Мемлекеттік билік экономикалық және саяси жүйенің қалыптасуына ықпал етуші негізгі фактор ретінде

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ  ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 «ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ»  ИНСТИТУТЫ

 

«Менеджмент» кафедрасы

 

 

 

 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

 

Пәні: Мемлекеттік басқару теориясы

 

Тақырыбы: «Мемлекеттік билік экономикалық және саяси жүйенің   қалыптасуына ықпал етуші негізгі фактор ретінде»

 

 

 

 

 

 

                                                        Орындаған:ГМУ 10-1 тобының студенті 

                                                   Насырова.С Қ

Тексерген: аға оқытушы Ботбаева.А С

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақтау-2012ж

Мазмұны

I Кіріспе...............................................................................................................3

II Негізгі бөлім

1. Мемлекет механизм ұғымы және теориялық негіздері

1.1Мемлекет механизмінің ұғымы,ұйымдастырудың және қызметінің принциптері..........................................................................................................5

1.2 Мемлекеттің органы және оның мемлекет механизміндегі орны......................................................................................................................6

1.3 Мемлекет механизмінің  маңызды буындарының сипаттамасы.........................................................................................................7

2 Мемлекеттік аппарат мәні,функциялары

2.1Саяси жүйе түсінігі,жіктелуі,элементтері…………………......................11

2.2 Мемлекеттік аппарат  түсінігі,принциптері,мақсаттары………………..14

2.3 Мемлекеттік аппарат  қызметінің және ұйымдастырылуының  негізгі         қағидалары…………………………………………………………………….18

3 Қазақстандағы билік жүйесін жетілдіру жолдары

3.1 Мемлекеттік билік органындағы заң шығарушы органның құрылымы және атқаратын қызметі……………………………………………................20

3.2 Атқарушы билік органдарының жүйесі және құрылымдары.................22

3.3 Қазақстандағы сот билігі…………………………………………………26

 III Қорытынды..................................................................................................29 IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..............................................................31

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Менің курстық жұмысымның тақырыбы;«Мемлекеттік билік экономикалық және саяси жүйенің   қалыптасуына ықпал етуші негізгі фактор ретінде»деп аталады.Бұнда  негізгі қаралатын мәселе мемлекеттің билік жүйесі,қызметтері,аппараты,саяси жүйе және мемлекеттік механизм туралы болмақ.

Курстық жұмыстың негізгі  мақсаты; мемлекет туралы бұл түсінікті ашып, нақтылай отырып, әрбір белгі соғылған белгілерге егжей-тегжейлі тоқталып, оның мазмұнды және мәнді сипаттамасы тереңірек үңіліп,  әрекет ету механизмін көрсету қажет.

Курстық жұмыстың негізгі  міндеті;мемлекет-басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік – тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысан көрсету. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай-ақ өзіндегі аса мол мұмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканың дамытудың, әлеуметтік – саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдық істердің жағдайына белсенді түрде әсер ету.

Мемлекет механизмі - бүл  қоғамды мемлекеттік басқаруды қамтамасыз ететін және мемлекеттік билікті жүзеге асыруға көмек ететін мемлекеттік органдар жүйесі.

Кең мағынада мемлекет механизмі  үш қүрамдас бөліктерден қүралады: мемлекеттік мекемелер, мемлекеттік  аппарат пен мемлекеттік кэсіпорындар.

 Мемлекеттік мекемелер  - бүл әлеуметтік, экономикалық, мәдени т.б. аяларда мемлекеттік функцияларды орындаудың тәжірибелік, тікелей қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік ұйымдар.

Мемлекеттік кәсіпорындар қоғам қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өнімдерді өндіру немесе қоғамға қызмет көрсету мақсатында шаруашылық қызметті жүзеге асыру үшін қүрылады.

Мемлекетті аппарат бүл мемлекет алдында тұрған мәселелерді шешу мен функцияларды атқару үшін құрылған билік өкілеттіктерімен үлестірілген барлық мемлекеттік органдар жүйесі

Тар мағынасында мемлекет механизмін мемлекеттік билікті  жүзеге асыру үшін биліктік өкілеттіктермен  үлестірілген мемлекеттік органдар жиынын құрайтын мемлекеттік теңестіреді. Өз кезегінде мемлекеттік орган  мемлекеттік аппараттың бастапқы элементі болып табылады.

Мемлекеттік органдарға мемлекеттік-биліктік сипатты уәкілдіктерді үлестіру мемлекеттік органдардың маңызды  нышаны болып табылады. Басқа нышандар жиыны арқылы ол бір жағынан, мемлекеттік  үйымдар (кәспорындар, мекемелер) мен мемлекеттік органдар арасында, екінші жағынан, мемлекеттік емес органдар мен үйымдар арасында жеткілікті нақты айырмашылық өткізуге мүмкіндік береді.

Мемлекеттік органдарды сапалы түрде ерекшелеп, сипаттайтын негізгі  қасиеті - заң актілерін (нормативті-құқықтық актілер, қаулылар жэне т.б.) шығаруға уәкілдіктердің болуы.

Мемлекет аппараты болып  мемлекеттің өзіне тэн қызметін жүзеге асыруға, яғни қоғамды басқаруға  жэне оның мүддесін қорғауға арналған арнайы органдар мен мекемелердің жүйесі табылады. Мемлекет өзінің аппаратынсыз өзіне тиісті міндеттері мен қүқықтарды жүзеге асыра алмайды.

Мемлекеттік билік аппаратының құрылысын және оның құрамдас органдарын қаратырып, талдау нэтижесінде келесі басты қорытынды жасауға болады.  Осыған орай, мемлекеттік аппарат қызметін үйымдастыру мен атқару бірқатар принциптер негізінде жүргізіледі. Бүл принциптердің көпшілігі мемлекеттердің Конституцияларында немесе басқа заңдар мен нормативті-құқықтық актілерінде бекітілген.

Қазақстан Республикасының  Президенті — мемлекет басшысы, мемлекеттің  ішкі және сыртқы саясатының негізгі  бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды  тұлға. Республиканың Президенті —  халык пен мемлекеттік билік  бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі. Президент мемлекеттік  биліктің барлық тармағының келісіп  жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін  камтамасыз етеді (40-бап).

Президент өкілді органның депутаты болып қоса сайлана алмайды, өзге де ақы төленетін қызметтерді  атқаруға және кәсіпкерлік қызметпен  айналысуға құқығы жоқ. Республика Президенті өз өкілеттігін жүзеге асыру кезеңінде  саяси партиядағы қызметін тоқтата  түрады. Ол ешкім тиіспеу құқығына ие.

  Қазақстан Республикасының Парламенті - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан — Сенаттан және Мәжілістен тұрады.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1 Мемлекеттің механизмінің ұғымы,ұйымдастырудың және қызметінің принциптері

 

 Мемлекеттің көп қырлы  қызметі өзінің сипаты мен  табиғаты, тікелей бағыты мен  қалыптасу бағыттары, функциялары  мен өкілеттіктері, жұмыс нысандары  мен әдістерімен ерекшеленетін  әр түрлі мемлекеттік құрылымдар жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Оларды комплексті пайдалану мемлекет мұқтажын канағаттандыруға, олардың алдында тұрған міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылған мемлекеттік  құрылымдардың барлығын бірнеше  түрге бөлуге болады. Олардың ішінде мемлекеттік механизмнің маңызды  буынын құрайтын мемлекет органдарының шоқтығы бөлек. Оның басқа бір  буыны болып биліктің айырықша ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-мәжбүрлеу құралдары (армия, полиция, түрме, барлау және контрбарлау) табылады. Мемлекеттік құрылымның үшінші бір түріне келетін болсақ (бұл  жерде мемлекеттік шаруашылық әлеуметтік-мәдени және басқа ұйымдар, мекемелер мен  кәсіпорындар айтылып отыр), ол мемлекеттің  механизміне тікелей кірмейді, тек  жанап қана өтеді.

Мемлекет механизміне орасан зор рөл берілген. Ол іс жүзінде. мемлекеттік билікті жүзеге асыруға міндетті. Барлық биліктік жетекшілік, басқарушылық, бақылаушылық, ұйымдастырушылық және реттеушілік кызмет — мемлекет механизмінің шексіз құқықығы. Мемлекеттің саясаты, оның стратегиялық бағыты, тактикалық міндеті мемлекеттің механизмімен жасалып, сонымен түзетіліп, жүзеге асырылады.

Мемлекет механизмінің маңызды  ерекшелігі, оның барлық буындарының  ішкі бірлігінін болуы. Бір организмнің (мемлекеттің) бір бөлігі болып отырып, олар бір біріне қарсы келмеулері керек. Керісінше, олар күш біріктіріп, адамдардың түрлі саладағы тіршілік-тынысын  қамтып, қоғамды біртұтас басқаруды  қамтамасыз етулері керек. Олардың  тарапынан алауыздық, мемлекет саясатын жүргізуге қайшы келетін әрекеттер  жасау орынсыз болмақ.

Сөйтсе де, мұндай бірлік әр түрлі мемлекеттік органдардың  функцияларын араластыру мүмкіндігін  білдірмейді. Ол олардың арасындағы құзіретті тиімді бөлісуді жоққа  шығармайды, болжайды. Мемлекет механизмінің әрбір буыны өзіне тиісті салада еңбекке айқын шек қою мен  бөлудің негізінде қайталаушылыққа  жол бермеді, нәтижесінде мемлекет алға қойған ортақ міндеттерді мемлекет қызметінің түрлі субъектілерінің күшімен орындап шығуды қамтамасыз ететіндей әрекет етуі тиіс.

Мемлекет механизмінің ішкі бірлігі туралы ережені талдап, түсіндіре  келіп, биліктің салыстырмалы түрде  үш дербес әрі тәуелсіз тармақтарының (заң шығару, атқару, сот) бар екендігін  ескере кеткен артық болмайды. Олар бір бірінен оқшауланған, әр түрлі нақтылы міндеттерге акцент жасайды, және түрлі істермен айналыса отырып, тек өздеріне ғана тән қызмет нысанын пайдаланады. Бұл факт билікті болу теориясында (Д.Локк, Ш.Л.Монтескье, Т.Джефферсон және т.б.) негізделген, бұл теория қазір күннен күнге кеңінен қолданыс табуда. Бүгінде оның ережелері мен принциптерін әлемнің көптеген елдері конституциямен бекітіп берді. Барлық биліктің бір органда немесе бір лауазымды тұлғада шоғырлануына қарсы екендігін айтып, оны мемлекет механизмінің үш тармағының арасында бөлудің пайдасына аргументтерін келтіре отырып, билікті болу теориясы: 1) олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы өзара іс-қимыл жасауының қажеттілігін; 2) бір биліктің басқа билікті функциясын орындау жолымен алмастыруына жол бермеуді; 3) билік құрылымдарының өзіндік балансын белгілеуді бекітеді.

Мемлекет механизмінің ұйымдастыру  мен қызметінде белгілі бір принциптер бар, солардың арқасында ол нақтылы  өзгешелікке, тұтастыққа, дербес рәсімделуге  және тәмәмдалуына ие болады. Олардың  қатарына мына төмендегілерді жатқызуға  болады:

барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың конституцияны, заңдар мен басқа да нормативтік  құқықтық актілерді мүлтіксіз орындауы басты талабы болып табылатын зандылық принципі;

мемлекеттік тәртіп пен төменгі  тұрган органдар бастама көрсеткенде  және оны қолдаған кезде тәртіпті сақтауға мүмкіндік беретін барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғаларлық нерархиялық принципі және олардың өзара қарым-қатынасы;

мәнісі мемлекеттік мәселелерді  дер кезінде көтеріп және оны  шеше бөлуге келіп тірелетін, толғағы  жеткен қоғамдық дамудың қажеттіліктерін  анықтау және оларды мемлекеттік-құқықтық нысандарға тұлғалап білдіретін жедел  басшылықтың, меңгерудің және бақылау  принципі;

мемлекет қайраткерлерінің берілген өкілеттіктер шеңберінде нақтылы  жағдайдың ерекшеліктерін ескере отырып дұрыс шешім қабылдай білуінен тұратын  кәсіпкойлық пен құзыреттілік принципі;

жариялылық принципін  жүзеге асырудың нәтижесінде мемлекет механизмі демократиялық сипат алып, жұртшылыққа ашық та түсінікті бола алатындығы; мемлекеттің өзінің негізгі әлеуметтік міндеті болып табылатын халыққа қызмет ету шараларында халықтың мүддесін ескеру принципі.

Жоғарыда аталған принциптерді санамалап шығу - бүгінгі таңда  мемлекет механизмінің қызметі ұйымдастырылып, толық жүзеге асырылды деген сөз  емес. Сөйтсе де олардың маңызын  кемітуге болмайды, өйткені олар мемлекет механизміне кіретін органдар мен  лауазымды тұлғалар қол жеткізуге  тырысатын жетістіктерге эталон ретінде қызмет етеді.

 

 

1.2 Мемлекеттің органы және оның мемлекет механизміндегі орны

 

Мемлекеттің органы мемлекет механнзмінің «алғашқы клеткаларының» бірі болып табылады. Мұндай органдардың жиынтығы мемлекет механизмінің басты буынын құрайды. Мемлекеттік органның өзіне тән сипаты мен белгісі аныкталған жағдайда ең алдымен оның мемлекеттін құрылымдық компоненті екендігін негізге алу қажет. Сондықтан мемлекеттің жалпы сипаты (егемендігі, өктемдігі, мемлекеттік аумақ шегіндегі қызметінің жалпы сипаты, адамдардың мемлекетке азаматтық тиістілігі негізінде жалпы халықты қамту) мемлекеттік органдардың сипатына өзінің белгісін түсіреді, олардың әрқайсысында өзгеше ұйғарылады. Тұтас нәрсенің бір бөлігі ретінде (мемлекет және оның механизмі) мемлекеттік органда қандай жағдайда да тұтастық сипаты болады. Оның қандай құқықтары болса да, құзыреті басқа құрылымдардың құзыретінен қалай ерекшеленсе де, мемлекеттің атынан, билікті жүзеге асыру құралдарының бірі ретінде қызмет ететіндігі маңызды.