Инфрақұрылым экономикалық өсімнің мүмкіндіктерін кеңейтуге тиіс

2030 жылға қарай Қазақстан ғарыш  қызметтерінің әлемдік нарығындағы  өз тауашасын кеңейтіп, басталған  бірқатар жобаларды қисынды аяқтауға дейін жеткізуге тиіс. Мен Астанадағы ғарыштық аппараттар құрастыру-сынақтан өткізу кешенін, қашықтан зондтау ғарыштық жүйесін, ғарыштық мониторинг пен жердегі инфрақұрылымның ұлттық жүйесін және жоғары дәлдіктегі спутниктік навигация жүйесін айтып отырмын.

Екі жетекші инновациялық кластерді - Назарбаев Университетін және Инновациялық технологиялар паркін дамытуды жалғастыру керек. Бізге төменкөміртекті экономикаға  жедел көшу қажет.

 

2013 жылы «жасыл көпір» халықаралық  ұйымын құруды, сонымен қатар, Алматының маңындағы төрт серіктес қалада Green4 жобасын іске асыруды бастауды ұсынамын.

 

Елдің дамудың «жасыл» жолына көшуіне  Астанадағы алда тұрған ЭКСПО-2017 қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым  мен техниканың үздік әлемдік  жетістіктері ұсынылатын болады.

 

Көптеген қазақстандықтар біз  қол созып отырған  «болашақтың  энергиясын» өз көзімен көре алады.

 

***

 

Қазір мен еліміздің Үшінші индустриялық революцияға дайындығының шарты  болып табылатын ең принципті  мәселелерді атадым.

 

Алтыншыдан, ауыл шаруашылығын, әсіресе, ауыл шаруашылығы өніміне өсіп отырған жаһандық сұраныс жағдайында ауқымды жаңғырту қажет.

 

Әлемдік азық-түлік нарығының көшбасшысы болу және ауыл шаруашылығы өндірісін  арттыру үшін бізге мыналар қажет:

Егістік алаңын ұлғайту. Мұндай мүмкіндік барлық елдерде бірдей жоқ екенін атап өтемін.

Егістік түсімін, ең алдымен жаңа технологиялар  енгізу есебінен елеулі көтеру қажет.

Біз әлемдік деңгейдегі мал шаруашылығы  жемшөп базасын құру үшін үлкен әлеуетке иеміз.

Біз экологиялылыққа баса назар аудара отырып, ұлттық бәсекеге қабілетті брендтер құруға тиіспіз. Нәтижесінде мен агроөнеркәсіптік кешеннің алдына - экологиялық таза өндіріс саласындағы жаһандық ойыншы болу міндетін қоямын.

 

Ауылшаруашылық қайта өңдеуде  және саудада фермерлік пен шағын және орта бизнесті  дамыту.

 

Бұл - өзекті міндет. Бұл арада бізге:

Жер өңдеу мәдениетін өзгерту және жаңа ғылыми, технологиялық, басқарушылық жетістіктерді ескере отырып, мал  шаруашылығындағы дәстүрлерімізді  жаңғыртуымыз қажет.

Аса ірі экспорттық нарықты меңгеру үшін біз қай азық-түліктің жаппай өндірісін басты етіп қоятынымызды айқындауымыз керек.

 

Алынған шаралардың нәтижесі 2050 жылға  қарай ел ІЖӨ-дегі ауылшаруашылық өнімінің үлесі 5 есе артуы болуы тиіс.

 

2013 жылдың өзінде Үкіметке мыналарды  тапсырамын:

Ел агроөнеркәсіп кешенінің 2020 жылға дейінгі дамуының жаңа бағдарламасын  әзірлеу.

2020 жылға қарай ауыл шаруашылығын  мемлекеттік қолдаудың көлемін  4,5 есе арттыру. 

Ең жаңа агротехнологияларды қолдануға  бағытталған орта және ірі тауарлық ауылшаруашылық өндірістерін құру жөніндегі заңнамалық және экономикалық ынталандырулар жүйесін тұжырымдау.

Берілгеннен кейін белгілі бір  кезеңде игеру қолға алынбаған  жерлерге салық мөлшерлемелерін  көтеруді енгізу.

 

Жетіншіден, еліміздің су ресурстарына қатысты жаңа саясат тұжырымдау қажет.

 

Ауыл шаруашылығы мұқтаждығы үшін бізге аса көп су көлемі қажет. Осыған байланысты біз:

Басқа елдердегі, мысалы, Австралиядағы  сумен қамтамасыз ету проблемаларын  шешудің озат тәжірибесін мұқият зерделеп, оны біздің жағдайымызда пайдалануға тиіспіз.

Бізде елеулі қоры бар жерасты суларын  өндіру мен үнемді пайдаланудың ең озат технологияларын енгізу қажет.

Агроөнеркәсіп секторында ылғал үнемдеу  технологиясына кешенді түрде ауысуға  тиіспіз.

 

Қоғамымыздағы ой-сананы түбегейлі  өзгерту қажет. Біздің ең асыл табиғи байлығымыз - суды ысырап етуді тоқтатуымыз қажет.

 

2050 жылға қарай Қазақстан сумен  қамтамасыз ету проблемасын түбегейлі  шешуге тиіс.

 

Үкіметке дәйектілікпен, бірінші  кезеңде 2020 жылға қарай - тұрғындарды  ауыз сумен қамтамасыз ету, 2040 жылға қарай суару проблемасын шешетін ұзақмерзімді бағдарлама жасауды  тапсырамын.

 

 

 

2. КӘСІПКЕРЛІКТІ - ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ  ЖЕТЕКШІ КҮШІН ЖАН-ЖАҚТЫ ҚОЛДАУ

 

 

 

Отандық кәсіпкерлік жаңа экономикалық бағыттың қозғаушы күші болып табылады.

 

Шағын және орта бизнестің экономикадағы үлесі 2030 жылға қарай, ең аз дегенде, екі есе өсуге тиіс.

 

Біріншіден, біз адамға ол үшін мемлекет барлық проблемаларын шешіп беруін күтпей, өзін бизнесте сынап көруге, елде жасалып жатқан экономикалық өзгерістерге толыққанды қатысушыға айналуына жағдай туғызуымыз керек.

 

Іскерлік мәдениетінің деңгейін көтеру мен кәсіпкерлік бастаманы ынталандырудың маңызы үлкен. 

 

Ол үшін төмендегідей шаралар қажет:

Шағын және орта бизнестің бірлестіктер мен кооперацияларға ұмтылысын  көтермелеу, оларды қолдау мен көтермелеудің жүйесін жасау.

Жергілікті бизнес-бастамаларды көтермелеу және мейлінше аз, бірақ қатаң  реттеу есебінен ішкі нарықты дамыту.

Бизнеске жасанды бөгеттер тудыратын  мемлекеттік шенеуніктер үшін жаңа, әлдеқайда қатаң жауапкершілік жүйесін енгізуді қарастыру.

Жаңа жағдайларды, соның ішінде біздің Еуразиялық экономикалық кеңістікке қатысуымызды, алда Дүниежүзілік сауда  ұйымына (ДСҰ) кіретінімізді ескере отырып, отандық кәсіпкерлерді қолдау тетіктерін жетілдіру және олардың мүдделерін қорғау мен ілгерілету үшін қажетті барлық шараны қабылдау.

 

Бүгінгі күннің міндеті - ұсақ кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлерді орта деңгейге көшіру үшін жағдай және алғышарттар қалыптастыру.

 

Өкінішке  қарай, қазіргі уақытта шағын  және орта бизнеске салық салу жүйесіндегі қиғаштықтар олардың дамуы мен өсуіне кедергі келтіруде. Сондықтан Үкімет 2013 жылдың соңына дейін заңнамаға микро, шағын, орта және ірі бизнес ұғымдарын айқын жіктеуге бағытталған өзгерістер енгізсін. Бұл тұста біз шағын және орта іскерлік сегменттеріне түсетін күшті ауырлатпауға тиіспіз.

 

Мен Үкіметке 2013 жылдың бірінші жартыжылдығының  соңына дейін Қазақстан азаматтарының  өмір-тіршілігі қауіпсіздігіне тікелей  ықпал етпейтін барлық рұқсаттар  мен лицензияларды қайтарып алып, оларды хабарландырумен ауыстыруды тапсырамын.

 

Заңнамалық  негізде бизнеске ұсынатын тауар, жұмыс  және қызмет сапасын бақылау мәселелерін  өзі реттейтін жағдай тудыру қажет. Бізге тұтынушылар үшін сот шешімдерін қабылдаудың көпдеңгейлі жүйесін  алып тастап, олардың құқығын қорғаудың жаңа жүйесін әзірлеп шығу керек.

 

Екіншіден, Мемлекеттік-жекеменшік әріптестігі  принципіне негізделген сенімді  диалог құру үшін бизнесті топтастыруды жалғастыру керек, ол бұл жаңа стратегияны  жүзеге асыруда кең ауқымды және барлық кәсіпкерлердің тартылуы міндетін шешіп береді. 

 

Халықаралық тәжірибені талдау көрсеткендей, кәсіпкерлердің палаталарға топтасуы - экономиканың тиімділігінің маңызды факторының бірі, осылай істелген жерлерде «мықты бизнес - мықты мемлекет» қағидасы іс жүзіне асты.

 

Үкімет  «АТАМЕКЕН» Одағымен бірлесіп, Кәсіпкерлердің ұлттық палатасына міндетті мүшеліктің тұжырымдамалық моделін әзірледі.

 

Аталған модель кәсіби-техникалық білім, әсіресе, ауылдық  жерлер мен моноқалалардағы шағын  бизнесті кешенді сервистік қолдау, сыртқы экономикалық қызмет салаларында мемлекеттік органдардың кең өкілеттіктері мен функцияларын құрылатын Кәсіпкерлердің ұлттық палатасына беруді қамтамасыз етеді. Кәсіпкерлердің ұлттық палатасы Үкіметтің сенімді және білікті серіктесіне айналады.

 

Осыған байланысты Үкіметке тиісті заң жобасын әзірлеп, оны Парламентке  келесі жылдың бірінші тоқсанында енгізуді тапсырамын.

 

Үшіншіден, мемлекет өзінің ролін  өзгертуі тиіс. Бізге кең ауқымды  жекешелендірудің екінші толқыны қажет.

 

Бұл оңай қадам емес, өйткені, мемлекет пен нарық арасындағы жауапкершілікті қайта бөлісуді білдіреді. Бірақ біз экономикалық өсімнің жоғары қарқынын сақтау үшін соған баруымыз керек.

 

Жеке бизнес әрқашан және барлық жерде мемлекеттен гөрі тиімдірек  әрекет етеді. Сондықтан біз стратегиялық емес сипаттағы кәсіпорындар мен қызметтерді жеке қолға беруге тиіспіз. Бұл - отандық кәсіпкерлікті нығайту үшін аса маңызды қадам.   

 

Бұл жолдағы алғашқы қадам «Халықтық  ІРО» бағдарламасының сәтті басталуы болды. Бұл - ең алдымен ұлттық байлықтың халықтың қолына таратылып берілуі. «ҚазТрансОйл» компаниясы тарапынан 28 миллиард теңгені орналастыру туралы хабарланды және қазірдің өзінде тапсырыстар ұсыныстан екі есе асып кетті.

 

 

 

3. ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ ЖАҢА  ПРИНЦИПТЕРІ - ӘЛЕУМЕТТІК КЕПІЛДІКТЕР ЖӘНЕ ЖЕКЕ ЖАУАПКЕРШІЛІК

 

 

 

Біздің басты мақсатымыз - әлеуметтік қауіпсіздік және азаматтарымыздың бақуаттығы. Бұл - қоғамдағы тұрақтылықтың  ең жақсы кепілі.

 

Біздің қоғамда уақыт сынына төтеп бере алатын жаңартылған және әлдеқайда тиімді әлеуметтік саясатқа деген сұраныс өсіп келеді.

 

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, әлеуметтік саясаттың мінсіз және әмбебап үлгісі жоқ. Бұл барлық азаматтары сол әлеуметтік жүйеге қанағаттанатындай бірде-бір  қоғамның жоқтығы сияқты.

 

Әлеуметтік қауіпсіздік және азаматтардың бақуаттығы мәселелерін шешу - бұл әрбір қазақстандыққа әсер ететін қиын және өте маңызды міндет. Сондықтан бұл тұста әр қадам мұқият ойластырылған болуы тиіс.

 

Мен біздер басшылыққа алуға тиіс және оларды ескере отырып, әлеуметтік әділеттілік пен әлеуметтік қамтамасыз ету мәселелеріне деген көзқарастарымызға түзету енгізе алатын қағидаларды өзімнің қалай пайымдайтынымды баяндап бергім келеді.

 

 

 

Әлеуметтік саясаттың жаңа қағидалары

 

 

 

Біріншіден, мемлекет, әсіресе, жаһандық дағдарыс жағдайында, азаматтарға ең төменгі әлеуметтік стандарт кепілдігін беруі тиіс.

 

Басты міндет - кедейшіліктің өсуіне жол бермеу.

 

Кедейшілік ешбір қазақстандық үшін әлеуметтік перспективаға айналмауы  керек.

 

Біз өз азаматтарымыз үшін экономика  мен бюджеттің өсіміне тікелей  тәуелді болатын ең төменгі әлеуметтік стандарттар мен кепілдіктер белгілеуіміз керек.

 

Олар мынаны қамтуға тиіс:

 Ең алдымен,  тұлғаның қажеттіліктері тізімін  кеңейту және оған білім беру  мен денсаулық сақтау баптарын  енгізу (соның ішінде, жұмыссыздар  мен еңбекке қабілетсіздер үшін оларды барынша әлеуметтендіру мақсатында), саламатты тамақтану және саламатты өмір салты, зияткерлік және ақпараттық сұраныстарын өтеу, т.б.

 Нақты  бағалар бойынша тұлғаның қажеттіліктерінің  құнының есебі (тиісінше, елдегі  статистиканы жетілдіру қажет).

 Экономиканың  өсіміне байлаулы өмір сапасының  стандарттарын кезең-кезеңмен сапалы  арттыру. 

 

Осы стандарттарды  сақтау бүкіл әлеуметтік саланы бюджеттік  қаржыландыру көлемін айқындауы  тиіс. Бұл бюджеттік процестердің ашықтығын арттырады және біздер бөлетін қаражаттың атаулылығын күшейтеді. Үкіметке тиісті заң әзірлеуді тапсырамын.

 

Екіншіден, мемлекет әлеуметтік қолдауды тек бұған  мұқтаж топтарға ғана көрсетуі тиіс.

 

Ол үшін не істеу керек?

 Мемлекет  қоғамның әлеуметтік жағдайы  төмен топтарына - зейнеткерлерге, мүгедектерге, еңбекке жарамсыздарға, науқас балаларға және т.б. атаулы көмек үшін толық жауапкершілік алатын болады.

 Ұдайы  әлеуметтік және зейнетақылық  қамтамасыз ету жүйесін жетілдіріп  отыру, ананы және баланы жан-жақты  қорғау қажет.

 Бізде  жұмыссыздарды оқыту мен қайта  даярлаудың еңбек нарығына бейімделген  айқын бағдарламалары болуы керек.  Мемлекет жұмыссыздарға әлеуметтік  қолдауды бұл санатқа жататын  адам жаңа мамандық игеруіп,  қайта даярлықтан өтуге бет  бұрған жағдайда көрсетуі керек.  

 Жұмыс берушілер халықтың  әлеуметтік жағдайы төмен топтарын  жұмысқа белсене тартып, оларды  еңбекақымен қамтамасыз ететіндей  жағдай туғызу қажеттігі маңызды.  Ең алдымен, бұл мүмкіндігі  шектеулі адамдарға қатысты. Әлемнің  дамыған елдерінде осылай жасайды. Біз олардың толыққанды еңбек етуіне жағдай туғызуға тиіспіз. Мемлекеттік жәрдемақыны тек шынымен нақты жұмыс істей алмайтындар ғана алуы тиіс. Жұмысқа мүгедектерді алып, оларға жағдай жасайтын компаниялар мен корпорацияларды көтермелеу керек.

 

Үшіншіден, біз өңірлерді дамытуда әлеуметтік теңгерімсіздік мәселелерін  шешуге назар аударуға тиіспіз.

 

Қазіргі кезде бірқатар өңірлердің экономикалық баяу дамуы еңбекпен қамтудың қамтамасыз етілмеуіне алып келеді. Халықтың кірісінің деңгейі тербеліп тұр.

 

(1) Ең алдымен, мемлекеттік органдардың  өңірлік даму саласындағы жұмыстарын  үйлестіруді күшейту қажет.

 

Міндет - мемлекеттік және салалық  барлық бағдарламалардың орындалуын өңірлерді  дамытудың басымдыққа ие міндеттерін  шешумен үйлестіру.

 

Үкімет 2013 жылдың бірінші тоқсанында-ақ өңірлердегі қажетті және болашағы бар жобалардың тізбесін анықтауы және тарифтендіруі тиіс.

 

(2) Өтіп бара жатқан жылда  біз моноқалаларды дамыту бағдарламасын  жүзеге асыруды бастадық. Жаңа  жұмыс орындарын ашуға, әлеуметтік  мәселелерді шешуге, кәсіпорындар жұмысын жетілдіруге айтарлықтай ресурстар бағытталды.

 

Біз жергілікті жерлерде басқарудың сапасын арттыратын боламыз. Бұл  жұмыс менің жеке бақылауымда.

 

Сонымен бірге, бізге өңірлерде  әлеуметтік-экономикалық жағдайларды  теңестірудің тиімді жаңа тетіктері қажет.

 

Үкіметке облыстардың әкімдерімен  бірлесіп, 2013 жылы шағын қалаларды  дамыту жөнінде бағдарлама қабылдауды тапсырамын. Бұл олардың базасында  көптеген индустриялық жобалар жасай  отырып, ұзақ мерзімге арналуы керек. Олардың міндеті - өңірлердің салаларға мамандану жүйесін құруға көмектесу, ірі агломерациялардың индустриялық-өндірістік серіктес қалаларына айналу, ақыр соңында, жергілікті халықтың тұрмыс деңгейін арттырып, ауыл жастарын жұмыспен қамтамасыз ету.