Шағын бизнесті дамыту

ЖОСПАР 

Кіріспе 

І. Шағын   бизнестің: мән – мазмұны , ерекшеліктері

1.1 Шағын бизнестің маңызы мен белгілері

1.2  Шағын бизнес ісінің экономикалық сипаттамасы 

ІІ. Шағын бизнестің  Қазақстан Республикасында  қалыптасу мәселелері , дамуы.

      2.1 Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерліктің рөлі

      2.2  Шағын бизнес проблемаларды және оларды шешу жолдары

      2.3Тұрақты экономикалық жүйеде шағын кәсіпкерлік динамикалық түрде дамуы

      2.4 Қазақстандағы шағын бизнес, кәсіпкерлікті дамытудың шетелдік тәжірбиесі 

 

 Қорытынды

 Пайдаланған әдебиеттер тізімі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                Кіріспе

      Мен Курыстық жұмысымның тақырыбын ,,Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуы,, деп алдым. Қазіргі жағдайда капитализімге ауысу жолында қоғамдық меншікті жекелендіру арқылы ірі кәсіпорындарды таратып ұсақ және орта мөлшердегі кәсіпорындар құрылып жатыр. Ол дұрыс деп айту қиын. Дегенмен осы бағытта ірі кәсіпорындар жойылды .Ендігі мәселе осы шағын кәсіпорындардың кәсіпкерлік ісі туралы . Халық шаруашылығы барлық салаларында шағын кәсіпорындардын болуы дүниежүзінің  практикада экономикалық тиімді ісі болып табылады .

 Қазіргі замандағы экономикадағы ірі  монополистік шаруашылыққа тығыз байланысты.Орта және шағын деңгейдегі кәсіпорындар ара салмақтарының өзара байланысы, көптеген факторлармен байланысты. Шынында ірі фирмаларда зор материалдық, финанстық, еңбек ресурстары және маманданған кадорлар бар . Олар жоғары дәрежеде ғылыми – техникалық жаңа әдістер қолдана алды. Ал, екінші жағынан, соңғы уақытта шағын және орта дәрежелі кәсіпкерлік істер орын алады .Ол әсіресе күрделі қаражатты және қызметкерлер  кооперациясын көп талап етпейтін, жұмыс салаларында пайда болады .Шағын және орта кәсіпорындар, әсіресе ғылыми жұмысты көп талап етпейтін салаларда және тұтыну тауарларын шығару салаларында болды.

 Шағын фирмалардың ірі фирмалармен  салыстырғанда экономикалық тиімділігі жергілікті нарыққа жақындығы,клиентердің сұранысына икемділігі, шағын мөлшерде өндіруі. Шағын кәсіпорынға,өндірістік және дербес тұтынудың сұранысының бөлінуімен байланысты өркендейді.

 Шағын және орта дәрежелі деңгейдегі бизнес экономиканы  жетілдіруге септігін тигізеді:

• Бәсеклестік орта өркендейді
• Қосымша жұмыс орны пайда болады
• Тұтыну секторы ұлғаяды

Шағын кәсіпорындардың дамуы нарықта тауар және қызметтермен толтырады, экспорттың  потенциалын артырады және мүмкіндік жасайды. Шағын кәсіпорын дүниежүзінде мңызды орын алады. Олтек қана тұтыну сферасында емес, сол сияқты механизімдерді шығару жағдайында немесе полуфабрикаттар өндіріп негізгі басты өндірісті қамтамасыз етуде маңызды орын алады. Шағын кәсіпкерлік субъектілері және адамдар болуы да мүмкін.

Шағын кәсіпорын барлық халық шаруашылық салаларында жұмыс істейді. Ол қызметтер бір немесе бірнеше түрде болуы мүмкін. Бірақ ескеретін жағдай, кейбір тауарларды шығру, қызмет атқару тек мемлекеттік кәсіпорындарға жүктеледі, ал кейбір тауарларды өндіру үшін арнайы ұрықсат керек етеді.

І. Шағын   бизнестің: мән – мазмұны , ерекшеліктері

             1.1 Шағын  бизнестің маңызы мен белгілері.

Шағын кәсіпорын өзінң шаруашылық іс-әрекетін басты жағдай- жоспарлау.Шағын кәсіпорн өзінің жеке пайдасын арттыру мақсатында,және кәсіпорынның өндірістік мүмкіндігіне қарай сұраныс бар тауарлар шығару мен қызметтер  атқару үшін, өзінің  әлеуметтік даму негізінде жұмыстарын алдын ала жоспарлау керек.

Жоспарлаудың негізінде жұмыстарын, материялдар сататын кәсіпорындармен, өндіріске керекті өнімдермен жабдықтау туралы шарттар болуы керек. Шағын кәсіпорын өзінің өндірген тауарларына, көрсеткен қызметтеріне бағаны тағайындайды.

 Кәсіпорынның  финанс ресурстар, пайдадан амартизациаға шығарылған сомадан, бағалы қағаздарды сатқаннан түскен ақшадан, еңбек ұжымының мүшелерінің жарнамаларынан, пайдадан түскен, несиеден т.б заңға қарсы емес түсімдерден тұрады.

Ақша  қаражаттары сақтау және есеп айырысу, кассалық операцияларды жүргізу үшін банкте есеп – айырысу және басқа түрі щ есеп – айырысу және басқа түрі шоттар ала алады. Жалпы негізде, шағын кәсіпорын шет елдік серіктестермен шарт жасап және шетел валюталық шотта ала алады.Белгіленген ережеге сәйкес шағын кәсіпорын өзбетімен дербес нарыққа шығып валюта табуына, оны сатып алуына оның ішінде аукциондарға  да қатынасуға правалы. Шағын кәсіпорын жұмысшыларына еңбек ақы төлеу мөлшері, оның жүйесі, түрі дербес  шешіледі.Шағын кәсіпорын заң бойынша кеілді еңбек ақы төлеуді қамтамасыз етеді, еңбек жағдайын, қызметкерлердің әлеуметік қорғау салаларын орындайды.  Өзінің қызметкерлеріне қосымша демалыс, қысқартылған жұмыс күнің, тағы басқа жеңілдіктер қолдана алады.Заң бойынша шағын кәсіпорын қызметкерлеріне қауыпсіз еңбек етуіне және олардың денсаулығына, еңбек қабілетіне зиянды толықтыруға жауапты.

Шағын кәсіпорын қызметкерлеріне, мемлекеттік кәсіпорындарға белгіленгендей, әлеуметтік медициналық сақтандыру қолданылады . Сондықтан шағын кәсіпорын әлеуметтік,медициналық сақтандыру үшін өздерінің жарналарын төлеуге тиісті. 
 

Дамыған елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші бір факторы шағын бизнесті жан –жақты дамыту болып табылады.Олардағы кәсіпорындардын жалпы  соның ішінде шағын және орта фирмалардың үлесі 80 –нен

90 % дейіңгі  мөлшерде қамтып, елдің жалпы ұлттық өнімің 50% -не жуығын елдердің қамтамасыз етіп отыр.

Шағын кәсіпорындар шаруашылықта жүргізудегі  икемділігі ғылыми – техникалық прогретін негізгі бір қозғаушы күшінің айналуы.

Мсалы:Жапондық мамандардын есептеуінше екінші дүние жүзілік  соғыстан кейіңгі кезенде бұл елдің әлемдегі ең бай елдер қатарына қосылуына бірден -бір себепші болған нәрсе шағын кәсіпкерлікті дамыту.

 Тұрақты экономикалық жүйеде шағыын кәсіпкерлік динамикалық түрде дамуы мүмкін:

• тұтынушылардың сұранысының өзгерісіне тез бейімделе алады
• бәсекелес нарықтық қатынастарға ықпал етеді
• жаңа жұмыс орындарын ашады
• жаңа кәсіпкерлік тап пне меншік иелерінің құрылуына жағдай жасайды
• елдің жалпы ұлттық өнімінде үлкен қаржы салаларын береді

 Дамыған  елдерде шағын кәсіпорындар мынадай басым рөл атқарады;

• Сауда
• Автосервис
• Құрылыс
• Қызмет көрсету салалары

Қазір шағын кәсіпорындар жоғары техналогиялық, химялық өнеркәсіп, транспорттық қызмет ,инфарматика, телекомуникация салаларына әр тараптандырылып жатыр.

 Шағын және орта кәсіпорындардың ірі кәсіпорындармен  қатар қызмет етуі дамыған елдер экономикасына тән белгі.

АҚШ –та өз ісімен айналысушы азматтар, яғни кәсіпкерлер үлкен құрметке  ие. Нарықты экономикада бет бұрған елдер үшін АҚШ -тағы бизнесті дамыту тәжірибесі үлкен мңызы бар.

АҚШ шағын  бизнес басқармасын класификациясы бойынша шағын бизне субьектілеріне: жұмыскерлер саны 500-ге дейін болатын өндірістік және сауда кәсіпорындары,ол басқа салалар үшін –жылдық табыс

2 милион  адамға дейін болатын кәсіпорындар  жатады.

АҚШ –  та тіркелген кәсіпорындардың 97 % -на жуығы шағын кәсіпорындар .Ол жолпы ұлттық өнімінің 95% -ына, көтерме сауданың 64%-ына ие болып отыр.

     Баршамызға  белгілі жай Шағын  бизнес өз даму жолында тек қана қаржылық, экономикалық проблемалармен қатар, қоғамдық, психологиялық тұрпаттағы мэселелерге де кезігеді.         Солардың ішінде өз

     шешімін күтіп тұрған Заң актілері мен  қатар Салықтық кодекс реформаларына  байланысты мэселелер.

     Шағын  бизнес секторы үшін ең бір шешуші мәселе- салық салу жүйесін   реформалау болып табылды. Құқықтық базаны          жетілдіру өндіріс жағдайын жақсарту, және де Шағын  бизнес субъектілерін әр түрлі қылмыскер, коррупционерлер пиғылдарынан қорғау проблемалары тұрса, экономиканың маңызды секторы шағын және орта бизнестің дамуына қолайлы жағдай туғызу «Аумақтық шағын және орта бизнесті қолдау және дамыту бағдарламасының» жасалынуы оны жүзеге асыру инструменті болып табылады. Ел Президенті НЛНазарбаев 1997 жылы 6 наурызда «шағын және орта бизнесті күшейту және оның жұмысын активациялау» Жарлығы жарык көргеннен кейін Республикамызда шағын және орта бизнесті қолдау мақсатында кешенді де толық қанды көмек көрсету шаралары байқала бастады. Ал шағын бизнеспен айналысам деуші субъектілер саны күннен -күнге өсуде.

     Шағын  бизнес секторында орын алған шағын кәсіпорындар санының тіркелгеннен бергі жұмыс жасайтын бөлігі күрт төмендеп кетуі, бұл бизңес түрінің салалық құрыльщы рационалды емес түрде ұйымдастырылуы оның даму эволюциясына кедергі етуде. Әрине мұның себептері Шағын  бизнес субъектілерін қаржылық - несиелік қолдау аз мөлшерде болуы ғана емес, оның инфрақұрылымының дұрыс дамымай отырғандығында. Шағын  бизнес субъектілерін объективті түрде ұлттық, аумақтық, жергілікті масштабта олардың эр қайсысына микродеңгейдегі микрожүйе ретінде қарастырған жөн.

     Шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдау ел Президентінің Жарлығынан кейін, және де «шағын және орта бизнесті қолдау туралы» Заңға сәйкес екі арнаға бөлінеді:

     Қамтамасыз  ету

     Басқарушылық

     Қамтамасыз  етушілік ролі - шағын кәсіпорындарға қызмет көрсету, ақпараттық, материалдық, қаражаттық ресурстар ақпараттын жеткізу, және тағы басқа.

     Басқарушылық- бақылау, жедел жарлықтар, эр түрлі  жоспарлау, кәсіпкерлерге арналған семинарлар өткізу істерімен тікелей байланысты. Бұл іс-әрекет шағын және орта бизнестің дамуының түпклікті, тиімді басқарылуына алып келеді. Осы ретте шағын және орта бизнесті қолдау бағдарламасы осы екі арнаның синтезі ретінде қойылған. шағын бизнесті қолдау негізінен үш деңгейде көзделген. Бұл Республикалық, аумақтық, жергілікті. Әр деңгейдің өзі концептуалды - бағдарламалық, функционалдық' ресурстық бірлестектірден тұрады. шағын бизнесті қолдау деңгейлері арасында  өзара  тығыз  байланыс  бар.  Республикалық  органдар  ішкі  ортафакторлары     жобаларын     жасап,     аумақтық              деңгейде         олардың инфрақұрылымдық объектілерінің әдістемелік - нормативті құжаттар жобаларын жасайды.

     Шағын және орта бизнесті қолдау оны дамыту бағдарламасының негізгі мақсаты, яғни Шағын  бизнес өміршеңдігін ұзарту болып табылады. Осылайша Шағын  бизнес экономикалық кеңістікте өзінің әлеуметтік-экономикалық функцияларын тиімді де өтімді жүзеге асыра алады. шағын бизнесті қолдау бағдарламасы мемлекет пен қоғам алдында мынадай мәселелердің шешілуін талап етіп отыр;

     Салықтық  реформа барынша шағын және орта бизнесті ынталандыруға сэйкестендірілсе, сөйтіп мемлекет бұл бизнес түріне фискалдық көзқараспен ғана емес, осы сектордың дамуына шынымен инвестициялық-ынталандырушы көзқарас танытса;

     Ал, әкімшілік мәселелерге тоқталсақ мысалы, занды тұлғаларды тіркеуден өткізу процесін біршама жеңілдетсе;

     Ал, құқықтық қолдау мэселесіне келсек - Заң, нормативті актілер біршама тұрақтандырылса, ведомствалық инструкциялармен қиындатылмаса және тағы басқа мысал үшін ипотекалық, лизингтік қатынастарды мемлекет құқықтандырса.

     Өндіріске, мемлекеттік емес кәсіпорындарға қаражат тартуды ынталандыру.

     шағын және орта бизнесті көтермелеу бағдарламасының  әр түрі бойынша заң жеңілдіктерінің жіктелуін қамтамасыз ету.

     Коммерциялық  тәуекелдерді сақтандыруды жүзеге асыратын компаниялар желісін ұлғайту, мемлекеттің катысуымен де, кепіл затының осы мақсаттарға қолданылуын кеңейту.

     Шағын және орта бизнесті қолдау бағдарламасының әмбебап әдісі ретінде салық жүйесі арқылы реттеу зор үлесін тигізеді. Өндірістің дамуының мықты стимулы ретінде дифференсиацияланған ставкасын бекіту және әр түрлі жеңілдіктер көрсету, қазіргі кезде қаржылық және несиелік ресурстарға қажеттілік уақытында көп әсер етпек. Осылайша, салықтық қолдау саясатын осы даму кезінде және болашақта мынандай формаларын қолданған пайдалы:

     сальщык; каникулдар /шағын бизнес тіркелгеннең аумақтық және салалық ерекшеліктеріне байланысты бес жылға дейін салықтан босату/;

     бюджетке есептелген аударымдар, дифференсацияланған ставканың төмендеуі;

     қайтарымдылық негізде салықтық несие беру.

     кәсіпкерліктің дамуы үшін, кәсіпкерлер заң шығарушы және орындаушы биліктер деңгейінде өз сұрауларын қанағаттандыру үшін әр түрлі кәсіподақтар мен бір бірдестіктерге бірігіп, өз құқықтарың қорғауы керек Мұндай кәсіпорындар жобалық құжаттар дайындауда, заң шығару процесінде, әсіресе Шағын  бизнес жайында қатысулары керек. шағын және орта бизнесті  дамыту  басымдылықтары  кешенді  түрде  мемлекетпен  жүргізіліп отырған аумақтық, ішкі экономикалық, өнеркәсіптік саясаттары бір түбірден шығуы керек.2