Ақша: пайда болуы, мәні, түрлері мен қызметтері

    Жалпы айырбасталмайтын несие ақшаларына көшу эмиссияның біржақты икемденуіне  және ақша жүйесінің негізі – ақша айналымының обьективті қажеттілігінен туындайтын – ақша шығаруды шектеу принципінің бұзылуына әкеп соқтырды. Ақша жүйесі шаруашылық механизмінің құрамдас бөлігі ретінде қоғамдық ұдайы өндіріс процесіндегі диспропорцияны шұғыл сезінеді. Кез келген диспропорция ақша жүйесінің тұрақсыздануына, сайып келгенде ақшаның құнсыздануына, яғни инфляцияға ұшыратады.       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      Қорытынды 

    «Ақша – зат емес, ол қоғамдық қатынастар жиынтығы». Шын мәнінде, бұл афоризм, егер адам қоғамнан бөлініп кетсе, оған ақшаның қажеті жоқ деген мағынаны білдіреді. Робинзон Крузоға да ақшаның керегі болған жоқ. Оның мұхитқа батып бара жатқан кемеден құтқарып қалған заттары елсіз аралда пайдаға жарады, тек ақша қажетсіз бос болып қалды.

    Ақша  – тарихи дамыған экономикалық категория (санат). Ол қоғам дамуының әрбір  сатысында өндіріс және айырбас  процесінде адамдар арасында қалыптасатын экономикалық қатынастарды көрсетеді. Қоғам экономиканың әр түрлі үлгісіне өткенде ақшаның маңызы арта түседі. Орталықтанған-жоспарлы экономикада ақшаның мәні шектеулі болды. Ақша, негізінен, есеп жүргізу және бақылау құралы ретінде қосалқы қызмет атқарды. Жоғарғы басқару органдары әрбір кәсіпорынның шығаратын өніміне натуралды және құн көрсеткіштері түрінде өнімнің көлеміне және түріне жоспар бекітті. Сол сияқты өнім тұтынушыларға келісім-шарт бойынша натуралды өлшеммен бөлінді.

    Нарықтық  экономикада ақшаның маңызы зор. Себебі әр түрлі меншік жағдайында (мемлекеттік, кооперативтік, жеке) жұмыс  істейтін тауар өндірушілер өндіретін және сататын өнімнің көлемін, түрін және бағасын бекітуге дербестік алды. Шаруашылықты жаңа нарықтық жағдайда жүргізуде төлем қабілетті сұранысқа бағдар жасалуда, яғни сұраныс ескеріліп, өнімнің шығару көлемі, түрі, бағасы тағайындалады.

    Сонымен қатар қазіргі кезде кәсіпорындарды жекеменшіктендіру де, мемлекеттік  бюджеттің кірісін қалыптастыру да, әр түрлі өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыру да, Ұлттық банктің несие ресурстарын басқа  банктерге сату да, инфляцияға қарсы күрес те және т.б. жүргізіліп жатқан іс-шараларда ақшаның маңызы арта түсуде.

    Ақша  нарықтық экономикада ақша-несиелік реттеуде айналыстағы ақша массасының өсуін тежеу, инфляциялық процестерді  жеңу және ұлттық жалпы өнімді ынталандыру  бағытында қолданылуда.   
 
 
 
 

                        Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Комягин  Б.И. – «Жалпы экономикалық теория»  – Ақтөбе – 2004, Полиграфия

2.Мамыров  Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. - «Макроэконмика» - Алматы: Экономика, 2003 

3.Әкімбеков  С., Баймұхаметова А.С., Жанайдаров  У.А. – «Эконмикалық теория».  Оқу    құралы – Астана, 2002 

4.Әубәкіров  Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. – «Экономикалық  теория»  Оқу құралы. – Алматы: «Қазақ Университеті», 1999. 

5.Б.  Көшенова. «Ақша, несие, банктер,  валюта қатынастары». – Алматы:   «Экономика», 2000 

6. «Экономическая  теория» Учебник. – Москва: Инфра-М, 2005 

7. С.Н.  Ивашковский. «Макроэкономика». –  Москва: Дело, 2004 

8. Н.  Грегори Мэнкью. «Принципы Макроэкономики» - 2-е изд. Питер,2003 

9. «Курс  экономической теории». Учебник.  – Под общей редакцией прф.Чепурина  М.Н., проф. Киселевой Е.А. 

10. А.С.  Селищев. «Макроэкономика» 3-изд.  Питер, 2005 

11. «Экономическая  теория» (Политэкономия) – Москва: Инфра-М, 1999.