Инфляция: мәні, түрлері

Экономикалық  реттеу тәжірибесі көрсеткендей, Филлипс  қисық сызығы қысқа мерзімді экономикалық жағдайларда қолдануға келеді.  Өйткені ұзақ мерзімді жоспарда жұмыссыздықтың жоғары болуына қарамастан инфляция үдей береді, мұның бірталай себептері бар.

Бұлардың  ішіндегі жиынтық сұранысты ынталандыру  мәселесін бөліп көрсету керек. Үкімет  инфляция арқылы жұмыссыздықтың төмен деңгейін тұрақтандыру үшін еңбекшілерді «жалған күту» дегенге сендіре  алса, мақсатына жетеді. Мысалы, жалдамалы  жұмысшы номиналды жалақы ставкасының  өсуін байқап, еңбек ұсынысын көбейтеді. Мұнда Филлипстің концепциясы бойынша  инфляцияның өсуі жұмыссыздықты  азайту мүмкін. Бірақ, бір кезде халық  номиналды жалақының жоғары ставкасы шың бағасын біледі. Өйткені, инфляция тұсында нақты жалақының жоғарылауы оның номиналды дәрежесінің өсуімен  бірдей емес, оған сәйкес келмейді. Егер адамдар алған ақшаларына қызмет пен тауар сатып алуды бірте-бірте  азайтса, үміттің үзілгені, онда ешкім  де жалақының өсуіне қарамастан еңбегін  ұсынбайды.

           Мұндай тәуелділікке 60-жылдары Фридмен ерекше назар аударды. Ол жұмыссыздықпен күресуде жиынтық сұранысты инфляциялық шаралармен «толтыру» тиімсіз деп көрсетті. Сонымен, халық өзінің «жалған күтуін» сезіп, номиналды ставканы жоғарылату жалақыны сатып алу қабілетін жоғарылатумен сәйкес еместігін түсінгенде ғана инфляцияның өсуі еңбекті ұсынудың өсуімен жүрмей оның азаюы, яғни жұмыссыздықтың өсуінен жүреді.

Филлипс қисық сызығын экономикалық талдау үшін тек қарқыны төмен, баяу инфляцияға ғана қолдануға болады деген де сөздер бар. Күтпеген экономикалық күйзелісте инфляцияның қарқыны кенеттен өседі  және ол жұмыссыздықтың көбеюімен қабаттасады. Басқа сөзбен айтқанда Филлипстің қисық  сызығы көрсететін статистикалық қатынас, ұзақ уақытта тұрақты экономикалық заңдылық бола алмайды.

Мұның орнына жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген  теория шықты. Ол 1979 жылдан АҚШ-тың және Англияда экономикалық талдауында қолданылды.  

 

 

 

 

 

 

ІІІ. Әлемдік қаржы дағдарысының Қазақстан  Республикасының экономикасына әсерін талдау

3.1. Экономикалық дағдарыстың Қазақстан  Республикасының қаржылық жүйесіне  тигізген әсері

 

       Ұлттық бюджетке әсері. Қазіргі күні әлемдік экономикалық қатынастарды жаңаша таразылау қажеттілігі анық болып отыр. Себебі, үстіміздегі жылы әлемдік экономиканың өсуі баяулауы және қазақстандық экспорт бойынша энерге-тикалық және минералды ресурстарға сұраныстың төмендеуінің байқалуы мен ұлттық валюта теңгенің құнсыздануы. 
       Тұтастай республика бойынша үстіміздегі жылға республикалық бюджеттің нақтыланған болжамы 1 триллион 529,5 миллиард теңге болды, яғни бұрынғы бекітілген көрсеткішке қарағанда 371,1 миллиард теңгеге азайды. Бұл мынадай факторлардың әсерінен туындап отыр. 
2008 жылдың қорытындысы бойынша есептерді нақтылау есесінен кірістер 176,9 миллиард теңгеге кеміту жағына қайта қаралды. Сол сияқты, экономиканың өсу қарқынының төмендеуі 62 миллиард теңгеге тарта мөл-шерде шығындарға әкеледі. Сыртқы сауда айналымы көрсеткіштерінің және теңгенің АҚШ долларына бағамының өзгеруі кіріс бөлігінде 22,8 миллиард теңге мөлшерінде шығынға әкелетін болады. Сондай-ақ тау-кен секторы бойынша пайдалы қазбаларды өндіруге салық көлемі 90 миллиард теңгеге төмендетілді. Бұл минералды шикізатқа ағымдағы бағалар бойынша есептелген салық ставкасын азайту есебінен болды. Бұл жерде мыс, хром, мы¬рыш және қорғасын сияқты қатты пайдалы қазбалар сөз болып отыр. 
2009-2011 жылдарға арналған қолданыстағы бюджетті нақтылау және     Мемлекет басшысы Жолдауының тұжырымдарын іске асыру барысында жекелеген шығыстарды жалпы сомасы 297,4 миллиард теңгеге арттыру көзделуде. 
      Құнсыздануға байланысты инфляцияның болжамды деңгейі 11 пайызға дейін өсу жағына түзетілді және қалыптасқан жағдайды негізге ала отырып, республикалық бюджет шығыстарын түзетудің негізгі бағыттары: 
- өңірлік жұмыспен қамту стратегиясын іске асыру – 140,0 млрд теңге; 
- инфляцияның болжамды деңгейінің өсуіне байланысты әлеуметтік төлем шығыстарын индекстеу – 11,2 миллиард теңге; 
- үздік студенттерді оқудың ақылы нысанынан мемлекеттік білім грантына ауыстыруды қамтамасыз ету –3,2 миллиард теңге; 
- тұрғын үй-коммуналдық сектордағы проблемалық мәселелерді және бас-қаларын шешу 79 миллиард теңге болды. 
Тұтастай, бюджеттің кіріс бөлігінде жоғарыда аталған шығындарды және шығыс бөлігіндегі қосымша қажеттерді ескере отырып, өтемақы үшін жалпы қажетті сома 668,5 миллиард теңгені құрады. 
     Мемлекет басшысының Жолдауында айтылған тапсырмаға сәйкес, аталған қажеттерді жабудың бірінші көзі 2009 жылға арналған бюджетте бекітілген 843 миллиард теңге мөлшеріндегі кепілді трансфертке қосымша үстіміздегі жылы шикізат секторына түсімдер есебінен құралған, Ұлттық қордан 347,9 миллиард теңге мөлшеріндегі нысаналы трансферт болып табылады. 
Қосымша бөлінетін нысаналы трансферт Мемлекет басшысы жария еткен жұмыспен қамту, жұмыссыздық деңгейінің елеулі төмендеуіне жол бермеу және дағдарыстан кейінгі орнықты даму үшін жағдайлар жасау стра-тегиясын іске асыру көзі болып табылады. Бұл ретте, үстіміздегі жылдың 1 қаңтарына жинақталған және 3,3 триллион теңге құраған Ұлттық қордың активтері өзгеріссіз қалады. Мемлекет басшысының Жолдауында Ұлттық қорға ағымдағы барлық түсімдер екі жыл бойы дағдарысқа қарсы ша-раларды іске асыру үшін нысаналы трансферттер түрінде толығымен бюджетке жіберілетіндігі жарияланды. Екінші көзі бюджеттің өз ішінен табылды. Үкімет оны бюджеттің жекелеген шығыстарын оңтайландыру есебінен іске асыруды ұсынды, бұл тағы да 320,6 миллиард теңгені жұмыл-дыруға мүмкіндік берді. Тұтастай алғанда, республикалық бюджет тапшылығы түзетіл¬ген бюджет деңгейінде сақталып отыр, ол – 573,6 миллиард теңге (ІЖӨ-нің болжамдық мөлшеріне 3,4 пайыз). Сол сияқты жергілікті бюджеттерге берілген субвенциялардың мөлшерін бекітілген кө-лемде сақтау ұсынылып отыр, ол – 526,9 миллиард теңге. Яғни, бұрын қолданыста болған Бюджет кодексіндегі сияқты жаңа Бюджет кодексінен де өз көрінісін тапқан саясат әрі бюджетаралық қатынастар туралы екі, үш жылдық заңды қабылдау арқылы сақталды, ол тұрақты өзара қарым-қатынастарды қамтамасыз етеді.

        Банк жүйесіне әсері. Банк – бүгінгі таңдағы қаржы ресурстарына кәсіби негізде айналысатын институт. Сондықтан олар өз тәуекелін жан-жақты ойластырады. Қазір еліміздің екінші деңгейдегі банктерінің шетелдерден алған қарыздарын қайта¬руға толық мүмкіндіктері бар. Үстіміздегі жылғы қазан айының соңына дейінгі деректер бойынша банктердің сыртқы қарызы 42 миллиард доллардан 36,27 миллиард долларға дейін азайды. 2009 жылы банктер сыртқы 10,6 миллиард доллар көлеміндегі қаржыны қайтаруға тиіс. Бұл ретте банк активтерінің сапасы ерекше рөл ойнайды. Оған рейтинг агенттіктері де ерекше мән береді. Сондықтан Үкімет банк активтерінің сапасын көтеруге ерекше мән беріп отыр. 
       Ішкі қаржылық дағдарыстың туындауына қауіп немесе себептер жоқ, өйткені іргелі факторлар өзгерген жоқ. Ұлттық Банктің алтынвалюта қоры резервінің төмендеуі Ұлттық қордың активтерінің тиісінше өсуімен дәйектеледі. Олардың өзіндік жиынтық көлемі 37 млрд. АҚШ долларынан астам қаражатты құрайды (ЖІӨ 42 пайызы). Дағдарыс банк жүйесіне әсер етпей қоймады, себебі банктердің табысы 2008 жылдың тоғыз айы ішінде алдыңғы жылмен салыстырғанда 2,5 есе азайды. Қор жиынтығының қысқара түскеніне қарамастан, банктер экономиканы кредиттеуді жалғастыруда.    Несие беру бюросы (ПКБ) ҚР Халық Банкі анықтамалары бойынша, Қазақстанның несие жүйесінде халықтың экономикалық белсенділігінің 42 % қатысуда (3 455 мың адам). Банктерге қарызгерлер басым қатарын құрылысшылар құрайды — 52,1 млрд. теңге (2007 жылы — 7,8 млрд.), тамақ өнеркәсіптері — 6,2 млрд., металлургия — 3,9 млрд., ауыл шаруашылығы — төрт млрд. теңге. Қазақстанның банктік секторы өзгеріп отырған жағдайға дер кезінде және тиісінше назар аудара білді. Заем алушыларға талап күшейтілді, несие портфелінің сапасын жақсарту жөніндегі шаралар қолға алынды. Үкімет және Ұлттық Банк тәуекелдікті дер кезінде бағалайды.    Ұлттық Банк қысқа мерзімді тұрақтандыру шаралары ретінде банктерге қайта қаржыландыру түрінде төлем қабілетін ұсынады. Әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету және экономикалық даму қарқынын қолдау мақсатында Үкімет бюджеттен қайтарым негізінде қаражат бөледі. 2007 жылдың аяғына дейін 1 млрд. АҚШ доллары, ал 2008 жылы – 3 млрд. АҚШ долларынан кем емес қаржы бөлінетін болады. Бұл қаражат мына мақсаттарға бөлінеді: 
- біріншіден, ипотекалық рыноктың тұрақтылығын төмендетуге жол бермеу және құрылыста үлестері бар азаматтар құқығын қорғауға; 
- екіншіден, өздері үшін қолайлы жағдайды қарастыра отырып, шағын және орта кәсіпорындардың жобаларын қаржыландыруды жалғастыруға; 
- үшіншіден, экономиканы әртараптандыру үшін маңызды мәні бар перспективалы инвестициялық жобаларды қаржыландыру. 
Қаржылық көмектің банктерге берілуін, кейбір сарап¬шылар бұл қаржы экономи¬каның нақты салаларына жетпестен бұрын екінші деңгейдегі банктердің сыртқы қарыздарын жабуға кетеді дейді. Осы ретте ақша қазақстандық банктерге көмек көрсету үшін емес, ал экономиканың нақты секторына бөлінетін болады. Банктер осы қаражатты пайдалануда қаржылық делдал болады. Кейбір банктер мемлекет меншігіне алынады дегенді де естідік, дегенмен де қаржы саласына көрсетіліп отырған көмектің механизмі мемлекеттің банк капиталына толықтай ықпал жасауына мүмкіндік бермейді.     Бұл уақытша шара болып табылады. Жағдай дұрысталған¬нан кейін мем¬лекет қолындағы акцияларды банктер қайтадан сатып алады. Соны¬мен қоса екінші деңгейдегі банктер мемлекет тарапынан көрсетілетін қаржылық көмекті алмауға да ерікті. 
        Мемлекеттік қолдау көрсетудің негізгі қағидаттары тең қаржыландыру, мемлекет пен бизнестің әріптестігі, тәуекелділікті барабар бөлу және жауапкершілік болып табылады. 
       Инвестицияға әсері. Дағдарыс барысындағы экономикалық деңгейді тұрақтандырып қалу үшін еліміздегі шетелдік инвестиция көздерінің санын азайтып алмау маңызды болып табылады. Қазақстан экономикасы инвестиция үшін жеткілікті ішкі резервтерге негізделген. Ал барлық өңдеуші ссектор қазір инвестицияға зәру. Сондықтан оны пайдалану тиімдірек болар еді. Мен «Ұлттық қорды қалай құру керек» деген мәселені екі бөлікке бөлу қажет.   Біріншісі – оны қалай құру, екіншісі – оны қалай пайдалану керек деген. Экономистер, Ұлттық қордағы қаржыны бірнеше бөлікке бөлуді ұсынған болатын. Біріншісі – тұрақтылықты (мұнайдың әлемдік бағасы төмендеген жағдайда) қамтамасыз ететін Ұлттық қор, мұнда ЖІӨ-нің 10-12 пайызын осында сақтау, қалған қаржыны екі бөлікке бөлу керек. Оның екіншісі – таза инвестициялық (инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін, мысалы мұнай химиясы өндірістерін салу үшін инвестор іздеп жатырмыз, автомобиль жолдарын салуға, т.б.). [1]Сыртқы қаржылық ресурстарға қол жетімділік жағдайында кәсіпорындар мен халықтың депозитінің артуы экономиканы кредиттеудің маңызды көздері бола алады. Инфляциялық үдерістерді төмендету үшін Ұлттық Банк ұстамды-қатаң қаржылық-кредиттік саясат жүргізуді жалғастырады, ал Үкімет орнықты фискалдық саясатты қамтамасыз етеді. Үкімет экономикадағы, еліміздегі инвестициялық климатты жақсартуға және мемлекеттік басқару жүйесін жаңғыртуға бағытталған жүйелі реформаларды жалғастырады. Электр энергетикасы, теміржол және автомобиль көлігі, телекоммуникация мен байланыс инфрақұрылымдарын дамытуға ерекше көңіл бөлетін болады. Бұл шаралар экономиканың өнімділігін арттыруға және толықтай алғанда оны әртараптандыруға қызмет етеді. 2008 жылы инвестиция көлемінің өсімінің негізгі капиталы 4,6% құрады. Бүтіндей сыртқы айналым 2008 жылы 109,1 млрд. долл. құрады. Дәстүрлі түрде Ұлттық қорға есептеліп келген шикізаттық сектордың табыстарын 2009-2010 жылдары жаңа жоспарды жүзеге асыруға жұмсау. Тұтастай алғанда бұл Ұлттық қордан бекітіліп қойылған трансферттерге қосымша шамамен 600 миллиард теңгені құрайды. 
Бұл бізге осы дағдарыс жалғасқан жағдайда тұрақтылыққа деген сенімділік береді. Қаражаттың басқа бір көзі — бұл бюджеттің барлық шығындық баптары бойынша қатаң үнемдеу және аса қатал қаржы тәртібі. Осыны ескере отырып Үкіметке республикалық бюджет шығындарын оңтайландыруды және апта сайынғы мониторинг режімінде бюджеттік қаражаттың жұмсалуын жіті бақылануда. Барлық басым емес шығындар — әкімшілік, инвестициялық және басқа шығындар — нөлге теңестірілуде.

3.2. Қазақстан Республикасының экономикалық  дағдарыс жағдайындағы ерекшеліктері.

 

       Бүгінде елдер мен континенттреді тітіркентіп тұрған жаһандық әлемдік дағдарыс – бұл адамзат әлі біліп болмаған ерекше құбылыс. Ол әлем тарихында теңдесі жоқ және әлемдік тәртіпті, барлық экономикалық бастауларды түбегейлі өзгертетін құбылыстар санатына жататыны анық. Әлемдік қаржы дағдарысының жер бетіндегі барлық мемлекеттерді шарпып өткені, өтіп қана қоймай, олардың кейбіреуін дағдарыс жағдайына жеткізгені мәлім. Түрлі елдердегі бұған дейін таза пайдасының есебін ғана алып келген компаниялар мен фирмалар аман қалудың амалдарын қарастырып, фабрикалар мен зауыттарын жабуда немесе жұмысшыларын қысқартуда. Көптеген дамыған елдер миллиондаған жұмыс орындарының қысқаруына байланысты әлеуметтік ахуалды ушықтыруға жол бермеу мақсатында қысқарған жұмысшылардың жағдайларын ойластыруда.

Әлемдік рыноктағы «қара алтынның» бағасы өткен жылдың жазымен салыстырғанда  шапшаң құлдырау үстінде. Экспортқа  шығатын байлығымыздың бірі мұнайдың табысы арқылы елге келетін америкалық валютаның көлемі де азая түсті. Себебі, әлемдік рыноктағы мұнай баррелі 35-40 доллардың аралығында құбылып тұр. Өткен жылдың жазында ғана оның баррелі 147 доллар болған. Әйтсе де, егер мұнай осылай арзандай беретін болса, доллардың қымбаттауы әбден мүмкін. Ал, теңгенің құнсыздануы тауар бағасының өсуіне апаратыны белгілі.

 Президент  Нұрсұлтан Назарбаевтың «Российская  газетінің» 2 ақпандағы нөмерінде  жариаланған «Дағдарыстан шығу  кілті» атты мақаласы көтерген  тақырыбының ауқымдылығы, мәселе  шешімін іздестірудегі иновациялық  жаңашылдығы тұрғысынан көптеген  әлем елдеріндегі саясаткер мен  сарапшылардың назарын аударады. Ондағы сөз болып отырған мәселелер  – планеталық деңгейдегі проблемалар.  Мақалада көтерілген мәселелері  тек дағдарыстан шығу үшін  деп қана емес, әлем экономикасының  келешекте дұрыс дамуына тигізер  әсері сонша, оны қазақ өркениетінің  әлемдегі ең терең ой толғаныстарға  қосқан дербес те тиімді үлесі  деп айтуға болады.

Дағдарыстың ең бірінші себебі әлемде қалыптасқан  валюта жүйесінің қазіргі заман  талабына сай келмеуі. Өйткені, осы  күнге дейін амарикандық доллар әлемдік валюта болыа қалыптасты. Доллар және басқа елдердің валюталары да қазір қажеттен тыс көптеп шығарылып  жатыр. Ақша экономикаға тек бір  жағдайда ғана қажет керек, яғни тауар  мен қызметкөрсету айналымын  қамтамасыз ету үшін ғана. Сондықтан  тауар мен қызмет көрсету көлемі оған қажет ақша мөлшерімен сәйкес, тіпті тепе-тең болуы керек. Егер олай болмай, ақша қажеттіліктен артық  акша шыққан жағдайда валюта жүйесі бұрмаланады, өзінің  міндетін дұрыс атқара алмайды.

Долларды  шығару тек бір елдің(эмитенттің) қолында. Ол – Америка Құрама Штаттары. Ақша шығаратын станоктің иесі солар. Басқа мемлекеттер ол станоктің  жұмыс істеуіне тек бір мемлекеттің  экономикалық саясатына барша әлем тәуелді болып отырмыз. Америка  қазір долларды шамасынан көп  шығарып жатыр, өздеріне бұл жақсы  болғанымен, басқа елдерге салқын әсерін тигізуде.

Президент мұның да дұрыс еместігін жан-жақты  сараптап, әлем деңгейінде барлық елдермен санаса отырып жаңа валюта жүйесін, жаңа ақша (ақметалл) енгізуді ұсынып отыр.Бұл  тосын, әлемде алғаш ретайналып отырған  пікір. Бұл ақшаны мемлекет шығармай, халықаралық эмиссиялық орталық  шығару керек және осы орталық  жұмысы халықаралық мекемелердің бақылауында  болуы керек.

Қазірде елімізде дағдарыстың зардабын азайту, оны еңсеру жөнінде басқа да шаралар  алынып, жүзеге асырылуда.

Әлемнің бір шетінен шыққан дағдарыс дауылы көзді ашып-жапқанша бізге де келіп  жеткені түсінікті. Ал оны еңсерудің  дұрыс әдісі әлем елдерінің бірлескен  әрекеті

 

3.3. Қазақстан Республикасының дағдарыстан  шығу жолдары мен реттелуі, проблемалары.

 

Әлемді  шарлаған қаржы және экономикалық дағдарыстың  ауыр салдарын азайту жөніндегі елбасы тапсырмасына сәйкес Үкімет үстіміздегі  жылғы өз қызметінің ең басты басымдылығы  ретінде жұмыссыздықпен күрес мәселесін  белгілеген болатын.

Осы саясаттың  дұрыстығы қазіргі болып жатқан әлемдік оқиғалардың барысында  барған сайын айқындала түсуде. Ең мығым деген елдердің өзіне жұмыссыздық  үлкен қатер төндіруде. Мәселен, Америка Құрама Штаттарында, осы  елдің еңбек министірлігінің  мәліметтері бойынша, өткен жылдың желтоқсан айында жұмыссыздық деңгейі 7,2 пайызды құраған. Бұл соңғы 16 жылдан бері ең нашар көрсеткіш.

Америка Құрама Штаттарында желтоқсан айында 524 мың америкалық жұмыс орындарынан  айырылған. Соның салдарынан өткен  жылы жұмыстан босатылғандар саны 2,6 миллион адамға жеткен. Соның ішінде, әсіресе, қызмет көрсету салалрындағы жұмыс орындарының барынша қысқара  бастағаны айқын сезіліп отыр. Мәселен, желтоқсан айында жұмысынан  айырылғандардың басым бөлігі осы  қызмет көрсету саласының адамдары құрайды.

Жұмыссыздықтың  барынша денденуі Ұлыбританияның да үлкен проблемасына айналып отыр. Ұлыбритания әзірге Еуропада жұмысыздық көрсеткіші бойынша  жағдайлары бойынша  жақсылардың қатарына қосылғанымен (оның мөлшері 6,1 пайызды құрайды) соңғы  уақыттарда оның өршуі өте күшті  болып отыр.

Жұмыссыздық пен инфляциямен  күресудің мемлекеттік  саясаты. Жұмыссыздық күрделі макроэкономикалық  мәселе болып, иакроэкономикалық тұрақсыздықтың көрсеткіші ретінде орын алатындықтан мемлекет онымен күресу үшін шаралар  қолданады. Әр жұмысыздық типтерінің себептері  әр түрлі болғандықтан оларға түрліше  шаралар қолданылады.

Жұмыссыздықтың  барлық типтері үшін төмендегідей шаралар  ортақ болып табылады:

• жұмыссыздық бойынша жәрдемақылар төлеу;
• жұмысбастылық бойынша қызмет көрсету орталықтарын құру

(жұмысқа  орналастыру бюросы);

Фрикционды  жұмыспен күресудің айрықшалықты шаралары:

• бос жұмыс орындары жайлы ақпарат жинау және беру жүйесін

жетілдіру (тек  берілген қалада ғана емес, басқа қалалар  мен ақмақтарды қоса);

• осы мақсаттар үшін арнайы қызмет орындарын құру.

Құрылымдық жұмыссыздықпен күресу үшін мына шаралар қолданылады:

• қайта дайындау мен қайта квалификациялау жөніндегі мемлекеттік

қызмет орындары мен мекемелерді құру;

• осы типтегі жеке қызмет орындарына қызмет көрсету.

Циклдық жұмыссыздықпен күресудің  негізгі құралдары мыналар:

• өндірістің құлдырауын, осының себебінен жаппай жұмыссыздықты

болдырмауға бағытталған антициклдық (тұрақтандырушы) саясат жүргізу;

• экономиканы мемлекеттік секторында қосымша жұмыс орындарын

құру;

Ал инфляцияға байланысты дағдарысты сипаттайтын болсақ, онда

мемлекет  түрлі тұрақтандыру саясатын жүргізеді.

Шет елдердің тәжірибесі инфляциядан  толықтай құтылу мүмкін емес

екенін көрсетеді, өйткені ол экономика дамуының тұрақты  серігіне айналған. Сондықтан экономистер  Қазақстан үшін өндірістің тұрақты  дамуына мүмкіндік беретін инфляцияның  оңтайлы деңгейін табуға міндетті. Ол үшін инфляцияны басқаруды және оны межеленген шектерде ұстауды  үйрену қажет.

Өндірістің құлдырауын тоқтату, оны  тұрақтандыру, сондай-ақ өсуін

бастау инфляцияны азайтуға бағытталған барлық шаралардың ең негізгілері болып табылады. Аталған  шараларға инвистицияны айтарлықтай  өсірмей қол жеткізу мүмкін емес. Өндірістің құлдырауын тоқтатпай, сонымен  бірге оның бірте-бірте дамуына  қол жеткізбей, инфляциямен күрес  жүргізудің түбегейлі шаралары туралы айту ертерек.

Инфляцияға қарсы саясаттың  басқа бағыты – ең алдымен ақша

эммиссиясын ұлғаюын бірте-бірте шектеу, оны  экономикада құрылымдық қайта құруды жүргізумен тығыз байланыстыру, сондай-ақ бюджетті ретке келтіру бағаларды  тікелей реттеу шаралары.