Кедендік режим

102-бап.  Қосымша есепке жазу     

1. Әкелінетін  тауарлардың олармен жасалатын  мәміле құны бойынша кедендік  құнын айқындау кезінде осы  тауарлар үшін іс жүзінде төленген  немесе төленуге жататын бағаға  мыналар қосылады: 
      1) сатып алушы жүзеге асырған немесе жүзеге асыруға жататын мөлшердегі, бірақ әкелінетін тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағаға қосылмаған мынадай: 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарларды сатып алумен байланысты оны шетелде ұсыну жөнінде қызмет көрсеткені үшін, сатып алушы өз агентіне (делдалға) сатып алу үшін төлейтін сыйақыны қоспағанда, делдалдарға (агенттерге) берілетін сыйақылар және брокерлерге берілетін сыйақылар; 
      егер ыдыс кедендік мақсаттар үшін әкелінетін тауарлармен біртұтас зат ретінде қаралатын болса, ыдысқа жұмсалған; 
      буып-түю материалдарының және буып-түю жөніндегі жұмыстың құнын қоса алғанда, буып-түюге жұмсалған шығыстар; 
      2) бағаланатын (әкелінетін) тауарларды кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін өндіруге және сатуға байланысты пайдалану үшін сатып алушы сатушыға тегін немесе төмен бағамен тікелей немесе жанама берген мынадай тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің: 
      әкелінетін тауарларды құрайтын шикізаттардың, материалдардың, бөлшектердің, жартылай фабрикаттардың және сол сияқты заттардың; 
      әкелінетін тауарларды өндіру кезінде пайдаланылған құрал-саймандардың, мөртабандардың, қалыптардың және басқа сол сияқты заттардың; 
      әкелінетін тауарларды өндіру кезінде жұмсалған материалдардың; 
      кеден одағының кедендік аумағынан тыс жерлерде орындалған және әкелінетін тауарларды өндіру үшін қажетті жобалау, әзірлеу, инженерлік, конструкторлық жұмыстар, көркемдеп безендіру, дизайн, эскиздер мен сызбалардың әкелінетін тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге тиіс бағаға қосылмаған мөлшердегі тиісті түрде бөлінген құны; 
      3) кейіннен сату, өзгеше тәсілмен билік ету немесе әкелінетін тауарларды пайдалану нәтижесінде алынған кірістің немесе түсімнің сатушыға тікелей немесе жанама тиесілі болатын бөлігі; 
      4) тауарларды әуежайға, теңіз портына немесе кеден одағының кедендік аумағына келетін өзге де жерге дейін тасу (тасымалдау) жөніндегі шығыстар; 
      5) тауарларды әуежайға, теңіз портына немесе кеден одағының кедендік аумағына келетін өзге де жерге дейін тасумен (тасымалдаумен) байланысты оларды тиеу, түсіру немесе қайта тиеу және өзге де операцияларды жүргізу жөніндегі шығыстар; 
      6) осы баптың 1-тармағының 4) және 5) тармақшаларында көрсетілген операциялармен байланысты сақтандыруға жұмсалатын шығыстар; 
      7) бағаланатын (әкелінетін) тауарларға жататын және бағаланатын тауарларды сату шарттары ретінде сатып алушы тікелей немесе жанама шығарған немесе шығаруға тиіс, осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге тиіс бағаға қосылмаған мөлшердегі зияткерлік меншік объектілерін пайдаланғаны үшін (патенттер, тауар таңбалары, авторлық құқықтар үшін төлемдерді қоса) лицензиялық және өзге де сол сияқты төлемдер қосылады. 
      Әкелінетін тауарлардың кедендік құнын айқындау кезінде іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағаға: 
      кеден одағының кедендік аумағына әкелінетін тауарларды ұдайы өндіру (тираждау) құқығы үшін төлемдер; 
      егер әкелінетін тауарларды бөлу немесе қайта сату құқығы үшін төлемдер тауарларды әкету үшін кеден одағының кедендік аумағына әкелінетін тауарларды сатудың шарттары болып табылмаса, мұндай төлемдер қосылмауға тиіс. 
      2. Төменде тізіп көрсетілген шығыстарды: 
      өнеркәсіптік қондырғылар, машиналар немесе жабдықтар сияқты бағаланатын (әкелінетін) тауарларға қатысты кеден одағының бірыңғай кедендік аумағына тауарлар келгеннен кейін жүргізілетін құрылысқа, тұрғызуға, жинауға, монтаждауға, қызмет көрсетуге немесе техникалық жәрдем көрсетуге жұмсалатын шығыстар; 
      тауарлар кеден одағының кедендік аумағына келгеннен кейін жүзеге асырылатын оларды тасу (тасымалдау) жөніндегі шығыстар; 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарларды әкелумен немесе сатумен байланысты кеден одағының кедендік аумағында төленетін кедендік төлемдер мен салықтар іс жүзінде төленген немесе төленуге тиіс бағадан бөліп алынған, тауарды декларациялаушы тұлға мәлімдеген және ол құжатпен растаған жағдайда бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнына қосылмауға тиіс. 
      3. Осы баптың 1-тармағында көзделген әкелінетін тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге тиіс бағаға үстеме дұрыс, саны жағынан айқындалған және құжатпен расталған ақпарат негізінде жүргізіледі. Қосымша есепке жазу үшін қажетті мұндай ақпараттар болмаған жағдайда, әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле құны жөніндегі әдіс қолданылмайды. 
      4. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген тауарлардан басқа, әкелінетін тауарлардың кедендік құнын айқындау кезінде нақты төленген немесе төленуге тиіс бағаға үстеме жүргізілмейді. 
      5. Нақты төленген немесе төленуге тиіс бағаға үстемені жүзеге асыру кезінде: 
      1) әкелінетін тауарларды өндіру кезінде пайдаланылатын құрал-саймандар, мөртабандар, нысандар және басқа сол сияқты заттардың құнын бөлу тауарлардың бірінші партиясының кедендік құнына немесе тауарларды декларациялаушы тұлға айқындаған декларацияланған тауарлардың мөлшерінен кем болмайтын өзге де тауар мөлшерінің кедендік құнына осы барлық құнды жатқызу жолымен жүзеге асырылуы мүмкін. Мұндай бөлу тауарларды декларациялаушы тұлғалардың қолында бар құжаттарға байланысты нақты жағдайларда қолданылатын ақылға қонымды тәсілмен және бухгалтерлік есептің жалпыға ортақ принциптеріне сәйкес жүргізілуге тиіс. 
      Бұл ретте, егер сатып алушы сатып алушымен байланысты емес тұлға болып табылатын сатушыдан затты сатып алған болса, оларды сатып алу жөніндегі шығыстар не, егер заттарды сатып алушы өндірген болса, оларды жасау жөніндегі шығыстар көрсетілген заттардың құны деп танылады. Егер көрсетілген заттарды сатып алушының бұрын сатып алғанына немесе өндіргеніне қарамастан, осы сатып алушы пайдаланған болса, олардың пайдаланылуы ескеріле отырып, құнын алу (айқындау) үшін сатып алудың немесе өндірудің бастапқы бағасы азайтылуға жатады; 
      2) кеден одағының кедендік аумағынан тыс жерлерде орындалған, сатып алушылар сатып алған немесе жалға алған, әкелінетін тауарларды өндіру үшін қажетті жобалау, әзірлеу, инженерлік, конструкторлық жұмыстар, көркемдеп безендіру, дизайн, эскиздер мен сызбаларға қатысты үстеме мұндай элементтерді сатып алуға немесе жалға алуға жұмсалған шығыстар бөлігінде жүргізіледі, егер сатып алушы республикалық немесе коммуналдық меншіктегі элементтерді табыс еткен болса, қосымша есепке жазу олардың көшірмелерін алуға жұмсалған құн (шығындар) бөлігінде жүргізіледі. 
      Осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасы бойынша қосымша есепке жазу жүргізілген кезде тікелей тауарлардың (заттардың) құнынан басқа сатушыға берумен (жеткізумен) байланысты (егер көзделген болса, оларды қайтаруды қоса) шығыстардың бәрі ескеріледі.      

103-бап.  Бірдей тауарлармен жасалған  мәміле құны 
               жөніндегі әдіс     

1. Егер кеден  одағының кедендік аумағына әкелінетін  тауарлардың кедендік құнын осы  Кодекстің 101-бабынасәйкес айқындау мүмкін болмаса, бағаланатын (әкелінетін) тауарлар әкелінген уақыт кезеңінде немесе соған сәйкес кезеңде немесе бағаланатын (әкелінетін) тауарлар әкелінгенге дейін күнтізбелік тоқсан күннен ерте емес кезеңде кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін сатылған және кеден одағының кедендік аумағына әкелінген бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны осындай тауарлардың кедендік құны болып табылады. 
      Бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын осы баптың негізінде айқындау үшін бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың коммерциялық деңгейімен бірдей деңгейде және шын мәнінде сол мөлшерде сатылған бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, сол коммерциялық деңгейде, бірақ өзге мөлшерде сатылған бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, өзге коммерциялық деңгейде, бірақ сол мөлшерде сатылған бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, өзге коммерциялық деңгейде және өзге мөлшерде сатылған бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Осы бөлікте көрсетілген ақпарат тауарларды сатудың коммерциялық деңгейіндегі және (немесе) мөлшеріндегі айырмашылықтар ескерілетін құнның тиісті түзетуі жүргізіле отырып қолданылады. 
      Мұндай түзету бірдей тауарлармен жасалған мәміле құнын ұлғайтуға немесе азайтуға әкеп соғатынына қарамастан, түзетудің негізділігі мен дәлдігі құжатпен расталатын мәліметтер негізінде жүргізіледі. Мұндай мәліметтер болмаған кезде тауарлардың кедендік құнын айқындау мақсаты үшін бірдей тауарлармен жасалған мәміле құны жөніндегі әдіс пайдаланылмайды. 
      2. Осы бапқа сәйкес бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындаған кезде, қажет болған жағдайда, осы Кодекстің 102-бабының 1-тармағының 4) – 6) тармақшаларында көзделген шығыстардағы елеулі айырмашылықтарды есепке алу үшін бірдей тауарлармен жасалған мәміле құнына бағаланатын және бірдей тауарларға қатысты оларды тасу (тасымалдау) арақашықтығынан және көлік түрлерінің айырмашылықтарынан туындайтын түзетулер жүргізіледі. 
      3. Егер бірдей тауарлармен жасалған мәміленің біреуден артық құны айқындалса (осы баптың 1-2-тармақтарына сәйкес тиісті түзетулер ескеріле отырып), онда бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін олардың ең төмені қолданылады.      

104-бап.  Біртекті тауарлармен жасалған  мәміле құны 
               жөніндегі әдіс     

1. Егер кеден  одағының кедендік аумағына әкелінетін  тауарлардың кедендік құнын осы  Кодекстің 101 және 103-баптарына сәйкес  айқындау мүмкін болмаса, әкелінетін  тауарлар әкелінген уақыт кезеңінде  немесе соған сәйкес кезеңде  немесе бағаланатын (әкелінетін) тауарлар әкелінгенге дейін күнтізбелік  тоқсан күннен ерте емес кезеңде  кеден одағының кедендік аумағына  әкету үшін сатылған және кеден одағының кедендік аумағына әкелінген бағаланатын (әкелінетін) тауарлар немесе біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны осындай тауарлардың кедендік құны болып табылады. 
      Бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын осы баптың негізінде айқындау үшін бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың коммерциялық деңгейімен бірдей деңгейде және шын мәнінде сол мөлшерде сатылған біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, сол коммерциялық деңгейде, бірақ өзге мөлшерде сатылған біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, өзге коммерциялық деңгейде бірақ сол мөлшерде сатылған біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Егер мұндай сату анықталмаса, өзге коммерциялық деңгейде және өзге мөлшерде сатылған біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны пайдаланылады. Осы бөлікте көрсетілген ақпарат тауарларды сатудың коммерциялық деңгейіндегі және (немесе) мөлшеріндегі айырмашылықтар ескерілетін құнның тиісті түзетуі жүргізіле отырып қолданылады. 
      Мұндай түзету ол біртекті тауарлармен жасалған мәміле құнын көбейтуге немесе азайтуға әкеп соғатынына қарамастан, түзетудің негізділігі мен дәлдігі құжатпен расталатын мәліметтер негізінде жүргізіледі. Мұндай мәліметтер болмаған кезде тауарлардың кедендік құнын айқындау мақсаты үшін біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны бойынша әдіс пайдаланылмайды. 
      2. Осы бапқа сәйкес бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындаған кезде, қажет болған жағдайда, осы Кодекстің 102-бабының 1-тармағының 4) – 6) тармақшаларында көзделген шығыстардағы елеулі айырмашылықтарды есепке алу үшін біртекті тауарлармен жасалған мәміле құнына бағаланатын және біртекті тауарларға қатысты оларды тасу (тасымалдау) арақашықтығынан және көлік түрлерінің айырмашылықтарынан туындайтын түзетулер жүргізіледі. 
      3. Егер біртекті тауарлармен жасалған мәміленің біреуден артық құны айқындалса (осы баптың 1 және 2-тармақтарына сәйкес тиісті түзетулер ескеріле отырып), онда бағаланатын тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін олардың ең төмені қолданылады.     

105-бап.  Құнды шегеру әдісі     

1. Егер бағаланатын  (әкелінетін) тауарлардың кедендік  құнын осы Кодекстің 101, 103 және 104-баптарына сәйкес айқындау  мүмкін болмаса, тауарды декларациялаушы  тұлғаның өтініші бойынша осы  баптың және 106-баптың қолданылу  тәртібі кері қолданылуы мүмкін  болатын жағдайларды қоспағанда, олардың кедендік құны осы  бапқа сәйкес айқындалады. 
      2. Егер бағаланатын (әкелінетін) тауарлар немесе бірдей немесе біртекті тауарлар кеден одағының бірыңғай кедендік аумағына әкелінген күйінде сатылатын болса, кеден одағының бірыңғай кедендік аумағында бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін негіз ретінде бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын кеден одағының бірыңғай кедендік аумағында бағаланатын (әкелінетін) тауарлар кеден одағының кедендік шекарасын кесіп өткен уақыт кезеңінде немесе оған сәйкес кезеңде Қазақстан Республикасының аумағына осындай сатуды жүзеге асыратын тұлғалармен өзара байланысты болып табылмайтын тұлғалар сататын бағаланатын, бірдей немесе біртекті тауарлардың ең көп жиынтық мөлшері бойынша тауар бірлігінің бағасы, мынадай сомалар: 
      1) әдетте делдалға (агентке) төленетін немесе төленуге жататын сыйақыны не әдетте пайда табу және коммерциялық және басқару шығыстарын жабу үшін әдетте кеден одағының кедендік аумағында бір сыныптағы тауарларды немесе тауар түрлерін сатуға байланысты орын алған мөлшерде жүргізілетін бағаға үстемені; 
      2) кеден одағының кедендік аумағында тасуды (тасымалдауды) және сақтандыруды жүзеге асыруға жұмсалған кәдуілгі шығыстарды және осындай операцияларға байланысты өзге де шығыстарды; 
      3) Қазақстан Республикасының аумағына әкелумен және (немесе) сатумен байланысты төлеуге жататын кедендік төлемдердің, салықтардың және өзге де салықтардың сомалары шегерілген жағдайда қолданылады. 
      3. Егер бағаланатын да (әкелінетін де), бірдей де, біртекті де тауарлар әкелінетін тауарлар кеден одағының кедендік шекарасынан кесіп өткен уақыт кезеңінде немесе соған сәйкес кезеңде кеден одағының кедендік аумағында сатылмаса, мұндай тауарлардың кедендік құны тиісінше бағаланатын (әкелінетін), немесе бағаланатын (әкелінетін) тауарлармен бірдей, немесе бағаланатын (әкелінетін) тауарлармен біртекті тауарлар кеден одағының кедендік аумағында осындай тауарлар бірлігінің бағасын белгілеу үшін жеткілікті мөлшерде, әкелінген кездегідей жай-күйінде, тауарлардың келген күніне қатысты күннен ең ерте, бірақ осы күннен кейін тоқсан күннен кешіктірілмей, кеден одағының кедендік аумағында сатылатын тауарлар бірлігі бағасының негізінде айқындалады. 
      4. Егер бағаланатын да (әкелінетін де), бірдей де, біртекті де тауарлар кеден одағының кедендік аумағына әкелінген кездегідей жай-күйінде кеден одағының кедендік аумағында сатылмаса, тауарларды декларациялаушы тұлғаның мәлімдеуі бойынша, бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құны осы баптың 2-тармағының 1) – 3) тармақшаларында көрсетілген қайта өңдеу (өңдеу) нәтижесінде қосылған құн шегерілген жағдайда бұл тауарларды кеден одағының кедендік аумағында сатып алған тұлғалармен өзара байланысты болып табылмайтын тұлғаларға қайта өңдегеннен (өңдегеннен) кейін сатылатын олардың неғұрлым көп жиынтық мөлшері сатылатын осындай тауарлар бірлігінің бағасы негізінде айқындалады. 
      Қайта өңдеу (өңдеу) нәтижесінде қосылған құнды шегеру қайта өңдеу (өңдеу) құнына қатысты дұрыс, саны айқындалған және құжатпен расталған ақпарат негізінде жүргізіледі. 
      5. Егер: 
      тауарлар өзінің дара белгілерін жоғалтуына қарамастан, қайта өңдеу (өңдеу) нәтижесінде қосылған құн мөлшерін дәл айқындау мүмкін болатын жағдайларды қоспағанда, бағаланатын (әкелінетін) тауарлар одан әрі қайта өңдеу (өңдеу) нәтижесінде өзінің дара белгілерін жоғалтатын болса; 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарлар өзінің дара белгілерін жоғалтпайтын болса, бірақ кеден одағының кедендік аумағында сатылатын тауарлардың соншалықты елеусіз бөлігін құрайтындықтан, бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың құны сатылатын тауарлардың құнына елеулі әсер етпейтін болса, осы баптың 4-тармағының ережесі кедендік құнды айқындау үшін пайдаланылмайды. 
      Осы баптың 4-тармағын қолдану мүмкіндігі нақты мән-жайларға байланысты әрбір жеке жағдайда айқындалады. 
      6. Бағаланатын (әкелінетін) немесе бірдей, немесе біртекті тауарларды кеден одағының кедендік аумағында сату қаралған кезде кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін бағаланатын (әкелінетін) тауарларды өндіруге және беруге байланысты осы Кодекстің 102-бабының 1-тармағы 2) тармақшасында көрсетілген тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді пайдалану үшін тікелей немесе жанама, тегін немесе төмен бағамен беретін тұлғаға сату есепке алынуға тиіс емес. 
      7. Осы баптың мақсаты үшін пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының (тауарларды өткізу жөніндегі тікелей және жанама шығыстар) сомасы осы шығыстарды жабатын, сондай-ақ бағаланатын (әкелінетін) сол сыныптағы немесе түрдегі тауарларды сатуға байланысты пайда табуды қамтамасыз ететін тауарлар бағасына үстеме ретінде қаралады. 
      Пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының сомасы тұтас есептеледі және өндіруші ұсынған немесе оның атынан ұсынылған мәліметтер негізінде айқындалады. Егер осы мәліметтер кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін сол сыныптағы немесе түрдегі тауарларды сату кезінде кәдуілгі пайда мен коммерциялық және басқару шығыстары туралы кеден органдарының қарауындағы мәліметтермен сәйкес келмесе, кеден органы кәдуілгі пайда мен жалпы шығыстар сомасын өзінде бар мәліметтер негізінде анықтай алады. 
      Егер кеден органы пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының сомасын өзінде бар мәліметтер негізінде анықтаса, кеден органы мұндай деректер көзін, сондай-ақ олардың негізінде жүргізілген есепті жазбаша түрде көрсетуге міндетті. 
      8. Осы баптың мақсаты үшін бағаланатын (әкелінетін) тауарлар өндірілген елде сол сыныптағы немесе түрдегі тауарларды сату туралы мәліметтер пайдаланылады. Бағаланатын (әкелінетін) тауарлар және олар салыстырылатын тауарлар сол сыныптағы немесе түрдегі тауарлар болып табыла ма деген мәселе тиісті мән-жайлар ескеріле отырып, әрбір нақты жағдайда жеке шешіледі. Бұл ретте, оларға қатысты ақпарат берілуі мүмкін бағаланатын (әкелінетін) тауарларды қоса алғанда, сол сыныптағы немесе түрдегі тауарлардың мүмкін болатын неғұрлым шағын тобын немесе бірқатарын кеден одағының кедендік аумағына әкелу үшін сату қарастырылады.      

106-бап.  Құнды қосу әдісі     

1. Осы бапқа  сәйкес тауарлардың кедендік  құнын айқындау кезінде тауарлардың  есептік құны негіз ретінде  қабылданады, ол: 
      1) материалдарды дайындау немесе сатып алу жөніндегі шығыстарды және әкелінетін тауарларды өндіруге, сондай-ақ өндіруге байланысты өзге де операцияларға жұмсалатын шығыстарды; 
      2) пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін экспорт елінде өндірілетін бағаланатын тауарлардың сол сыныбындағы немесе түріндегі тауарларды сату кезінде әдетте ескерілетін сол шамаға балама сомасын; 
      3) осы Кодекстің 102-бабының 1-тармағының 4) – 6) тармақшаларында көрсетілген элементтердің құнын қосу жолымен айқындалады. 
      2. Осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген шығыстар тауарларды өндіруші табыс еткен немесе оның атынан табыс етілген және өндірушінің коммерциялық құжатымен расталған, мұндай құжаттар тауарлар өндірілген елде қолданылатын бухгалтерлік есептің жалпыға бірдей принциптеріне сай келген жағдайда бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың өндірісі туралы мәліметтер негізінде айқындалады. 
      3. Осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген шығыстар, егер кедендік мақсат үшін ыдыс әкелінетін тауарлармен біртұтас зат ретінде қаралса, ыдысқа жұмсалған шығыстарды; буып-түю материалдары мен буып-түю жөніндегі жұмыстардың құнын қоса алғанда, буып-түю құнын; әкелінетін тауарлар өндірісіне байланысты пайдалану үшін сатып алушы тікелей және жанама берген, осы Кодекстің 102-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көрсетілген әрбір заттың тиісті түрде бөлінген құнын (осы Кодекстің 102-бабы 5-тармағының ережесіне сәйкес – тиісті құрамдас бөліктер бойынша) қамтуға тиіс. Кеден одағының кедендік аумағынан тыс жерлерде орындалған және кеден одағының кедендік аумағында өндірілген әкелінетін тауарлардың өндірісі үшін қажетті жобалау, әзірлеу, инженерлік, конструкторлық жұмыстар, көркемдеп безендіру, дизайн, эскиздер мен сызбалар құны осы заттардың құнын өндіруші төлеген дәрежеде ғана қамтуға тиіс. Бұл ретте шығыстар есеп айырысу құнын айқындау кезінде қайтадан есепке алынбауға тиіс. 
      Коммерциялық және басқару шығыстары ретінде осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасына енгізілмейтін кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін тауарларды өндіру мен сатудың тікелей және жанама шығындары есепке алынуға тиіс. 
      4. Пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының сомасы тұтастай есепке алынады және өндіруші табыс еткен немесе оның атынан табыс етілген мәліметтер негізінде айқындалады. Егер бұл мәліметтер кеден органдарының қарамағында бар, кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін сол сыныптағы немесе түрдегі тауарларды сату кезінде кәдуілгі пайда мен коммерциялық және басқару шығыстары туралы мәліметтермен сәйкес келмесе, кеден органы кәдуілгі пайда мен жалпы шығыстар сомасын өзінде бар мәліметтер негізінде анықтай алады. 
      Егер кеден органы пайда мен коммерциялық және басқару шығыстарының сомасын өзінде бар мәліметтер негізінде анықтаса, кеден органы мұндай деректер көзін, сондай-ақ олардың негізінде жүргізілген есепті жазбаша түрде көрсетуге міндетті. 
      5. Осы баптың мақсаты үшін тауарлар әкелінетін елде өндірілген сол сыныптағы немесе түрдегі тауарларды сату туралы мәліметтер пайдаланылады. Бағаланатын (әкелінетін) тауарлар және олармен салыстырылатын тауарлар сол сыныптағы немесе түрдегі тауарлар болып табыла ма деген мәселе тиісті мән-жайлар ескеріле отырып, әрбір нақты жағдайда жеке шешілуге тиіс. Бұл ретте, оларға қатысты ақпарат берілуі мүмкін бағаланатын (әкелінетін) тауарларды қоса алғанда, сол сыныптағы немесе түрдегі тауарлардың мүмкін болатын неғұрлым шағын тобын немесе бірқатарын кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін сату қарастырылады. 
      6. Кеден органдары кеден одағына мүше мемлекеттердің резиденті болып табылмайтын қандай да бір тұлғадан құжаттарды және оның коммерциялық құжаттарында бар бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың өндірісі және сатылуы туралы мәліметтерді табыс етуін талап етуге құқылы емес. Алайда, осы баптың ережелеріне сәйкес тауарлардың кедендік құнын айқындау мақсаты үшін тауарларды өндіруші берген ақпаратты өндірушінің келісімімен Қазақстан Республикасының уәкілетті органдары басқа елде тексеруі мүмкін. Шетелдік өндірушілер табыс еткен немесе олардың атынан табыс етілген құжаттар мен мәліметтерді тексеруді кеден органдары Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына және жалпыға бірдей қабылданған халықаралық принциптер мен нормаларға сәйкес жүргізеді.     

107-бап.  Резервтік әдіс     

1. Егер тауарлардың  кедендік құнын осы Кодекстің  101, 103 – 106-баптарына сәйкес айқындау  мүмкін болмаса, бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құны осы  Кодекстің принциптерімен және  ережелерімен үйлесетін тәсілдерді  пайдалану арқылы кеден одағының  кедендік аумағында бар деректер  негізінде айқындалады. 
      2. Тауарлардың кедендік құнын айқындаудың осы бапқа сәйкес пайдаланылатын әдістері осы Кодекстің 101, 103 – 106-баптарында көзделген нақ сондай әдістер болып табылады, алайда, осы бапқа сәйкес тауарлардың кедендік құнын айқындау кезінде оларды қолдануда икемділікке жол беріледі. Атап айтқанда мыналарға жол беріледі: 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін бағаланатын (әкелінетін) тауарлар өндірілген елден өзге елде өндірілген бірдей немесе біртекті тауарлармен жасалған мәміле құны негізге алынуы мүмкін; 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын бірдей немесе біртекті тауарлармен жасалған мәміле құнының негізінде айқындау кезінде бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың уақыт кезеңінде немесе соған сәйкес кезеңде немесе бағаланатын (әкелінетін) тауарлар әкелінгенге дейін күнтізбелік тоқсан күннен ерте емес кезеңде бірдей немесе біртекті тауарлар кеден одағының кедендік аумағына әкету үшін сатылуға және кеден одағының кедендік аумағына әкелінуге тиіс екендігі туралы осы Кодекстің 103 немесе 104-баптарында белгіленген талаптардан ақылға қонымды ауытқуға жол беріледі; 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін осы Кодекстің 105 және 106-баптарына сәйкес айқындалған олармен бірдей немесе біртекті тауарлардың кедендік құны негізге алынуы мүмкін; 
      бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың кедендік құнын осы Кодекстің 105-бабында жазылған әдіс негізінде айқындау кезінде осы Кодекстің 105-бабының 3-тармағында белгіленген күнтізбелік тоқсан күн мерзімнен ауытқуға жол беріледі. 
      3. Бағаланатын (әкелінетін) тауарлардың осы баптың ережелеріне сәйкес айқындалған кедендік құны бұрын айқындалған кедендік құнға барынша мүмкін болған дәрежеде негізделуге тиіс. 
      4. Осы бапқа сәйкес тауарлардың кедендік құны: 
      1) кеден одағының кедендік аумағында өндірілген кеден одағының ішкі нарығындағы тауарлардың бағасы; 
      2) кедендік мақсаттар үшін баламалы екі құнның неғұрлым жоғарғысы қабылдануын көздейтін жүйе; 
      3) әкету елінің ішкі нарығындағы тауарлардың бағасы; 
      4) кедендік құнды осы Кодекстің 106-бабына сәйкес айқындау кезінде тауарлардың есеп айырысу құнына енгізілуге жататын шығыстардан өзге шығыстар; 
      5) әкетілетін елден үшінші елдерге берілетін тауарлардың бағасы; 
      6) ең төменгі кедендік құн; 
      7) еркін немесе жалған құн негізінде айқындалуға тиіс емес. 
      Егер кеден органы осы бапты қолданатын болса, онда кеден органы пайдаланылған деректер көзін, сондай-ақ олардың негізінде жүргізілген егжей-тегжейлі есепті жазбаша түрде көрсетуге міндетті.