Компания шығындары

 Мемлекетаралық банк - халықаралық  шарт (келiсiм) негiзiнде құрылып,  жұмыс iстеп тұрған, құрылтайшылары  Қазақстан Республикасының Үкiметi (немесе ол уәкiлдiк берген мемлекеттiк  орган) мен сол шартқа (келiсiмге)  қол қойған мемлекеттердiң үкiметтерi болып табылатын банк.  
 Банктік емес несие қаржы мекемелері Ұлттық банктің лицензиясы негізінде кейбір банктік операция жүргізуге құқы бар банктік емес заңды тұлғалар./12/     

     Банк - осы Заңға сәйкес банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға.   
      Банктiң ресми мәртебесi заңды тұлғаны әділет органдарында (тіркеуші органдарда) (бұдан әрі - әділет органдары) банк ретiнде мемлекеттiк тiркеумен және банк операцияларын жүргiзуге қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкілетті органның (бұдан әрi - уәкiлеттi орган) лицензиясы болуымен белгiленедi.   
     Банкiнiң ресми мәртебесi жоқ бiрде-бiр заңды тұлға "банк" деп атала алмайды немесе өзiн банк қызметiмен айналысушы ретiнде сипаттай алмайды.  
      Банк басқармасы тұрған жер (почта бойынша мекен-жайы) банк тұрған жер деп танылады.       

Коммерциялық банктер – кәсіорындармен ұйымдарға, ондай ақ халыққа тікелей  және жан жақты кешенді қызмет көрсеттін банктер. Бұл олардың  басқа арнаулы несие мекемелерінен  айырмашылығы. Ал банктік емес несие  мекемелерінің банктерден өзгешелігі олар тек кейбір банктік операциялар  жүргізумен және кейбір қызмет түрін  көрсетумен шұғылданады. Коммерциялық банктердің негізгі мақсаты неғұрлым жоғарғы пайда табу.       

Банктің жарғылық қоры оның міндеттемелерін  қамтамасыз етіп, банктік опреациялар  жүргізудің негізгі көзі олып саналады. Алғашқыда ол (мемлекеттік банкті қоспағанда) акция сату есебінен, немесе құрылтайшылардың жарнасы есебінен қалыптасады. Банктің құрылтайшылары мен акционерлері сатып алған  акцияларына тек ақша төлеуге  міндетті. Жабық акционерлік қоғам  түріндегі банктің акциясын төлеуге  оның несиеге алған, кепілге алған  және басқа да тартылған қаражатты  қолдануға болмайды. Банктің акциясы  алғашқы нарықта барлық құрылтайыларға бірдей құнмен, яғни акцияның көрсетілген  құнымен сатылады. Жаңадан құрылған банктің оның құрылтайы қаражаттарында жарияланған жарғылық қорының елу  процентін акционерлері банк тіркеден өткен кезге дейін, ал тіркеуден  өткен кезеңнен басап бір жыл  ішінде түгел төлеуі қажет /10/.       

Жарғылық қорды молайту екі  жолмен жүргізіледі:      

Біріншіден, қосымша акцияларды шығару, оның ішінде банктің пайдасын капталдандыру  және банктің облигациясын оның акциясына  айырбастау есебінен.     

Жалпы банктердің қызметтерi:

• Уақытша бос ақша қаражатын тарту жинақтау және оны қарыз   

         капиталына айналдыру;

• Кәсiпорындарға мемлекетке жеке тұлғаға несие беру, бағалы қағазбен

         операция жүргiзу;

• Ақша айналымын реттеу;
• Айналымға несие құралын шығару;
• Экономикалық, қаржылық кеңес беру;
• Эмиссиялық қызмет атқару.

 

     Банк өзiнiң жарғысы  бар толық шаруашылық есеп және өзiн-өзi қаржыландыру негiзiнде қызмет жасайтын заңды тұлға болып табылады. Мемлекеттiк  банк осы заң бойынша қызмет атқарып  жоғарғы кеңесiне есеп бередi. ҚР заңына сай мемлекеттiк банк деп капиталы толығынан әкiмет иелiгiнде немесе акционерлiк капиталдың басым бөлiгi мемлекеттiк құрылтайшылардың акциясы болғанда есептеледi. Коммерциялық банктер ол өздерiнiң акционерлер жиналысында қабылданған жарғысы бойынша қызмет iстейдi.      

Екіншіден акцияның көрсетілген құнын  өсіру жолымен.      

Банктің жоғары асқаушы органы акционерлердің жалпы жиналысы, оның ағымдағы қызметін банктің басқармасы жүргізеді. Банктің  басқарушы қызметкерлері болып, қадағалау кеңесінің төрағасы және оның мүшелері, Басқарманың төрсағасы  және оның орынбасарлары, банктің бас  бухгалтері және оның орынбасарлары, банк бөлімшесінің бірінші басшысы және басбугалтері мен олардың орыбасарлары саналады. Банктің заңға сәйкес банктің  Басқармасының төрағасы және оның орынбасарлары, банк бөлімшесінің бірінші басшысы  және бас бухгалтері қызметке Ұлттық банктің келісімімен тағайындалады. әдетте оладың банк үйесіндегі: төраға мен бас бухгалтер үш жылдан кем  емес, ал олардың орынбасарлары екі  жылдан кем емес қызмет стажы болуы  шарт. Осы айтылған қыметкерлер Ұлттық бактің келісімін үш айға дейін алмаса, өз міндеттерін әрі қарай орындауға  құқы жоқ.       

Акционелердің жиналысы кезекті және кезектен тыс блып бөлінеді. Кезекті жиналыс жылма жыл есепті жылдағы банк балансы жасалғаннан кейін бір айдан аспай шақырылуы керек,  ал кезектен тыс жиналыс құрылтайшылардың , қадағалау кеңесінің , Тексеру комиссиясының талабы бойынша шақырылады.       

Банктің Ұйымдық құрылымы әрқайсысы  белгілі бір міндетер мен талаптарды атқаратын қызмет тараулары мен  бөлімшелерден тұрады.       

Жалпы кез келген банктің ұйымдық  құрылымы банктік оерацияларды атқаратын  міндеттерін ескеріп қалыптасады. /5/

 
  
  
  
  
  
  
  
  
  

2. ҚР банк жүйесіндегі  инновация-жаңа банктік өнім

 

2.1.Пластикалық карточкалар  есепайырысу құралы ретінде

    Пластикалық карточка – бұл ақпараттың қазіргі жоғары технологиялық алып жүрушісі. Мамандардың айтуы бойынша, пластикалық карточка – бұл Қазақстанның төлем жүйесінің болашағы. Пластикалық карточка жақында тек қана қолма – қол ақшаларды емес, құжаттарды да ауыстырады (жеке куәлік немесе төл құжат орнына – карта суретімен). Барлық әлемде 2,5 миллиардтан астам адам тауарлар мен қызметтерге төлем жасау, жалақы алудың құралы және есептеудің тағы басқа түрлері ретінде пластикалық карточкаларды таңдады. Ендеше, пластикалық карточка қолма – қол ақшалармен еспетеуге қарағанда, қолайлы, әрі сенімді болып табылады. Пластикалық карточкалар шартты түрде:

- Халықаралық;

- Жергілікті;

- Дебеттік;

- Кредиттік;

- Корпоративтік;

- Жекешелік;

- Құрама;

 болып бөлінеді.

 Әлемде пластикалық карточканың  3 негізгі жүйесі бар:

- VISA;

- Master Card/Europay;

- American Express;

    Олардың барлығы қазіргі таңда Қазақстанда қызмет көрсетеді.

   1993 жылдың соңында Alembank бірінші болып Қазақстанда Visa карточкасымен қызмет көрсетті, ал 1994 жылдан бастап - Master Card карточкасы қолданыла бастады. Карточкамен қызмет көрсету тәжірибесі кеңейген соң, Alembank 1994 жыдың қараша айында жеке Alem Card дебеттік карточкасын шығарды. Alem Card иелері болып корпоративтік карточка алатын заңды және жеке тұлғалар болуы мүмкін.

 Қазіргі уақытта барлық елдерде  шығарылған карточкалардың саны 2 миллиардтан асты. Статистика бойынша  дамыған елдерде әр тұрғынға 2-3 карточкадан келеді. Қазақстанда  да көбінің, зейнеткерлер, бизнесмендер, шахтерлер мен студенттердің,  карточкалары бар. Карточкалардың  саны күннен-күнге өсуде және  олар біздің өміріміздің ажырамас  бөлігіне айналуда.

   Visa Electron – ең пайдалы тарифтер бойынша ең қол жетерлік халықаралық банктік карточка. Бұл ең қарапайым, әрі арзан халықаралық карточка. Visa Electron шет елге жол жүретін кезіңізде және күнделікті өміріңізде сізге қолма – қол ақша алуыңызға, тауарарлар мен қызметтер үшін ақы төлеуіңізге көмектеседі. Visa Electron бойынша электродық құрылғылар: банкоматтар және POS – терминалдар арқылы қызмет көрсетіледі./21/

 

     Visa Classic – Қазақстанда және шет елдегі ең танымал төлем карточкасы. Қызмет көрсетудің ең пайдалы тарифтері, сондай – ақ әлемнің кез келген елінде нақты қолданылу ыңғайлылығы оны шет елге шығатындар үшін маңызды нәрсе етеді. Ол бойынша Visa логотипі бар жерлердің бәрінде қызмет көрсетіледі. Visa Classic көмегімен сіздің:

- Сауда және сервис кәсіпорындарында  тауарлар мен қызметтерге ақы  төлеуге;

- Банкоматтарда және қолма –  қол ақша беретін пункттерде  ақшаны қолма – қол алуға;

- Қонақ үйлерде нөмірді күні  бұрын алып қоюға, автокөлікті  жалға алуға, авиакомпаниялар  мен агенттіктерде билеттерге  тапсырыс беруге мүмкіндігіңіз  бар; 

   Visa Business – корпоративтік карточка болып табылады және кәсіпорындардың қызметкерлеріне компанияның балансына жататын іссапарлық, өкілдік және өзге де шығыстарды ақша аудару арқылы төлеуге мүмкіндік береді. Карточка жоғалатын жағдайда сізге бар болғаны карточканы шұғыл түрде ауыстыру немесе қолма – қол ақшаны беруді ұйымдастырады. Сіздің компанияңыздың:

 -Қызметкерлердің қаражатты жұмсауын талдауға;

- Іссапарлық және өкілдік шығыстарды жоспарлауға;

 -Іссапарлық шығыстарға қаражатты ақша аудару тәсілімен беруге мүмкіндігі бар./18/

   Visa Gold анағұрлым мәртебелі карточка қолайлылық пен сервистің жоғары деңгейін бағалайтындарға арналған. Visa Gold ұстаушыларына айтарлықтай шегерімдер мен жеңілдіктер беріледі. Карточка ұстаушыларының көрсететін қызметтерінің міндетті түрлерінің қатарына карточка жоғалатын жағдайда шұғыл қызмет ету, жоғалғанның орнына уақытша карточканы тегін алу мүмкіндігі және т.б. кіреді. Visa Gold карточкасының иесі қаржылық жағынан қабілеттілігін атап көрсетеді және анағұрлым қаржылық мол мүмкіндіктерді береді.

    Tsesna Local - ең тиімді белгіленген баға бойынша арзан төлем карточкасы болып саналады. Кәсіпорындарда тауарлар мен қызметтерге төлем жасау және қолма – қол ақша алуға мүмкіндік береді.

    Виртуалдық карточка - Интернетте сауда жасау үшін қолданылатын карточкалар, бірақ карточка Интернетте одан әрі нақты ұсынуды талап ететін қонақ үйлерде номерлер брондау, автокөлік жалға алу сияқтыларға есеп айырысу үшін қолданыла алмайды.

    Diners Club карточкалар - бұл клиенттерге айрықша «клуб» қызметтерінің пакетін ұсынатын ең көне төлем жүйесі, ол өзіне алуан сақтандыру түрлерін, тауарлар мен қызметтерге жеңілдіктер ұсыну, әлемнің ірі әуежайларындағы VIP-залдарға кіру, іскерлік сапарлары мен кездесулер және басқаларды ұйымдастыру бағдарламаларын кіргізеді.

     American Express карточкалар - карталар бойынша жұмсау лимиті түбегейлі анықталмаған. Бұл - сіз несиеге сатып аласыз да, келесі айда сізге төлейтін шотыңыз келеді деген сөз. Карточка ашу үшін сақтандыру депозитін ашу қажет, алайда карточка бойынша рұқсат етілген жұмсау лимиті депозит мөлшерінен едәуір асып түседі.

    Жалақы карточкалары – бұл тек қолма-қол ақша алудың ыңғайлы құралы ғана емес, сізге өз ақшаңызды тиімді басқаруға мүмкіндік беретін қаржылық құрал, әрі қазіргі банктік қызметтерге кілт болып саналады.

    Корпоративтік карточкалар  – қызметкерлердің қызмет міндеттемелерін  орындауымен байланысты кәсіпорын  шығыстарын басқаруға мүмкіндік  беретін тиімді құрал.

    Пластикалық карточкалардың мүмкіндіктері:

-Төлем карточканы ұстаушы өзінің карточкалық шотына тәулік бойы кіре алады;

-Кез келген мемлекетте қолма – қол ақшаны алу мүмкіндігі;

-Халықаралық карточкалар әлемнің әр елінде 30 миллионнан астам сауда орындарында, 820000 банкоматтарда және 410000 банк бөлімшелерінде қабылданады;

-Сауда және сервис кәсіпорындарында жеңілдіктер алу мүмкіндігі;

-Әуе көлік билетіне тапсырыс беру, қонақ үйіндегі нөмірлерді брондау және автокөліктерді жалға алу мүмкіндігі;

- Қолма-қол ақшаларға қарағанда, төлем карточка, клиенттің қалтасында көп орын алмайды;

 -Төлем карточка банкомат арқылы ұялы байланыс операторының қызметін қолма-қолсыз төлем және коммуналдық қызмет жасауға рұқсат береді;

-Төлем карточканы ұстаушы өзінің карточкалық шотынан бірнеше минут аралығында банкомат арқылы жақындары мен туыстарының карточкалық шотына ақша аудару мүмкіндігі.

       Корпоративті төлем карточкасы келесі жағдайда қолайлы болып табылады:

-Іс сапар және басқа да шығындарды төлейді;

- Кедендік төлемдер жүзеге асырылады;

 -Компанияның ағымдық шаруашылық төлемдерді жүзеге асырады;

 -Авиа және темір жол билеттерін сатып алуға мүмкіндік береді;

- Қолма – қол ақша алуға қолайлы;

- Сіздің компанияңыздың басқа да төлемдерін жүзеге асырады;

      Корпоративтік төлем карточкаларды қолданудың пайдалылығы:

1.Уақытты үнемдеу: 

 Іс сапарды хаттаумен байланысты  құжат айналымын айтарлықтай  азайтады;

POS – терминал арқылы карточкалық  шотқа ақша аударымын тездетеді  (15 мин);

2. Бақылау: 

 Кредиттік лимтті белгілеу  мүмкіндігі;

 Ай сайын карточкалық шот  бойынша көшірмелер алу; 

 Әр қызметкрлерге жеке шығын  лимтін белгілеу мүмкіндігі;

 Карточкалық шотты қолдану  кезеңінде операция түрлерін  азайту мүмкіндігі;

3. Ыңғайлылық:

-Жедел жағдайлар кезінде қызметкерлер корпоративтік карточкаларды қолдана алады;

-Компанияның ағымдық төлемдердің процедураларын жүзеге асырудың жеңілдетілуі;

-Мемлекеттік бюджетке төлемдерді және кеден төлемдерін төлеу процедураларын жеңілдетеді;

   Пластикалық карточкалардың артықшылықтары:

   Үлкен таңдау. Сіз төлем жай «электрондық» карточкадан – мәртебелі «алтын» карточкаға дейінгісін аша аласыз;

   Жаңа ұсыныстар мен мүмкіндіктер. Коммерциялық банктер төлем карточкаларының иелеріне арналып жасалған жаңа бағдарламаларды Visa карточкалары клиенттердің сұраныстарына және халықаралық жоғары стандарттарға жауап беретін жаңа өнімдер мен қызметтердлі ұсынуға дайын.