Аграрлық мәселенің шешімдері

 

 

 

 

 

 

Мазмұны 
Кіріспе ……………………………………………………………………….. 3

I бөлім, ¥лы Француз буржуазиясының ревалюциясы …..……….……8

1. Ревалюцияның негізгі себептері……………………………..…………….8
2. Алдынғы қатарымыз буржуазия мен халық бұқарасының идеялары....15

II бөлім, Революцняның ахуал…………………………………………..…21

1. Ревалюцияның басталуы ұлы буржуазия өкімет басында…………..…21
2. Якобиншілдердің халықпен байланысы ……………………………….. 30

III бөлім. Аграрлық мәселенің шешімдері …………………………... 37

1. 1792-1793 жылдар халық көтерілісінің шиеленісуі ………………….. 37
2. Якобиншілер диктатурасының ең жоғарғы кезеңі ………………... 43
3. Якобиншілердің агаралық саясаты …………………………………….46

Қорытынды ………………………………………………………………… 51

Сілтемелер …………………………………………………………………….. 54

Пайдаланылған әдебиеттер ……………………………………………… 55

 

Кіріспе

XVII ғасыр жаңа заман тарихында өзгеріске толы болды. Бүтін Европа территориясында Англия мен Галандия шығарылды салдарынан феодалдық қоғам өктімдік етті, сондай - ақ қирамайтын абсалютты монархия күші құрылды.

XVIII ғасырдың аралығында негізінен екінші жартысында Европалық континенттің түрлі өңірлерінде жэне оның шегарасынан ұзақтағы – жаңа аймақ америкада жоғары қарқынмен шаруашылық көтерілісі, халық азаттық үрысы сияқты топтың көтерілістер тұтанып кетті.

Айтарлықтай айрықша  болмаған және аз естілетін феодалдық  құрылыс іштен қиратушы күштерді бүзып келді. Олар: ең алдымен Англияда пайда болып онан соң Европа континенттеріне жэне барлық жерге кіріп келіп, лезде капиталистік өндірістің қарқындылығы көтерілді, жұмысы жоғары деңгейде бөлінген ірі орталықтандырылған ману фактуралар жоғары машиналы техникаға өтуге істелінген; қолға азырақ жинақталған, саяси жағынан дүрыс емес, бірақ эканомикалық жағынан өте күшті класс үлкен буржуазиялық капиталды.

Көпшілік қауым санасына үлкен күшке не болған революциялаушы жаңа идеялар мен көз қарастар орнығып алды. Орта ғасырлар схоластикасы, табиғатқа тәңірлік үстемдік туралы ескіріп қалған көрініс, көне заңды мөлшерлер, шіркеу догматтары. Мораль, феодалды қоғам салт - дәстүрі -барлығы сенімсіз және әшкереленген болды. Англиядан Ньютон және А. Смит, Франциядан Лавуазье жэне Руссо, Россиядан Ломоносов және Радишев Германиядан Лессинг және Кант және тағы басқалар өздерінің батыр ашық сөйлеулерімен алғашқы білім және қоғамның ой - пікірін көрсетіп берді, өклет көзқарастарымен халық ойларын оятты және алға басуға итермеледі, көне көзқарас бұзылып, жаңа игерілмеген гаризонт ашылды. Монарх жэне шеркеу бұйрықтарына сай қрамалды кітаптар жазылды, олардың авторлары тюрмаға жіберілді (зынданға), жер жүзіне жер аудартып қудалады, ізіне түсті және бақылауы бірақ тыйым салынған жаза

Және шектеуге қарамастан қынданда қудалау жолы қатаң сақталды, ескірген көпшілікқауым санасы қозғаушы күштің жеңілісіне барып тақалды.

Түрлі жеке сипаттаулар  мен ой - пікірлерден бұл көрініс  түрліше болды, оның арлығы түрлі амалдармен, және формалармен негізгі тарихи процесстің мазмұнын ашты, қоғам өркендеуіне жол анықталды, яғни даярланған бір қоғамды - эканомикалық формациядан басқасына -капиталистік феодализмге өтумен болады.

Дүниенің түрлі мемлекеттерінде  бұл процесс түрліше болды. Англияда буржуазиялық ревалюция XVII ғасырда болды; оданда ертерек ол кішкене Галандияда болды. Теңіз жағалауы үшін Солтүстік Америкадағы Англиялық отарлар егемендіке жету кейіпіндегі ұрыстың буржуазиялық ревалюцияны тудырды XVIII ғасырдың 70-80 жылдарында болды. Европа континентіндегі көпшілік елдерде сондай - ақ Шығыс елдерінде талап етілген ескі феодалдық - өндірістік қарым - қатынасты бүзып және оны жаңа буржуазиялық - өндірістік қарым - қатынасқа ауыстыруға; буржуазияға тиісті жағдай жарату әлі дайындалған жоқ.

Жаңа өндіргіштік күшпен көне өндіргіштік - қатнас жоғары бағанасына көтерілген, ревалюцияның бүл тартпастық ұлылығы үшін күшті және қиын үрыс болып жатқан Европа континентіндегі жалғыз ел - Франция болды.

200 жыл аралығында Францияда  абсалюттік тәртіптің өркендеуі Монархия өркендеуін кеңейтті жэне мықтап қойды. «Патша - күн» патшалық кезеңіне дейін жетті. Оны бүлай атаған XIV ғасырда (1643-1715) өзінің жоғары өркениетінде Людовик. XIV

Бірақ Людовик патшалығының соңғы жылдарында XIV - он жетінші және он сегізінші жүз жылдық шекарасында - абсалюттік тәртіп құлдырай бастады.

Бұл құлдыраудың негізгі себебі Людовик XIV - тің ізін (1715-1774). Людовик XIV (1774-1792) өздерінің жеке сапаларын жол салушыларына жол берді, бұл көп буржуазиялық тарихтарында көп кескінделген. Себеп мынада болды яғни феодалды - абсалюттік құрылыс өзін жойды, елдердің әлеуметтік - эканомикалық байланыстары өркендеуі тоқтатылды және жолдары өзгертіледі.

Тағы да мысалға келтіретін болсақ XIV ғасырда Францияда капиталистік құлдырау болды. Жер қойнауында феодалды қоғам жай және басқышпен дамып келді, ол XVIII ғасырдың соңғы үшінші кезеңінде дамыған және кемеліне келген формада жетті. Жаңа өндіруші күш ұзақ эрі көп өткір феодалды өктемдік қатынасы мен қарама - қарсылыққа түсті.Ауыл шаруашылық. [4]

Ең болмағанда Франция XVIII ғасырдың екінші жартысында Европа елдері ішінде алдыңғы қатарлы, тек Англиядан экономикалық өркендеуі жағынан жол берген, бірақ ол аграрлы ел жағында арта қалған. Францияның 25 млн тұрғындарының шамсы 90% халқын шаруалар құрайды. Ауыл шаруашылығы Францияның экономикасының арта қалуының алғашқы негізі. Шамамен бір үш жылдың жерді өңдеу болмады және ол жердің барлығын аршалар басып қалды. Жерді өңдеу қүралдары мен формасы тіпті қарапайым: Францияның үлкен бөлігі үш жайлау басым болды, бірақ әлі екі жайлау сақталған; шөп егу кем кездесті. Өнім тіпті төмен - өте төмен болды Англиядан Францияда бөлек райондар кездеседі, мысалы Солтүстік батыста Кам және Лиллем аралығында, тағы да басқа патшалық жерлері яғни жақсы өңделгенде тіпті зор өнім беретін жерлер (қазіргі заман алдынғы қатарлы методымен) жерлер бай өнім келтірді. Осынлдай гүлденуші поляларды сондықтан және шығару көзделген. Барлық өндірімділік ауыл шаруашылығында тіпті онша үлкен болмай қалды жэне жиі қайталанған өнімсіздік тағыда төмендетті.

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Францияның ревалюция алдындағы бүл ауыр ауыл шаруашылық жағдайы күшті феодалды қатынастардан ауылды сақтау және негіздеумен шартас.

Дюпон де Немур - французский  экономист XVIII ғасырдың және осындай аттағы мектеп яғни физиократтардың жалғастырушысы шамамен 80% барлық шалғын дала дворяндар жэне дін басылары революциясы қарсаңына жатады деп есептеді, ормандар және тоған сулар патшалықтың шамамен 17-16% жыртылған жерлер кірді. Бүл есептеу аз немесе көп тұрыс деп есептелген болады яғни қолданылатын тоғай, орман жэне тоған сулар қатысында. Жыртылған жер қатынасы туралы мәселе басқаша. Оның көпшілік бөлігін шаруалар тарапынан өңделді олар - шаруалардың - басым көпшілігі жекеменшік жер иелері болған жоқ.

Феодалдар жеке жер иелері болды, да оларда шаруаларды пайдаланды.

Зерттеу жұмысының  мақсаты: Жалпы жерге иелік ету тарихи бет бұрылысы XVI — XVIII ғасырлар аралығында болып өтті. XVIII ғасырдың соңына қарай шонжар қорларының астындағы жалпы жер көлемі болмашы ғана қалғаны көрініп түр. Бірақ, жерді өзіміз өңдемеуімізден, «өзіміздің» жердің өнімділігінен сеньор төмендеді оны қалпына келтіру үшін. «Ол» үшін шаруалар жерінде жұмыс атқару керек.

XVIII ғасырда Францияда шаруалардың жерді игеру формасының басымдылығы ценз болғандығын өз заманының атақты орыс тарихшысы И.В.Лугещкий дәлелдеп берді жэне франциялық оқымыстылар растады. Шаруалар тарапынан өңделген жерлер олардың жекеменшік жері емес, тек шартпен иелік еткен; ол оған яғни бұл үшін оларға сеньор - помещик - ценз немесе чинш деп аталатын төледі.

Ценз пен әшекейленген жиі ақшалы ауыспайтын форма қойылған, шаруалар нан салығы және сеньор төлеуге  мәжбүр еді (шампар) шайқалушы бір  жиырмалықтан бір алтылыққа дейінгі  өнімнің төмендеуі, пайда бір  жартыға дейін және бір он беске дейінгі өнімді.

Шампара помещик феодалдық  заң және ішкі жеңілдіктерде қолданады.

Францияға кең таралған, цензбен әшекейленген аренде пайда  болды. Сеньор өзінің иелігі майда қатысушыларға  бөліп тастайды және оларды қысқа мерзімге шаруаларға арендаға береді, үлкен жер қатысушыларына ірі арендаторларға берілді.

Бұл жағдай тіпті  бүкіл патшалық бөлімдеріне таралды, негізінен Оң түстіктегі және орталықтағы шеткі аймақтарда әліде болса шала дамыды. Шалалар сеньор жерлерінде жүмыс істейді, оларға бір үштіктен жартысын ашылған өнімнің берді және де төмен бағанада малайлар тұрды яғни ешқандай билігі жоқ өз жүмыс күшін кедейліктен бейшаралықтан сататын, билігі тек кішкентай жер жұлымында болып, ол оларды ірі жер иелеріне жолданушылықтан асырап қалмайды .

Бұл жүйенің жақын нәтижесі жер иелігінің бытыраңқылығы, техникалық жаңалықтарға кедергі болды, және ауыл шаруашылығын көркейту туралы методтың бұзылуына алып келді.

Англиядан өзгеше жэне тағы XVI - XVIII ғасыраралығында копиталистикалық қатнас помещиктер қүрған өздерінің жаңа шаруашылықтарына сенімді әрі терең кіріп барды, буржуазиялық ревалюцияға дейін осымен байланыстылар жаңасын қүрды яғни буржуазиялаушы ауылдарда. Францияда буржуазиялық революция қарсаңында шаруашылық қатынастың өркендеуі барлық ауылдарда жэне тағы басқа жерлерде тіптен әлсіз болды. [1]

Зерттеу міндеттері: «Еуропалық көлемдегі революция» деп атаған ұлы революциялардың ішіндегі ең бір сүбелісі - XVIII ғасырдың аяғындағы үлы Француз буржуазиялық револдюциясы. Сондықтан бүл зор оқиғаның себептерін, барысын, нәтижесін, тарихи маңызын оқып үйрену, тіпті тарихпен қызығушы қарапайым ізденушіге қажеттігін арттыру.

 

I бөлім. ¥лы Француз буржуазиясының ревалюциясы. 1.1.Ревалюцияның негізгі себептері.

 Франция XVII ғасырдың екінші жартысында абсолюттік монархия бола отырып, Батыс Европаның ең қуатты мемлекетіне айналды. Ол XIV Людовик патшалық қүрған кезде Испаниямен және Австриямен соғыста ірі жеңістерге жетті. Француздар мекендейтін барлық жерді дерлік қосып алды, ірі отарлар — Канада, Луизиана, Гаитй аралының бір бөлігі, Ост-Индияның бірқатар қалалары мен қамалдарын (түрлі түсті картаны қара) басып алды. Шаруалар көтерілісін қан-жоса етіп басу Францияда абсолютизмді уақытша нығайтты. Король сарайы қару-жарақ және сэн жиьаздарын жасайтын мануфактуралар, ерекше артықшылығы бар көпес компанияларын құруға жол берді. Әлі қабырғасы қатпаған буржуазияға бүл ұтымды болды. Ол алғашқы кезде абсолюттік монархияның тәртіптеріне көнді, тіпті, оларды қолдады да.

Алайда XVII ғасырдың аяғына қарай, әсіресе XVIII ғасырда жағдай өзгерді. Сауда мен өнеркэсіптің одан әрі дамуына байланысты буржуазияның күшейгені сонша дворяндардың дербес билеп-төстеуіне көнгісі келмеді. Феодалдық тэртіп ауыл шаруашылығының өсуіне басты кедергіге айнала бастады, өнеркэсіптің одан әрі дамуын қиындатты. Феодалдық-абсолюттік құрылыстың дағдарысы, міне, осында болды.

Ауыл шаруашылығының жағданы. Шаруаларды езу. Революция алдында Францияның халқы 25 млн. шамасындай адам болды. Бүлар негізінен шаруалар еді. Қалаларда не бары 2 млн. адам тұрды. Франция негізінен аграрлық ел еді. Бүкіл табыстың ³/₄ -тен астамын ауыл шаруашылығы берді. Барлық жер дерлік дворяндар (сеньорлар) мен шіркеудің меншігі болды.

Жергілікті  жағдайға байланысты жердің 7₅-інен ⁴/₅-іне дейінгі бөлігін шаруалар үсақ учаске түрінде мүрагерлік жағдайда пайдаланды, олар помещиктер мен монастырьға қарайтын-ды. Жерді мырзаларша жыртатын ірі помещиктік шаруашылық болған жоқ. Шаруалар өз учаскелерін өңдеді,

 

сеньорлар мен  шіркеудің пайдасына көптеген феодалдық  міндеткерлік атқарды.

Король мен  дворяндардың аң аулау жөніндегі  шексіз правосы шаруа егістігіне үлкен зиянын тигізді. Шаруаларға егісгікті жоятын жабайы көгершін мен коянды күртуға қатал тыйым салынды. Аң аулаудың кызығына түскен аттылы сеньорлар шаруа егістігін таптады. Жүздеген сарай маңындағылары, атталыар- балылары бар корольдың аң аулауы айналадағы елді мекендерді күйзеліске ұшыратты.

Шаруалардың намысына тиетін міндеткерлік пен әдет-ғүрыптар да сақталды. Түнде мырзалардың ұйқысын бұзбау үшін шаруалар замок маңындағы көлшіктердің бақасын үркітіп отыруға тиіс еді. Сеньор кездесіп қалғанда шаруалар басын иіп, оның қолын сүюге міндетті болды.

Сеньордан кететін немесе оның үстінен шағым айтатын жер  болмады. Сеньор шаруаларды өзі соттады  немесе өзінің ырқынан шыкпайтын  сот тағайындады. Шаруалар шіркеудің пайдасына көптеген алымдар немесе ақшалай, не заттай алынатын десятина деп аталатын төлем төледі. Мемлекеттік салық өнімге салынатын жыл сайынғы салық, двадцатина деп аталатын жер салығы, жан басы салығы, түзға салынатын салықтар да көп ауыртпалық түсірді.

Шаруалар жыл сайын  адам басына еріксіз бағамен кем дегенде 7 қадақ тұз сатып алуға тиіс болды. Тұз сату мемлекет монополиясы болатын. Тұзды астыртын сатып алу жэне сату азапты жұмыспен жазаланды. Француз шаруаларының негізгі кәсіптерінің бірі шарап жасау болды. Шарапқа арнаулы салық салынды. [8]

Феодалдық төлемдер жэне шаруалардың сеньор пайдасына атқаратын жұмыстары, мемлекеттік салықтар мен шіркеу десятинасы диқан табысының көп бөлігін алды, оларды күйзеліске душар етті, жерін ұлғайтуға жэне өңдеуді жақсартуға керек қаржыдан айырды. Сонымен феодалдық тэртіп ауыл шаруашылығының өсуіне кедергі жасады. Шаруалар арасында барған сайын езуші сеньорларға, жоғары дін басылар мен король өкіметіне деген ашу-ыза қайнады. Алайда шаруалар өздерінің қараңғылығы және бытыраңқылығы нәтижесінде өз бетімен революцияға көтеріле алмады.

Буржуазия феодалдық  тәртіптердің жойылуына, сеньорлардың жерді еркін сатып алып, сатуына, астық, шарап және басқа ауылшаруашылық товарларымен кедергісіз сауда жасауына мүдделі болды. Деревняда феодалдың тәртіптерді жою пісіп жетіліп келе жатқан революцияның басты мәселесіне айналды. Бұл буржуазиялық революция барысында абсолютизм мен феодализмге қарсы буржуазия мен шаруалардың одақтасуына жағдай жасады. Бай буржуазия өз үлесінің толық, меншік иесі пайдасына феодалдық міндеткерліктерді жоюды қалады.

Өнеркәсіп пен сауданың жағдайы. XVIII ғасырда Францияда өнеркәсіп пен сауда жедел дамыды. Парижде көптеген сәнді киімдер, түрлі мебель, сәнді арбалар, зергерлік бұйымдар шығарылды. Революция қарсаңында астана халқы жарты миллиондай адам болды. Оның негізгі бұқарасын қолөнершілер, кіші шеберлер, жұмысшылар қүрады. Олар негізінен қаланың шығыс бөлігі мен қала маңында тұрды.