Ақша несие саясаты

     Ақша-несие  саясаты мемлекетті реттеу саясатының бір бағыты болып табылады. Соның  ішінде төлем балансын іске асырудағы маңыздылығын баса айтып өткен жөн. Ақша – несие саясаты - нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді. Ақша – несие саясаты Қазақстан Республикасында ҚР Ұлттық Банкімен елдің банктік пайыздыі ставкаларын, валюта курсын, төлем қабілеттілігін анықтау жолымен іске асады. Сонымен қатар ақша массасы көлемінің кеңеюіне немесе оның қысқаруына бағытталуы мүмкін. Төлем айналымы және оның біздің елдегі қалыптасуы мен жұмыс жасау қарқыны ақша-несие саясатының негізгі мақсатының бірі, мұнымен қоса инфляциялық тежелуді қамтамасыз ету және қаржы нарығының тұрақтылығын қадағалау қызметтері де жүктеледі. Айырбас бағамының икемділігін сақтап тұру өз алдына үлен жауаптылық. Бұл мақсаттарды бір мезгілде шешу қиындық тудырады. Себебі экономикалық өсу үшін несиелік экспансия, ал инфляцияны тежеу үшін, керісінше, несиелік рестрикция, яғни ақша массасының жалпы шектеулілігі қажет. Сондықтан да ақша-несие саясаты тұрақты бюджет, төлем балансы және салық саясатымен байланысты келеді.

     Ақша-несие   саясаты бүгінгі таңда несиелеуге  болатын экономика секторын дұрыс   таңдай білуге, сондай-ақ несие  беру мүмкіндігі туралы, төлем  балансы  сұрақтарын шешуде  банк үшін бірінші  реттік  маңызы бар басқа факторлар   мен қарыз алушының несиелік  қабілетіне қарап өз клиентін  таңдаудағы біліктілігіне негізделеді.

     Ақша-несие   саясаты дегеніміз - бұл айналыстағы   ақша жиынын, несие көлемін, сыйақы  мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы   банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы.

     Қазақстан  Республикасының Ел басының елге  жолдаған жолдауында ақша-несие  саясаты туралы былай мәлімдеген.

     Ақша-несие  саясатының негізгі мақсаты - инфляцияны тежеуді қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жету жолындағы жауапкершілік Ұлттық банкпен Үкіметке жүктеледі. Олардың  қолында сол үшін барлық өкілеттіктер мен құралдар бар.

     Ақша - несие саясатының келесі міндеті - қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету, инфляция өсімінің залалды зардаптарын  төмендету, сонымен бір мезгілде экономикалық өрлеуді ынталандыру  үшін нақтылы айырбас бағамының икемділігін сақтап тұру. Осы орайда Ұлттық қор маңызды роль атқаруға тиіс, Үкімет қор қаражатының ашықтығын және ұтымды құралуы мен пайдаланылуын қамтамасыз етуге тиіс деп санаймын.

     Ақша - несие  саясатының келесі міндеті - қаржы  нарығының тұрақтылығын қамтамасыз  ету, инфляция өсімінің залалды  зардаптарын төмендету, сонымен  бір мезгілде экономикалық өрлеуді  ынталандыру үшін нақтылы айырбас  бағамының икемділігін сақтап  тұру. Осы орайда Ұлттық қор  маңызды роль атқаруға тиіс , Үкімет  қор қаражатының ашықтығын және  ұтымды құралуы мен пайдаланылуын  қамтамасыз етуге тиіс деп санаймын.

     Қазіргі замандағы  қоғамда ақша өте үлкен   және алуан түрлі рөлді атқарады. Ақшаның ролі жалпы балама  түріндегі  маңызымен анықталады, өйткені бұл  ролге айрықша  арнайы тауарды бөліп шығару  өндірісі мен айналысының заңы  болып табылады. Ақша тауарларды  айырбастау құралы ретінде әрекет  етеді, ол тауар өндірісімен  үздіксіз байланыста болады. Осы  бастапқы тұғырға сүйене отырып, мынаны сеніммен атап өтуге  болады, яғни ақша дамыған тауарлық  шаруашылықтың ажырамыс бөлігі  болып табылады, ол шаруашылық  өмірдің жағдайына және қоғамда  болып жатқан экономикалық үрдістерге  маңызды түрде және үнемі ықпал  етді. Ақша тауарлар мен қызметтердің  үлкен массасының қозғалысын, сонымен  бірге қаржы – кредит жүйесі  арқылы жеткізушілер мен тұтынушылар  арасында ақша құралдарының қозғалысын  туындатады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

   1. «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы. 30.03.1995

   2. Сейтқасымова Г.С. Банк ісі. Алматы: Қаржы-Қаражат, 1998

    Жақашев Б. Ақша айналысы. Тараз, 2004

   3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Алматы:   ИздатМаркет, 2004

   4. Сейтқасымова Г.С. Ақша, несие, банктер. Алматы: Экономика, 2004

   5. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие, Алматы: Экономика, 2000

   6. Әуельбаев С.Ш. Нарықтық экономикадағы халықтың қаржы-қаражатпен қамтамасыз етілуі. Тараз, 1999

   7. Смагулова Р. Қаржы нарығы. Алматы: Қазұлтагру, 2001

  8.  Көшенова Б.  Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001

   9. Ысқақова. З.Д.  Банк ісі. Қарағанды, 2005

   10. Ысқақова. З.Д. Бағалы қағаздар нарығы. Қарағанды, 1998

  11.  Ілиясов Қ., Құлпыбаев “ Қаржы ”. Алматы, 2005

  12. Мелинков В. Д. Основа финансов. Алматы, 2005

   13. Сахариев С. С.  Финансы.  Алматы: Юредическая литература, 2004

   14. Дободиной Я. А.  Денежное обращение, финансы. ЮНИТИ, 1999