Банктердің несиелік процесі

Мазмұны 
 

Кіріспе..................................................................................................................3 

1. БАНКТЕГІ НесиеЛІК  ПРОЦЕСТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ

1.1. Несиелік  процессті ұйымдастыру негіздері...................................................5

1.2. Банктегі несиелік процессті ұйымдастыру кезеңдері.................................11 

2. «Казкоммерцбанк» ақ-ның НЕСИЕЛІК процесті орындау тәжірибесіне талдау жасау

2.1.  «Казкоммерцбанк» АҚқаржылық жағдайы.............................................16

2.2. «Казкоммерцбанк» АҚ –ның жеке тұлғаларды  несиелеу  процесіне талдау жүргізу........................................................................................................22 

ІІІ. НЕСИЕЛІК ПРОЦЕСТЕРДІ  ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ  ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ

3.1. Екiншi деңгейдегi банктердiң несиелiк процесiнiң даму болашағы…………………………………………………………………………32 

ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................37 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР  ТІЗІМІ....................................................39 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кiрiспе 

    Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алып, егеменді ел болғалы бері қаржы саласы, әсіресе  экономиканың банктік секторы бірнеше  жетістіктерге жетті. Банктер  - нарық  құрылымдары жүйесінің орталық  буындарының бірі. Олардың қызметінің дамуы нарықтық механизмді нақты  құруға қажетті шарт болып табылады.

    Несиелеу  қажеттілігі  ұдайы  өндіріс  процессіндегі  табыс  айналымы  шеңберінен  капитал  айналымының  заңдылықтарына  сай  қалыптасады.

Коммерциялық  банктерде несиелік процесстің дұрыс  жүзеге асырылуы бекітілген несиелік саясатқа байланысты. Несиелік саясат – бұл банктің несиелік қызметінің міндеттерін, оларды іске асыру құралдары  мен әдістерін, сондай-ақ несиелік процессті  ұйымдастыру принциптері  мен  тәртібін  белгілейді.   Несиелік  саясат  несиелік  механизм көмегімен  жүзеге асырылады. Несиелік саясат несиелік қызметтің мынадай негізгі бағыттарын анықтауға мүмкiндік береді: несиенің берілуіне және несиелік портфельді басқаруға жауап беретін банк қызметкерлері жетекшілікке алатын объективтік стандарттар мен  критерийлерін; несиелеу   облысындағы   стратегиялық   шешімдерді   қабылдайтын тұлғалардың басты  іс-әрекеттерін;  сыртқы   аудит   қызметтерінің   жүмысын   және   банктегі   несиелік қызметтің  сапалығын; ішкі бақылау қағидаларын;

  Соңғы жылдары Қазақстанда банктік  несиелеудің күрт өсуіне қарамастан, оның ЖІӨ-ге қатынасы әлі де төмен  болып отыр.

  Сондықтан, экономикалық тұрақтылыққа қол жеткізіп, елдегі шаруашылық субьектілердің қаржылық жағдайының жақсаруы шартында несиелеуге байланысты тежеуші факторларды  жойып, оны кеңейту мәселесі алдыңғы  қатарға шығады. Осыған байланысты банктік несиелеуді жетілдіру механизмін қарастыру – қазіргі кездегі актуалды мәселелердің бірі болып табылады. Яғни, несиелеуді кеңейтіп, оның дамуына жақсы жағдай жасай отырып, заңды және жеке тұлғалардың қаржылық қажеттілігін қанағаттандырамыз. Ал, бұлөз кезегінде экономикалық өсугеәсер етеді.

  Жалпы алғанда,несиелеу кезінде шешімін  күтіп тұрған бірқатар қиындықтар бар. Атап айтсақ, біріншіден, талап етілетін құжаттарды қарастырудағы кемшіліктер. Екіншіден, несие қабілеттілігін есептеулерді жүзеге асырудағы жетіспеушіліктер. Үшіншіден, экономика салаларының  тек таңдамалы түрлерін несиелеп, кейбір аса қажетті салаларын  олардың ұзақ мерзімді қажет ететіндігінен  несиелемеу т.с.с. Осындай кемшіліктерді  түзеп, несиелеу процесін жетілдіру  керек. 

    Қазіргі  таңда  экономиканың   әртүрлі  саларын   несиелеу  өте  өзекті  мәселе, сондықтан   курстық  жұмыстың      тақырыбы  өзекті болып табылады

       Қазақстанда несиелеу келесi заңдар  мен  ережелерге сүйенiп жүзеге  асырылып, реттеледi: "Қазақстан Республикасының  Ұлттық банкi туралы" және "Қазақстан  Республикасының банктер және  банктiк қызметтер туралы" заңдары, 1994 жылы ақпанның 11  жұлдызында Ұлттық банкпен бекiтiлген "Қазақстан Республикасының  экономикасын қысқа мерзiмдi несиелеу ережелерi" Бұл заңдар мен нормативтi актiлер барлық меншiк  формасындағы банктермен қолдануға тиісiлi.

     Жұмыстың  негізгі мақсаты коммерциялық банктегі несиелеу процесін және несиелеудің  принциптерін ұйымдастыруды зерттеу  болып табылады. Банктің несиелік саясатын қалыптастыру шеңберінде толығырақ  зерттеуді жүргізу үшін біз келесі негізгі мақсаттарды ашып қақарстыруымыз керек:

   Курстық жұмысының мақсаты – коммерциялық банктердiң несиелiк процесінің ерекшеліктерін  ашып көрсету, сондай-ақ "Казкоммерцбанк" АҚ  мысалға ала отырып оның несиелiк процесіне талдау жүргізу.

   Сол себептен бітіру жұмысымда  келесi  міндеттерқарастырылады:

• Несиелеу процессінің мәнін, несиелеу принциптерін;
• Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегi банктердiң несиелеу тәртібін;
• Несиелеу процесін  жетілдіру және даму жолдарын;
• Шетел тәжірибесіндегі несиелеу процесінің ерекшеліктерін  айқындау   болыптабылады.
• Коммерциялық банктiң несиелiк процесін ұйымдастырудағы проблемалар және оны шешу жолдарын қарастыру;
• Несиелiк коммерциялық банктердің несиелiк процесін жетілдіру жолдарымен тәжiрибесiмен таныстыру;

     Курстық жұмысында жүргiзiлген зерттеу коммерциялық банктерде несиелiк процесті ұйымдастыру ерекшелiктерiн түсiнуге, жүргiзiлетiн несиелiк операциялардың  көлемiн келешекте кеңейту үшiн алғышарттар жасау және бұл қадамдардың банктер мен жалпы экономика үшiн маңыздылығы мен салдарын анықтауға, несиелеу процесiнде туындайтын тәуекелдiлiк деңгейiн төмендету жолдарын ұсынуға мүмкiндiк бередi.

     Курстық жұмысының құрылымы кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан,қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

     Бірінші бөлім – «Банктегі несиелік процесстерді ұйымдастырудың экономикалық мәні» деп аталады. Несиелік процессті ұйымдастыру негіздері мен қағидалары, кезеңдері қарастырылған.

     Екінші  бөлім – ««Казкоммерцбанк» АҚ-ның несиелік процесті орындау тәжірибесіне талдау жасау» деп аталады. Мұнда Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік процесіне талдап, күмәнді несиелерге сипаттама бердім және ««Казкоммерцбанк» АҚ несиелік процесіне талдау жүргіздім.

     Үшінші  бөлім   – «Коммерциялық банктердің несиелік процесін жетілдіру жолдары» деп аталады. Мұнда коммерциялық банктердің несиелік процесін ұйымдастырудағы проблемалар және оны шешу, дамыту жолдарын жаздым. 
 
 

1. БАНКТЕГІ НесиеЛІК  ПРОЦЕССТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ  ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ 

1.1. Несиелік процессті  ұйымдастыру негіздері 

     Қазқстан  Республикасының банк туралы заңдарында қамтамасыз етудiң әр түрлi формалары  мен коммерциялық банктерге несие  беру қарастырылған.[2]

     Кәсіпорындарды  және басқа да ұйымдарды өндірістік және әлеуметтік қажеттіліктеріне байланысты банктік несиені беру несиелеу қағидаларын  қатаң сақтау негізінде жүзеге асырылады.

     Несиенің  берілу процесі – бұл қоғамдағы  экономикалық өзара байланыстарды  алып жатқан күрделі құбылыстарды білдіреді. Сондықтан да, несиенің экономикалық категория ретіндегі мәнін тереңдей ұғыну несиелеудің негізгі қағидаларын  анықтап білмейінше жеткіліксіз  болып саналады. Несиелеуді ұйымдастыру  негізі мынадай қағидаларға сүйенеді:

• несиенің мақсаттылығы;
• несиенің мерзімділігі немесе қайтарымдылығы;
• несиенің ақылылығы;
• несиенің қамтамасыз етілуі;
• несиенің сыйақылылығы;

     Несиелеудің соңғы қағидасы шетелдік банктік  тәжірибеде бірінші классты қарыз алушылар үшін жиі қолданылады. Мұндай жағдайда несие сыйақы ретінде ешқандай да қамтамасыз етілмеген түрде беріледі.

     Несиенің  мақсаттылығы несиелеудің басты  қағидасы ретінде, несиенің қандай мақсатқа сұралып отырғандығын сипаттайды. [5, 63 б]

     Мерзімділік – бұл белгілі экономикалық категория  ретіндегі мәніне негізделетін несиенің ерекше бір белгісі. Бұл қағида несие  берушінің қарыз алушыға берген қаражатының белгілі бір уақыт  өткен соң қайтарылуға тиістігімен  қорытындалады. Осыдан барып несиенің қайтарымдылық қағидасы туындайды.

     Несиенің  қайтарымдылық қағидасы оны экономикалық категория ретінде, басқадай тауарлы-ақшалай  қатынастардың экономикалық категорияларынан ажыратады. Себебі, қайтарылмайтын несие  болмайды.

     Несиенің  мерзімділігі – несиенің тек қана қайтарылып қоймай, яғни оның қатаң  белгіленген мерзімде қайтарылуға  тиістігін көздейді. Несиенің мерзімділігі ссуданың берілу жағдайын сипаттайтын  басты көрсеткіш. Ол негізінен банк пен клиент арасында жасалатын несиелік келісім-шарт құжатында көрсетіледі. Егер де келісілген уақыт өтіп кетіп, ссуда қайтарылмаса, ол уақыты өткен  ссудалардың қатарына жатқызылады. Уақыты өтіп кеткен несиелер көрсеткіші қаншалықты төмен болса, соғұрлым банк қызметі тұрақты және оның зиян шегу ықтималдығы біршама төмен болып  келеді.

     Несиенің  ақылылығы – бұл қарыз берушінің  қарыз алушыға берілетін қаражатын  қайтару барысында бастапқы сомадан  өсіп қайтарылатындығын білдіреді. Іс жүзінде ақылылық – бұл несиені  пайдаланғаны үшін төленетін пайыз  түрінде беріледі. Қарыз алушының ссуданы пайдаланғаны үшін төлейтін пайызын несиенің бағасы деп атайды.

     Қазіргі банктердің несие үшін пайыз мөлшерін белгілеудегі ескеретін басты факторларына мыналарды жатқызуға болады:

• орталық банктің коммерциялық банктерге беретін ссудалар бойынша белгіленетін пайыздың базалық мөлшері;
• банкаралық несие бойынша орташа пайыз мөлшері;
• өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа пайыз мөлшері;
• банктің несиелік ресурстарының құрылымы;
• несиеге деген сұраныс;
• несиенің сұралатын мерзімі мен түрі;
• еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы.

     Несиелеудің келесі бір қағидасы – берілетін  несиелердің материалдық жағынын  қамтамасыз етілуі. Бұл қағиданың  пайда болуы несиенің экономикалық  категория ретінде шығуымен бірге  келеді.

     Бүгінгі күнгі несиенің қамтамасыз етілу формасы ретінде: кепіл, кепілдеме, сақтандыру міндеттемелері, тапсырма қолданылуда.

     Кепілге берілетін ссуда – бұл қарыз  алушының активтерімен қамтамасыз етілген  несие болып табылады. Бірақ, кепілге  берілген активтер қарыз алушының иелігінде  қалып, оның пайдалануында болады 

     Қазіргі кезде банк өзінің 1-ші классты қарыз алушыларына қамтамасыз етілмеген, яғни сенім немесе бланктік несие де береді.[6, 82 б]

     Жалпы алғанда, несиелеудің мәнін мынадай 3 элемент арқылы ашуға болады:

1. субъект;
2. объект;
3. қамтамасыздандыру.

     Осы үш элемент несиелік операциялардың, оның тиімділігінің түсінігін анықтайды. Банктің несиелеудегі қызметі осылардың  бірін-бірі толықтыруының негізінде  алға жылжиды. Ал, оларды біріктірмей, керісінше, ажыратсақ, бұл банк ссудасының қайтарылмауына, барлық жүйенің құлдырауына  әкеледі.

     Несиелеуді  экономикалық-ұйымдастырушылық қатынастарының белгілі-бір қабаты, яғни несиелік қатынастардың  жоғарғы буыны несиелік механизм  болып табылады. Мұндағы буын ретінде  несиенің объективті сипатын және несиелік қатынастарды ұйымдастыруға байланысты шаруашылық субъектілердің қызметінің өзара іс-әрекеті түсіндіріледі.

     Демек, несиелік механизмге несиенің мазмұны  және өзіндік ерекшеліктерін сипаттайтын  қатынастар және олардың пайда болу әдістері, тәсілдері және формалары  жатады. Соңғылары несиелік қатынастардың  мәніне жатпағанымен де, олар несиелік тәжірибені сипаттайтын процеске жақын немесе оның үстінде қалыптасады.