікпен ұштастыру. Өз бағдарламасы мен саясатын насихаттау. Азаматтардың түбегейлі мүдделерін ескере отырып өз бағытын қолдауға жұмылдыру және партия қатарына тарту, 
Қорыта келе, партия деп - мемлекеттік билікті колға алуға немесе билік жүргізуге қатынасуға бағытталған, ортақ мүдде, бір идеология негізінде құралған адамдардың ерікті одағын айталы. 
3. Саяси партиялардың жіктелуі, түрлері 
Саяси партияларды жіктеп. жүйелеудің көтеген өлшем және белгілері бар. 
Француз ғалымы М.Дюверже сайлаушылар мен белсен ділер санына қарай екіге бөлген: 
Кадрлық: 
Сайлаушылардың 10 пайызы ғана болатын мүше саны аз,ұйымдастырушылық жағынан жоғары деңгейде. Әр мүшесінің партиялық билеті бар. Мүшелік жарна төлейді. Жарғысын мүлтіксіз орындайды. М: ГФР-дің Христиандық-демократиялық одағы, Жапония либералдық-демократиялық партиясы, Француз коммунистік партиясы. 
Бұқаралық 
Сайлаушылары көп, мүшелері белсенділері де көп. Партия¬лық билеті жоқ мүшелік жар¬на төлемейді. Мысалы: Ұлыбританияның Лейбористер партиясы АКШ-тың республикалык және демократиялық партиялары. 
Сайлаушылар партиясы - бұл партияның, негізгі мақсаты үміткердің сайлау алдындағы науқанын ұйымдастыру: қаржы жинау, үгіт жүргізу, т.с.с. Мұнда тұрақты мүшелік жоқ ұйымдық құрылым жоқ 
Парламенттік партия - екі қызмет атқарады: парламентке бақылау жасайды, сайлауға дайындалады. 
Республикадағы барлық партиялар өздерінің бағдарламаларында демократиялык құндылықтарды жақтайтындығын, нарықтық-экономикаға тырысатындығын білдіріп, азаматтық келісім мен тұрақтылық болғанын қалайтындықтарын  білдіреді. 
Қазақстанда партиялар саны өсуде.

37,Қазақстан  Республикасының «Саяси партиялар  туралы Заңы»

1-бап. Саяси партия ұғымы

1. Азаматтардың, әртүрлi әлеуметтiк  топтардың мүдделерiн мемлекеттiк  билiктiң өкiлдi және атқарушы, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында бiлдiру  және оларды қалыптастыру iсiне  қатысу мақсатында олардың саяси  еркiн бiлдiретiн Қазақстан Республикасы  азаматтарының ерiктi бiрлестiгi саяси  партия деп танылады.

2. Саяси партияның халық атынан  билiк жүргiзуге құқығы жоқ.

2-бап. Қазақстан Республикасының  саяси партиялар туралы заңдары

1. Қазақстан Республикасының саяси  партиялар туралы заңдары Қазақстан  Республикасының Конституциясына  негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актерлерiнен тұрады.

2. Саяси партиялар заң алдында  бiрдей.

3-бап. Саяси партияларға бiрiгу құқығы

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының  саяси партияларға бiрлесу бостандығына құқығы бар.

2. Қазақстан Республикасының азаматы  тек бiр саяси партияға мүше бола алады.

3. Саяси партияға мүше болу Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен бостандықтарын шектеуге негiз бола алмайды.

4. Әркiм өзiнiң қандай партияға жататынын көрсетуге немесе көрсетпеуге құқылы.

4-бап. Мемлекет және саяси  партиялар

1. Мемлекет саяси партиялардың  құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiң саяси партиялардың iстерiне және саяси партиялардың мемлекет iстерiне заңсыз араласуына жол берiлмейдi. Саяси партияларға мемлекеттiк органдардың функцияларын жүктеуге де жол берiлмейдi.

3. Азаматтардан кез келген нысанда,  оның iшiнде ресми құжаттарда да, қандай партияға жататынын көрсетудi талап етуге тыйым салынады.

4. Парламент депутаттарының, мемлекеттiк  қызметшiлердiң саяси партиялардағы ақы төленетiн қызметтерде болуына құқығы жоқ.

5. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық  мiндеттерiн атқару кезiнде Қазақстан  Республикасы заңдарының талаптарын  басшылыққа алады және саяси партиялар мен олардың органдарының шешiмдерiмен байланысты болмайды.

6. Саяси партиялардың тұрақты  жұмыс iстейтiн органдарында қызмет атқаратын адамдарға Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтiк қамсыздандыру және сақтандыру туралы заңнамасы қолданылады.

Ескерту. 4-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

5-бап. Саяси партиялардың құрылу және қызмет ету

негiздерi

1. Саяси партиялардың қызметi ерiктiлiк,  тең құқықтылық, өзiн-өзi басқару, заңдылық және жариялылық принциптерiне негiзделедi. Осы Заңмен белгiленген шектеулердi қоспағанда, саяси партиялар iшкi құрылымын, мақсаттарын, қызмет нысандары мен әдiстерiн еркiн анықтайды.

2. Саяси партиялардың қызметi адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепiлдiк берiлген құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға тиiс.

3. Саяси партиялар Қазақстан  Республикасының саяси партияға  мүше болып табылатын азаматтарына  саяси партиялардың басшы органдарында, депутаттыққа және мемлекеттiк билiк органдары мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарындағы өзге де сайланбалы қызметтерге кандидаттардың тiзiмiнде өкiлдiк етуi үшiн бiрдей мүмкiндiктер жасауға тиiс.

4. Саяси партиялардың ұйымдық  құрылымы аумақтық принцип бойынша  құрылады.

5. Саяси партиялар мен олардың  құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшы органдары Қазақстан Республикасының аумағында болуға тиiс.

6. Қазақстан Республикасының аумағында  басқа мемлекеттердiң саяси партияларының қызметiне жол берiлмейдi.

7. Мақсаттары немесе iс-әрекеттерi Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, тұтастығын бұзуға, мемлекеттiң қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, әлеуметтiк, нәсiлдiк, Ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты тұтатуға бағытталған саяси партияларды құру мен олардың қызметiне тыйым салынады.

8. Азаматтардың кәсiби, нәсiлдiк,  ұлттық, этникалық және дiни белгiлерi  бойынша саяси партиялар құруға, сондай-ақ мемлекеттiк органдар  мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында саяси партиялардың бастауыш партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi.

9. Әскерилендiрiлген саяси партиялар,  сондай-ақ саяси партиялар жанынан  әскерилендiрiлген құралымдар құруға және олардың қызметiне тыйым салынады.

10. Бiлiм беру ұйымдарының оқу  процесiнде саяси партиялардың  бағдарламалық, жарғылық талаптарын  насихаттауға жол берiлмейдi.

38,ҚР  оппозициясының әлеуметтік негіздері,  саяси салмағы

39, Қазақстан Республикасының сайлау жүйесінің ерекшеліктеріСайлау жүйесi дегенiмiз сайлау органдарын кұрудың, сайлауды ұйымдастырудың тәртiбi қағидаларын қамтитын, сайланбалы мемлекеттiк жене жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын қалыптастырудың тәртiбi. 
Казакстан Республикасы сайлау жүйесi деп Конституция мен сайлау туралы зандарда көрсетiлгендей республика Президентiн, Мәжлiс пен Сенат депуттатарын, ауылдық әкiмдердi, төте не жанама сайлау тәртiбiн айтамыз. 
Сайлау жүйесiнiң тепе-тең және мажоритарлы сияқты екi түрi бар. Тепе-тең сайлау жүйесi дегенiмiз сайлау барысында берiлген дауыс пен жеңiп алынған мандат арасындағы тепе тендiк қағидасына негiзделедi. Тепе-тең сайлау жүй есiнің әрекет етуi үшiн бiрнеше iрi аумақтық округтер және екiден кем емес калыптасқан саяси партиялар болуы қажет. 
Мажоритарлы сайлау жуйесi артық басымдыды және салыстырмалы басымдылы деген екi түрге бөлiнедi. Артық басыьдылық мажоритарлы жүйе тусында бiрiншi және екiншi қайта дауыс беру кезiнде, сайлаушылар тiзiмiне енгiзiлген азаматтардың 50 пайыздан астамы сайлауға қатынасса, сайлау өттi деп, дауыс берушiлердiң 50 пайыздан артык дауысын жинаған кандидат сайланды деп есептеледi. 
Салыстырмалы басымдылы мажоритарлы жүйе тұсында егер кандидат сайлау тiзiмiне енген сайлаушылардың 25 пайызының дауысына ие болса, дауыс берген сайлаушылардың санына қарамастан, сайланды жене сайлау өттi деп есептеледi. 
Казақстан Республикасында Президенттi және Парламент депутаттарын сайлау кезiнде, дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (тандаушылардың) елу пайызынан астамының дауысын алған және қайта дауыс беру кезiнде басқа кандидатқа қараған да дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың дауыс санының көпшiлiгiн алған кандидат сайланып, сайлау өттi деп саналады. 
Мәслихаттар депутаттарын сайлау кезiнде басқа кандидат 
тарға қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың дауыс санының көпшiлiгiн алған кандидат сайланған болып саналады. 
Жергiлiктi озiн-өзi баскару органдарының мушелерiн сайлау кезiнде басқа кандидатарға қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшiлiгi жақтап дауыс берген кандидаттар сайланған болып саналады. 
Сайлау құқығы қағидаттары: 
A. . Жалпыға бiрдей белсендi сайлау құқығы қағидаты. Бұл қағида бойынша Қазақстанның он сегiз жасқа жеткен азаматтарының тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне немесе кез келген өзге жағдайларға қарамастан, сайлауға дауыс беруге қатысу құқығы бар. Жалпыға бiрдей белсендi сайлау құқығы белсендi сайлау құқығы есеп сайлу құқығы болып бөлінеді. 
Белсендi сайлау құқығы дегенiмiз 18 жасқа толған Қазақстан азаматтарының сайлауда дауыс беру құқығы. 
Бәсең сайлау құқығы — Қазақстан Республикасы азаматтарының Қазақстан Республикасының Президентi, Казакстан Республикасы Парламентiнiң, мәслихатының депутаты немесе жергiлiктi өзiн-өзi басқару органына мүше болып сайлану құқығы. Сайлауға сот iс-әрекетке қабiлетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмiмен бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтар қатыспайды.