Кәсіпорында негізгі құралдарды пайдалануды ұйымдастыру

Сонымен қатар, әрбiр бағдарлама негiзгi шараларды, қаржыландыру көздерiн және оларды жүзеге асырудан күтiлетiн соғғы  нәтижелердi қарастырады. Әрине, күтiлген соңғы нәтижелер қоғамда әлеуметтiк  шиеленiсудi жою үшiн жаңа жұмыс  орындарын құруға, нарықты отандық  өнiм мен қызметтерге толтыруға, халықтың тiршiлiк деңгейiн көтеру үшiн алғышарттарды жасауға, бәсекелестiк  ортаны және меншiк иелерiнiң жаңа тобын қалыптастыруға бағытталуы керек.

Барлық республика бағдарламалардың негiзгi мақсаты, ШКС қолдауды қамтамасыз ететiн, қажеттi ұйымдастыру-шаруашылық, қаржылық, материалдық, әлеуметтiк-экономикалық және басқада қажеттi жағдайларды  қалыптастыру, соңғысының мақсаты –  орташа топты қалыптастыру болып  табылады. Алғашқы екi бағдарлама шағын  кәсiпкерлiктiң қалыптасуы мен дамуының негiзiн қалады. Осы жылдары ол кооперативтердiң, шағын және жеке кәсiпорындардың  болуымен сипатталады. Жалпы алғанда, уақыттың осы аралығында ШКС потенциалды  мѕмкiндiктерi толық көлемде қолданылмады. Бұл елдегi қалыптасқан жағдайға байланысты. Ол өндiрiстiк едәуiр төмендеуiмен, жекешелендiру және кәсiпорындардың бiразының банкротқа ұшырау процестерiнiң үдеуiмен сипатталады, шығынды кәсiпорындардың әрi қарай белсендетудi, жеке кәсiпкерлiктi қолдау бойынша нақты шараларды қабылдауды талап еттi.

Республикада шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау бiршама жандандырылды. Кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың  алғашқы бағдарламалары шағын кәсiпкерлiктiң  негiзiн қалады, бiрақ сонымен қатар  кәсiпкерлiктiң дамуына кедергi болуды жалғастыратын және жалғастырып  жатқан бiрқатар проблемаларды анықтады: материалды және қаржы ресурстарының  тапшылығы; шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың  нашар инфрақұрылымы; мамандарды жеткiлiксiз  дайындау және қайта дайындау; өткiзу нарықтарының жоқтығы; төлем қабiлетiнiң  төмендiгiнен өнiм мен қызметерге халық сұранысының төмендеуi.

Сондықтан келесiдей Бағдарлама қабылданды, ол кепiлдiк қорлар негiзiнде маңызды  жобаларды қаржылы-несиелiк және инвестициялық қолдауды жетiлдiру, ШКС  несиелiк серiктестiктердi, өзара  сақтандыру қоғамдарын құруды қарастырады. Сонымен қоса, Бағдарлама салық салудан  ықшамдалған механизiмiн және кедендiк  тарифтердi төледiң жеңiлдетiлген жүйесiн; қолөнер iсiн дамытуды; шағын кәсiпорындардың  тауарлары мен қызметтерiне мемлекеттiк  тапсырысты; Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қорының  жұмысын қайта құруды, яғни Жарғылық капиталға әкiмшiлiк  ғимараттардың құнын енгiзу, заем алушы және банк арасындағы делдал қызметiн орындау арқылы, қордың қызметiне жергiлiктi органдарды қатыстыруды; болашақта инфрақұрылымның барлық элементтерiн бiрiңғай ұйымдастыру-технологиялық  схемаға бiрiктiрумен өңiрлерде олардың  әрi қарай қалыптастырудың қажеттiлiгiн; өнеркәсiптiк орталықтарды: бизнес-инкубаторларды және технопарктердi ашуды; нормативтi-құқықты  базаны әрi қарай жетiлдiрудi; өңiрлiк  бағдарламаларды дайындауды қарастырады.

Бiрақ, шағын кәсiпкерлiктiң дамуындағы қол жеткен жетiстiктерге қарамастан, үшiншi бағдарламадан күтiлген барлық нәтижелер алынбады. Экономиканың осы  секторы елдiң экономикасының қалыптасуында, халықтың өмiр сүру деңгейiнiң жақсаруында, жұмыссыздықты қысқартуда әлi елеулi роль атқармайды. Бұл осы сферадағы  салық салу, несиелеу, мемлекеттiк  органдармен әректтесу, кәсiпкерлердiң  қызмет ететiн инфрақұрылымы және басқалар аймағындағы мәселелердiң  болуына байланысты. Сондықтан шағын  кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың  келесi бағдарламасы қолданды. өндiрiстiк  және инновациялыє сферадағы экономиканың осы секторының барлық проблемаларын  шешуде ол тібегейлi жаңа тәсiлге негiзделедi. Онымен қоса берiлген бағдарламаның  көрсетiлген нәтижелерде орындалмаған.

Тұтастай төрт бағдарламаның шараларын iске асырудың елдiң әлеуметтiк  және экономикалық дамуына әсерi елеулi болмағанымен, шағын кәсiпкерлiк iскерлiк  өмiрдiң бұқаралық серпiндi дамушы бөлiгi болып отыр. Шағын кәсiпкерлiктi одан әрi дамыту және оның негiзiнде  орташа топты қалыптастыру мақсатында келесiдей бағдарлама қабылданады. Ол экономиканың осы секторында қосылған құны жоғары өндiрiстердi құруда мемлекеттiк қолдаудың формалары мен әдiстерiн жетiлдiру жөнiнен белсендi жұмысты әрi қарай жүргiзудi қарастырады.[23,55б.]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 Шағын және орта бизнестің дамытуға қолданылған нақты шаралар

3.1 Шағын және орта бизнестi  мемелкеттiк  қолдау және дамыту  бағдарламаларын  жүзеге асыру

 

 

Шағын және орта бизнес кәсiпорындарының тұрақты  жұмыс iстеуi    қамтамасыз  ету  үшiн    олардың   экономикалық ортасын жақсартуға  арналған        көптеген    нақты    iс-шараларды   қарастыратын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк  қолдау және дамыту концепциясын жасау  қажет. Өйткенi, кәсiпкерлiктi    дамыту  мәселелерiн концептуалды түрде шешу шағын    және  орта бизнес саласына бағытталған өнеркәсiптiк  саясатты еңдiгi жүзеге асыруда жiберiлетiн  кейбiр қателiктердiң алдын алуына   және  жұмыс қарқынын үдетуге  көмектеседi.   Сондай-ақ, кәсiпкерлiк  қызметтi дамыту жөнiндегi  iс-шаралар  да орта мерзiмге арналған нақты  даму бағыттарын айқындай түседi.

Аталмыш концепцияны жасау барысында  құқықтық-базаның өзара қатынасын  және қаржылық-несиелiк қолдау шараларын, сонымен қатар кәсiпкерлердiң  де, мемлекеттiң де мүдделерi ескерiлген аймақтық аспекiлермен нақты жобаларды  қарастыратын, қамтамасыз етушi және     қортындылаушы бөлiмдерден  тұрады.

        Концепцияның мақсаты кәсiпкерлiктi     мемлекеттiк    қолдау және  дамыту  стратегиялары мен   оларды  жүзеге   асырудың    нақты  механизiмдерiн   өңдеу   болып   таблады.

    Осы  мақсатқа  жету  үшiн  келесiдей  басты  мiндеттердi   шешу  қажет:

- құқықтық  өндiрiстiк ресуртармен қамсыздандыру;

- кәсiпкерлiктi өндiрiстiк ресурстармен   қамсыздандыру;

- нарықтық  инфрақұрылымдар институттарын  дамыту;

- кәсiпкерлердiң  сыртқы экономикалық қызметтiк  мемлекеттiлiк қолдау және ынталандыру;

- кәсiпкерлiк  қызмет құрылымдарында жұмыс  iстейтiн мамандарды дайындау;

- кәсiпкерлiктi ақпараттық және ғылыми-әдiстемелiк  тұрғы-дан қолдау;

- кәсiпкерлiктi мемлекеттiк реттеу органдары  жүйесiн жетiлдiру.

Концепцияда келесiдей кәсiпкерлiктi дамыту шаралары қарастырылған:

1.Шағын   және орта бизнестi қолдау:

а) өнеркәсiп саласында:

— дәстүрлi өндiрiс салаларында шағын кәсiпорындарды дамыту;

— жаңа технологияларды игеру негiзiнде соңғы өнiмдi өндiру;

— қайта  өңдеу өнеркәсiптерi жүйесiн дамыту.

ә) халықтық тұтыну тауарлары өндiрiсiнде:

— отандық  шикiзатты қолдануға бағытталу;

— импортты алмастырушы тауарларды өндiру;

— экспортқа бағдарланған онiмдердi шығару.

б) жаңашылдық (инновациялық) қызмет саласында:

— ғылым сыйымды өндiрiстерде ұйымдастыру және дамыту

— шағын  жаңашыл кәсiпорындар жүйесiн, аймақтық инно-вациялық және технологиялық қолдау көрсету орталықтарын дамыту:

— көлiк, байланыс, құрылыс салалары мен құрылыс материалдары өндiрiсiнде технологиялық және зерттеу парiктерiн, сондай-ақ, бизнес инкубаторларын құру;

2. Шағын  және орта кәсiпкерлiктің  iрi  бизнеспен үйлесiмдiлiгiн нығайту.

Осы бөлiмде  Казақстан Республикасындағы шағын  орта және iрi кәсiпкерлiк еркiндiгiн  қорғауға және мемлекеттiк қолдауға бағытталғын, қолданыстағы заңдарға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу және жаңа заңдар мен нормативтi  актiлердi шығару үрдiсi қарастырылады.  Сонымен қатар, жалпы кәсiпкерлiктi құқықтық тұрғыдан қолдау   және қорғау тәжiрибесi үйретiлiп, кәсiпкерлер одағы    мен бiрлестiгiнiң қатысуымен оларды дамыту және жетiлдiру ұсыныстары берiледi.

Үкiметтiң  кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегi саясаты  жеке сектордың экономикадағы өсу  қарқынын жеделдетуге қолайлы жағдай жасауға және оның нарыққа кiруiн жеңiлдетуге бағытталуы тиiс. Сондықтан да, кәсiпкерлiк құрылымдарының өкiлдерiмен бiрге пайдаланылмаған өндiрiстiк ғимараттар мен құрал-жабдықтарды, жер учаскелерi мен аландарды, аяқталмаған құрылыс объектiлерiн шағын және орта бизнес кәсiпорындарына беру мақсатында санақтан (инвентаризациядан) өткiзу керек.

Концепцияда ұлттық бағдарлама   үшiн шағын  және орта кәсiп-орындардың  тұрақты  жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету шаралары көрсетiлген.

Кәсiпкерлiктi қаржылық қолдау iсiнiң маңызды шарты  инвестициялар болып табылады. Жеке кәсiпкерлiк коғамдары табиғи, адамдық  және ұйымдық ресурстарды бiрiктiре отырып, инвестициялардың   барынша  тиiмдi  қолданылуын қамтамасыз етедi.   Сол  себептен шағын және iрi бизнес арасындағы   ынтымақтастық жүйесiн (франчайзинг) қалыптастыру мақсатына бағытталған   мемлекеттiк қаржыларды көбейту аса маңызды.

Шағын  және  орта  бизнеске шетелдiк  компанияларды  және жеке кәсiпкерлiктi  қолдау жөнiндегi халықаралық ұйымдар  мен қорлардың  қаржыларын  тарту  процестерiн күшейту қажет. 

         Концепцияда кәсiпкерлiк қызмет  субъектiлерiнiң осы саладағы    басты   жобаларды атқаруыны  қолдау көрсету мақсатында  оларды  мемлекеттiк несиелермен  қамтамасыз  ету мiндетi  ұсынылған.          Концепцияда шағын және орта   бизнестiң дамуына негiз болатын  экономикалық ортаны жақсартуға  бағытталған сақтандыру iсi, несие   және салық жүйелрiне  қажеттi   өзгерiстерютердi енгiзу қарастырылған.              

          Сондай-ақ,     экономиканың  барлык  салаларда,   әсiресе  халықтық тұтыну тауарлары   мен азық-түлiк өндiрiсiнде  шағын  бизнестiң дамуына мүмкiндiк туғызатындай  деңгейде  салықтық алымдар мен  мiндеттi төлемдер мөлшерiн белгiлей  отырып, салық саясатында маңызды  толықтырулар жасау қажет.

Кәсiпкерлiктi институционалдық тұрғыдан қамтамасыз ету процесi барлық шаруашылық субъектiлерiнiң  жұмысына қолдау көрсететiн және өндiрiс өнiмдерiн өткiзу, шикiзатты алу, кәсiпорындар жұмысының тиiмдiлiгi мен сенiмдiлiгiн арттыру және тәуекел деңгеiнiң төмендету шараларын қамтамасыз етуге бағытталған нарықтық инфрақұрылым элементтерiнiң   қалыптастыру және дамыту мақсатын көздейдi. Әсiресе, нарықтық қатынастарға өту кезеңiнде осы процестi жүзеге асыру мемлекетке құқықтық базаны құруға және оны  қадағалауға мүмкiндiк туғызады. Осы кезеңде мемлекет басшылығы   экономиканы  тұрақтандырып,  әрi  қарай дамыту үшiн  нарықтық инфрақұрылым қызметтерiн толығымен қолдануға тырысады.[24,29б.]

Кез –  келген  кәсiпорыннiң, оның iшiнде  шағын және орта бизнес субъектiерiнiң  табысты жұмыс iстеуi үшiн банк торабына кiру және оның сапалы қызметтерiн пайдалану мүмкiншiлiгiн қалыптастырылуы тиiс. Сондықтан да, Қазақстан Республикасында    банк  iсiн   дамыту   мiндетiн атқару жоспарланып отыр.

Республикамызда шағын  және орта бизнестiң басты  салаларын жалпы дамыту мен қолдау және банк несиелерiн алу үрдiстерiн  жеңiлдету мақсатында маманданған  мемлекеттiк акционерлiк банктердi құру аса маңызды.

Қазiргi жағдайда көптеген кәсiпкерлер, шағын  және орта кәсiпорындар қызметiне қажеттi құрал-жабдықтар мен қозғалмайтын мүлiктердi тез арада сатып алу үшiн жеткiлiктi қаржыға ие емес. Сол себептен, өндiрiстi ұйымдастыру барысында лизингтiк фирмалар мен компаниялар аукциондар мен инвестициялық саудаларды жүргiзетiн орталымарда қызмет көрсете отырып. маңыздылығын арттыру тиiс. Сондай-ақ  кәсiпкерлiк  қызметтi   тиiмдi   ұйымдастыру  және  жүргiзу   үшiн   консалтингтiк,  маркетингтiк, инвестициялық,  құқықтық  және  тағы  басқа  маманданған фирмалар  мен  компаниялардың  қызмет  көрсетуi  керек.  Қазақстанда аса қажеттi болып табылатын осы саланың дамымағандығы салдарынан аталмыш қызметтердi ұсынатын шетелдiк компаниялар мен фирмалардың бөлiмшелерiн ашуға мүмкiндiк жасау қажет.

Сондай-ақ экономиканың өзге   салаларында   да  кәсiпкерлiк  құрылымды  дамыту  керек.

Кәсiпкерлiк   құрылымдарды  сыртқы  экономикалық  қызметiн  жүзеге  асыру  үшiн  қолайлы  жағдайларды  қалыптастыру  жөнiндегi  мемлекеттiк  органдардың  сыртқы  экономикалық   байланыстарды  реттеуге,  барлық   кәсiпкерлер  үшiн   теңдей жағдай  жасауға   және  шетелдiк  капиталды  алып,  тиiмдi  қолдануын  қамтамасыз   етуге  бағытталу  керек.

Осыған    байланысты   төмендегiдей   шараларды   атқару   ұсынылады:

Шағын  және  орта  кәсiпорындарға  шетелдiк  серiктестiктермен  iскерлiк  байланыстарды  орнатып,  ортақтаса  бизнес   жүргiзуiне  және  лизингтiк  компаниялардың   қатысуымен   шетелдiк  технологиялар  мен   құрал-жабдықтарды  кешендi   түрде  жабдықтау  жұмыстарын   ұйымдастыруына  қолдау   көрсету,   сондай-ақ,  жеке  кәсiпкерлiк   субъектiсiне  сыртқы    сауда  қызметiн  дербес   жүргiзу  құқығын    беру:

• шағын  және   орта бизнестi дамытудың  басты бағыттары бойынша  техникалық-экономикалық   негiздермен  қамтамсыз етiлген инвестициялық  жобаларға   жеңiлдетiлген   несие  беру  жолдарын қарастыру;

• экспорттық тауарларды өндiрiтiң кәсiпорындарды ынталандыру шараларын  атқару және импорттық экспорттық өнiмдердi  шығаруға лицензия бере отырып, кәсiпкерлiк  құрылымдарға жеңiлдiк жасау;

• iшкi нарыққа  бағытталған өндiрiстердi мемлекеттiк  несие-мен көптеп қамтамасыз ету  және жеңiлдетiлген салық жүйесiн  қолдану;

• шетелдiк  инвестициялар туралы заңдарды шағын  және орта бизнестегi шетелдiк инвестицияларды  сақтанлыру ерекшелiктерi жөнiнде қосымша  тәртiптi  орнату.

         Кәсiпкерлiк  қызмет  құрылымдарын  қалыптастырудың ең маңызды_: элементi нарықтық экономикалық бiлiмi бар мамандарды дайындау болып табылады. Әрбiр   кәсiпкер  табысқа   жету  үшiн   маркетинг,  қаржылық менеджмент-бизнестi басқару және т. б пән-дердi жетiк бiлу тиiс. Мұнымен қоса, кәсiпкерлiк қызметтiң өте  қажеттi  абыройлы және пайдалы  iс екендiгi жөнiнде қоғамдық   ой-пiкiрдi   қалыптастыра отырып, кәсiпкерлiк  бiлiм беру  шараларын    жүзеге асыру керек.