Бағалы қағаздар эмиссиясының тәртібі, эмиссия проспектісі

Инфляция                                -    айналыстағы қағаз ақшаның құнсыздануы.

Ипотека                                   -   ақшалай қаражат алу  мақсатымен жылжымайтын мүлікті (жерді, кәсіпорынды, ғимаратты, жермен тікелей байланысты басқа да объектілерді) кепілге салу түрі.

Кадастр                                   -    табиғат объектілері туралы негізгі мәліметтердің  жүйелендірілген жинағы (су,жер,). Жер  құбырларына сәйкес пайдалануға  бөлінетін әрбір жер учаскесіне арнаулы ережелер бойынша кадастрлық нөмір, яғни жеке және қайталанбайтын код беріледі.

Капитал                                   -    тауар мен қызмет өндіруге пайдалану мақсатымен өндірілген құрал-жабдықтар.

Конвенция                                -   халықаралық келісімшарт

Конверсия                                       1. өндірісті түбдірімен өзгерту;

                                                         2. бір валютаны екінші валютаға

                                                             айырбастау.

Кондоминимум                      -    біртұтас объектіні бірлесіп  иелену, иемдену.

Консалтинг                              -     кеңес беру (менеджмент, маркетинг, кеңес фирмалары).

Консорциум                            -    бизнес саласындағы көп қаржы ресурстарын (қажет ететін нақты  экономикалық мінддеттерді, күрделі жобаларды жүзеге асыру мақсатымен  бірлескен  қызмет туралы  шарт негізінде уақытша  берлестік (шаруашылық жағынан тәуелсіз  фирмалар мен банктердің бірлестігі).

Концессия                               -    ұлттық экономиканы қалпына келтіру  мен дамыту, табиғат байлықтарын игеру мақсатымен кәсіпорындарды, жерді, жерқойнауын, т.б. белгілі бір талаптар негізінде жеке кәсіпкерлерге, шетелдік фирмаға  пайдалануға беру жөніндегі мемлекетпен жасасқан шарт; осындай шарт негізінде құрылған кәсіпорынның өзі.

Кооператив                             -    меншікті, жалға алынған немесе тегін пайдалануға берілген мүлік негізінде  қандайда болсын  қызметті бірлесіп жүргізу үші ерікті түрде біріккен азаматтардың ұйымы.

Корпорация                             -    меншіктің акционерлік нысаны, меншікті (капиталды) келісіп  иелену, кәсіпорынды басқару міндететрін кәсіпқой басқарушы-лардың (менеджерлердің)жоғары тұрған буындарының қолына  шоғырландыру.

«Көгілдір фишкалар»             -   алынатын табыстары  төленетін дивиденд-

(«голубые фишки»)                    терінің тұрақты көрсеткіштерімен жақсы  танылған АҚШ-тың атышулы ірі корпора- цияларының жай акциялары. Елімізде негізінен  өнеркәсіптік сектордағы шетелдік инвесторлардың басқаруына берілген неғұрлым акционерлік  қоғамдар «көгілдір фишкалар» деп аталады.

Қаржы                                     -    ақшалай қаражаттың құралуы, бөлінуі, пайдалану барысында  экономикалық қарым-қатынас жүйесі.

Қосымша құн                          -   өнімді сатудан түскен түсімнен оны өндіру үшін басқа  фирмалардан сатып алу   шығындарының арасындағы айырмашылық құн, яғни фирманың осы өнімді  өндіруге жұмсаған нақты  өзіндік шығыны (жалақы, несие пайыз, жал төлемі, салықтар мен пайда сомасы).

Құн                                           -   тауардың бағасы немесе тауарларды, негізгі құрал-жабдықты сатып алуға, жұмыстарды  орындауға және қызметтерді көрсетуге, игіліктерді сатып алуға жұмсалған ақшалай шығын.

Лаффердің қисығы                 -   салық өсімі мен салық түсімі арасындағы байланыстың графиктегі көрінісі.

Лизинг                                      -   заңды (жеке) тұлғаның еңбек құралдарын меншігіне сатып алудың орнына басқа фирмалардың меншігін пайдалануы; ұзақ мерзімде пайдалануға құрал жабдықтарды несиеге беру.

Либерализация  -                    -   бейтараптану; «бағаны либерализациялау» – бағаны босату, яғни әкімшілік  жүйеде мемлекет бағаны бірқалыпта ұстап, нарықтық  экономикаға өту кезеңінде оны босатып жібереді.

Лицензия                                  -  ұйымдардың немесе жеке адамдардың патенттермен  қорғалған өнертабысты, техникалық білімді, тәжірибені, өндірістік құпияларды және т.б.  пайдалануына арнаулы рұқсат (келісім).

Лоренц қисығы                       -   қоғамда табыстардың графикте нақты бөліну көрінісі.

Макроэкономика                     -  экономиканы тұтас алып зерттейтін экономикалық ғылым бөлімі. Макроэкономикада зерттелінетін негізгі мәселелер: жиынтық өндіріс, жұмыссыздық, бағаның жалпы деңгейі (инфляция), экономикалық саясаттың басты мақсаттары.

Мемлекеттік  қарыз                 -  өткен жылдардағы бюджет  тапшылығының жиынтық сомасы.

Меншік                                     -   өндіріс құрал-жабдықтары мен өндірілген өкімдерді  иемденуге байланысты  адамдар арасында туындайтын экономикалық қатынастар.

Микроэкономика                     -  экономика ғылымының кәсіпорын (фирма) мен саланы, үй шаруашылығын, сондай-ақ жекелеген нарықтарды, нақты бағаны, тауарлар мен қызметтерді зерттейтін бөлімі.

Монетаризм                              -  Макроэкономикалық талдау мен экономиканы реттеу теориясы, ол экономикалық дамуда ақшаның және  экономиканы  тұрақтандыруда ақша-несие саясатының рөлін бірінші орынға қояды.

Монополия                              -   ерекше  тауардың бір ғана сатушысының  нарықта  үстемдік жүргізуі.

Монополистік бәсеке             -   нарық көптеген сатушылардың ұқсас, бірақ әртекті өнімді сатуынан құралады.

Мультипликатор                     -   ұлттық өнімнің, табыстың немесе ақша айналысының өсуі, немесе азаюының қанша  есеге өзгергенін анықтайтын көрсеткіш.

Нақты  еңбек                            -  арнайы еңбек құралдарын пайдаланумен, жұмыскерлердің мамандығымен, одан қалды нақты нәтижесімен  көрінетін, яғни тауардың  тұтыну  құнын жасайтын еңбек.

Нақты жалақы                             Жұмысшының номинальды  жалақысына өзі мен отбасы үшін қанша және күнкөріс заттарын сатып алуға болатынын көрсетеді.

Нақты пайыздық                    -    номинальды пайыздық  мөлшерлемеден

мөлшерлеме                                 инфляция ықпалын  тазартқандағы   мөлшерлеме.

Несие                                       -     бір тұлғаның екінші тұлғаға қарыз түрінде ақша немесе тауар – материалдық беруі туралы келісім.

Номиналдық жалақы               -   жалақының ақшалай сомасы

Номинальды пайыздық           -   ағымдағы  нарықтық пайыздық

мөлшерлеме                                  мөлшерлеме.

«НОУ-ХАУ»                            -   патенттілік құқы жоқ қандай да болсын міндетті шешу үшін қажетті техникалық білімдер, тәжірибе, технологиялардың құпиялары.

Облигация                                -  құнды қағаз, ол иесінің ақшалай қаражат салғанын куәландырады.

Олигополия                             -   нарықта аздаған ірі компаниялар үстемдік жүргізеді. Өнім біркелкі (біртектес) болып келеді. Бұл нарыққа басқа фирмалардың кіруі қиын болады. Бағаны бақылау бір біріне  тәуелді  болады.

Онкольдық несие                   -    қарыз алушы несие берушінің талап етуі бойынша өтейтін қысқа мерзімді  коммерциялық несие. Тауарлар мен құнды қағаздар кепілдікке жүреді.

Өнімнің өзіндік құны             -   өнімді өндіру процесінде пайдаланатын табиғат ресурстарының, шикізаттың, метариалдардың, отынның, энергияның негізгі құралдардың, оларды дайындау мен өткізуде көрсетілетін қызметтер шығындарының ақшалай сомасы.

Өндіріс шығындары              -    материалдық заттар мен қажетті еңбек шығынының жиынтығы. Ақшалай тұлғада ол өнімнің өзіндік құны.

Пайда                                       -  табыстың шығыннан ақшалай есептегі артуы.

Пайда нормасы                       -    пайданың барлық авансыланатын капиталға

(немесе тиімділік)                      (барлық шығындарға) пайыз  түріндегі қатынасы.

Пассив                                      -   бухгалтерлік баланстың бөлігі, оң жағы. Ол қаржының қайдан келіп түсетінін және  қандай мақсатқа  жұмсалатынын көрсетеді.

Патент                                     -  1) өнертапқышқа ашқан жаңалығын пайдалануға құқық беретін куәлік қағаз;

                                                     2) саудамен,  кәсіппен айналысуға құқық беретін рұқсат қағаз.

Протекционизм                       -   мемлекеттің жергілікті  өндірушілерді шетелдік бәсекеден  қорғау саясаты.

Поритет                                    -   алтын мөлшеріне сай келетін валюталардың  ара қатынасы.

Ревальвация                            -   ұлттық валюта  бағамын ресми түрде  жоғарылату.

Резервтік валюта                    -    ұлттық (доллар, фунт, стерлинг) және ұжымдық валюталар (ЭКЮ,СПЗ), оларды елдер халықаралық есеп шоттарындағы  қарыздарын реттеп отыру үшін пайдаланады.

Резидент                                  -   белгілі бір мемлекеттің  аумағында тұрақты мекендейтін жеке тұлға, сондай-ақ онда өзінің қызметін тұрақты түрде жүзеге асыратын заңды тұлға.

Рента                                       -     жерден, мүліктен, капиталдан т.б. заттардан меншік иесінің еңбексіз табыс алуы.

Реимпорт                                -    шетелде өңделмеген отандық тауарларды қайтып әкелу.

Реэкспорт                                -    шетелден әкелінген тауарды өңдемей елден қайтарып жіберу.

Рецессия                                  -     өндірістің құлдырауы.

Роялти                                       -   салық салу жүйесінде табиғат  ресурстарын қазып алу құқығы үшін жер иесінің  жерді  пайдаланушыдан алатын  төлемақысы және пайда  үстемесіне салынатын салық.

Санация                                    -   банктер мен ірі өндіріс  орындарын банкротқа ұшыратпау мақсатында жүргізетін шаралар жүйесі немесе кәсіпорындардың  бәсекелестік қабілетін арттыру шаралары.

Сальда                                      -   табыс пен шығын арасындағы айырмашы-лық.

Секвестр                                  -   бюджеттің атқарылуы кезінде тапшылықтың белгіленген деңгейден артып кетуінен, не түсімдердің қысқаруынан және көзделген шараларды  ағымдағы  қаржыландыру мүмкін болмаған жағдайларда қолданылатын арнаулы шаралар.

Серіктестік                              -    жеке кәсіпкерлердің күш-жігер мен қаражатты біріктіру, мұнда екі не одан көп тұлға пайда табу мақсатымен кәсіпкерлікпен бірлесіп айналысады.

Стагфляция                            -    өндірістің тоқырауымен, инфляцияның бір мерзімде өршуімен сипатталатын экономиканың жағдайы.

Синдикат                                 -   кәсіпорындар бірлестігі, бұл бірлестіктер барлық сауда қызметтерді (баға белгілеу, тауар өткізу, т.б.) жүзеге асырады, ал өнім өндіру  жауапкершілігін кәсіпорындар  өз мойнына алады.

Статистика                              -   әлеуметтік – экономикалық құбылыстар дамуының сандық көрсеткіштері мен оларды есептеу  заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

Стратегия                                -    қоғамдық, саяси күреске басшылық өнер, оны  жүргізудің қоғам дамуының нақты кезеңінің нақты  жағдайларынан туындайтын жалпы жоспары.  Ол кәсіпорынның ұзақ мерзім кезеңінде алдына қойылған міндеттерін шешуді мақсат еткен ірі  ауқымды жоспарлау.

Субвенция                                -  мемлекеттің мақсатты жәрдемінің бір түрі.

Субсидия                                  -   мемлекеттің бір жолғы қайтарымсыз   ақшалай көмегі.

Сұраныс                                   -   тауар сатып алуға жұмсалған және қызмет көрсеткені үшін төленетін ақының ақшалай сомасы.

Сұраныстың икемділігі           -  тауарлар мен қызметтердің нарықтық бағасының өзгеруіне жауап ретінде сұраныстың  мөлшерінде болатын өзгерістің деңгейі.

Сыртқы сауда айналымы         -  елдің белгілі бір кезеңдегі экспорты мен импорт құнының сомасы.

Табыс                                         -  жеке тұлғалардың, кәсіпорындардың белгілі бір уақатта қандай да болсын қызметтің нәтижесінде алатын ақшалай қаражаты.

Таза пайда                                -   кәсіпорында салықтар мен басқа да төлемдерді төлегеннен қалған қалдық пайда

Таза ұлттық өнім                    -   өндірілген өнімнің өнім шығару барысында тозған өндіріс құрал-жабдығын ауыстыру (амортизация) үшін қажет бөлігін  шегеріп  тастағандағы  жалпыұлттық өнім.

Трансферт төлемдер                -  (лат. «тасу», «аудару») 1.төлемақыны бір шоттан екінші шотқа аудару.

                                                      2. мемлекеттік  трансферттік  төлемдерге жататындар: (зейнетақы,жәрдемақы,стипендия т.б.)

Төлем балансы                         -   шетелдік мемлекеттерге  төленген жалпы  төлем сомасы мен белгілі бір уақыт аралығында олардан алынған  сомалар арасындағы  айырмашылық. Төлемдер мен түсімдерге алтын,тауарлар мен қызметтердің қүны, туристердің шығындары, капиталдың қозғалысы, пайыздар мен несиелердің негізгі сомасы кіреді.

Трансұлттық корпорация       -   штаб пәтері бір елде орналасқан және көптеген филиалдары дамыған елде, сондай-ақ дамушы елде  орналасқан халықаралық корпорация.

Трестке  қарсы заң                  -   еркін бәсекеге бөгет жасайтын монополистік бірлестіктер құру жолы мен капиталды орталықтандыру процесін реттеу үшін мемлекетте қолданылатын заң актілері.

Тұйық валюта                         -    бір елдің көлемінде пайдаланылады, дамушы елдердің  көпшілігінің  валютасы.