Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауда теориялық сипаттама

Молдабек Шығыс

GCA серiктестiк Молдабектiң  туған жерiнiң геологиялық Запасоволарының потенциалын ұғынады Шығыс, бiрақ алдыңғы өз есептеу нәтижелерiндегi туған жерлерiн Запасоволардың бағасының жанында шықты мерзiмге бұрғылаудың пайдалану көрсеткiш және бағдарламаның жоқтықтары 2010 жылдан кейiн. 2010 жылдағы пайдалану көрсеткiштерi өзгерiстер қандай болмасын көрсетпейдi пайда болатын тенденциялар, бiрақ Кмг рж бұрғылаудың көлемдерiнiң үлкеюi өз ескердi (жылдың 2011-2019 жылдың мерзiмiне 85 ұңғымақтары) бизнес-жоспар. Бойынша нәтижеде қабылданған мiндеттемелер Молдабек туған жерiнде ұңғымақтардың бұрғылауына Шығыс түбегейлi жасалды дәрежесiнiң Запасоволарының түзетуi iспен көрсетiлген плюс ықтимал үлкеюге қарай 805кемыңы өйткенi. GCA серiктестiк туған жерiнiң қосымша зерттеулерiнiң материалдары үйренедi Молдабек анықталмаған - тиiмдi қорлардың потенциалы бағалау үшiн Шығыс,шығару қай өңдеудi осы жоспармен ескерiлмеген..

Тереня Узюктер

 Құлсары ауданының  барлық туған жерiлерiн тиiмдi өңдеудi мерзiмнiң ұзартуы,

 мұнайға баға көтерумен  ең алдымен байланысты, Запасоволардың  түзетуiне келтiрдi 603 мың өйткенiде  туған жерлерi үлкеюге қарай.

УАЗ

 УАЗдың туған жерiнiң  сыналатын пайдалануы 2010 жылдың  маусымында тоқтатылды елестеткен  туған жерiнiң толық өнеркәсiптiк  қолдануын жоспар, Кмг ржды бұрғылауды  жоспар 2013 дейiн мерзiмге қосымша  20 дәл ұңғымақтарының бұрғылауын  ескередi GCAның серiктестiк қаласының  2016 жыл карта және техникалық  мәлiмет бойыншаларды былтыр тексердi

 УАЗ және өңдеудi негiзде  бекiтiлген схема және бағдарламаның  туған жерiне бұрғылаулар алдыңғы  тексеруi бар сәйкестiктiң 552 мың  тдқа жиынтық олжаны үлкейттi B+C1дiң дәрежесiнiң Запастарының бағалары.

Жаңаталап

Запастардың көлемдерi нәтиженiң 287 мың т ға үлкеюге қарай түзеткен 2012 жылдағы бұрғылау және өндiру деңгейiнiң жоғарылатуының көлемдерiнiң жоспарлалған үлкеюлерi.

Балғымбаев

 Запастардың көлемдерi нәтиженiң 275 мың тдқа үлкеюге қарай түзеткен 2011 жылдағы бұрғылау және өндiру деңгейiнiң жоғарылатуының көлемдерiнiң жоспарланған үлкеюлерi.

Солтүстiк Котыртасы

Запастардың көлемдерi 249 мың өйткенiде нәтижеде үлкеюге қарай түзеткен 20нан 30на дейiн Кмг ржды бұрғылауды бағдарлама салған ұңғымақтардың санының үлкеюлерi жыл 2011ден 2016 жылға дейiн мерзiмге ұңғымақтары.

Өзен

Өзен туған жерiнiң Запасоволарының  ептеген түзетуi үлкеюге қарай  жартылай 229 мың т көлемдердiң  ескерiлген бұрғылаулары үлкеюдi қамтып көрсетедi бұрғылаулар бағдарламамен. Жартылай бұл GCAның серiктестiгi болжам салыстыратын шақырған 2020 жылға дейiн  мерзiмiне Кмг рж дайын тұрған олжалар  сонымен бiрге жалғасып жатқан Трудовоемен  Омгке қатал жылдық шарттармен сабақтас дау және мәселелерiмен. Соңғысы жылдар су басқандықты үлкею және қай өнiмнiң азаюының тенденциясы бойынша бақылап отырады қолдану кезiндегi шешiлген бойдакiлт бұру мүмкiн GCAнiң серiктестiктерiн пiкiрге кiлт бұру мүмкiн, тек қанамәселе және еңбек таластар. 2011 керек жылда қолдану кезiндегi қадала зерттеп отыруөндiрiстiк мақсаттардың табысымен қамтамасыз ету үшiн көрсеткiш Омгтер. Жоғарыда көрсетiлгендей, GCA серiктестiк Запасоволардың бағасындағы Кмг ржды бұрғылауды жоспарды ескердi дәрежелер iспен көрсетiлген плюс ықтимал. Сандағы табушы ұңғымақтар 1211, жыл жоспарлалғаны 2011 2020 жылдарда, серiктестiктiң есептеу нәтиже есептi 880 ұңғымақтардан асады. GCAның серiктестiктiң GCA 2009 жылын санайды, бұрғылауды бағдарлама деген не үшiн жетедi iспен көрсетiлген плюс ықтимал қорлар бойынша Кмгiнiң ржын ұзақ мерзiмдi болжамының жүзеге асырулары 2020 жылға дейiн мерзiмiне дйін.

Юв Қамыстан жасалған

108 мың тқа Запастардың  түзетуi кiшiрейтуге қарай нәтижесi болып табылады Кмгтiң ржды бағдарлама ескерiлген бұрғылаудың ұңғымақтарының санының қысқартулары 19дан 5ке дейiн мерзiмге 2011 жылдан 2015 жылға дейiн.

Ботақан

GCAның серiктестiгiнiң бағасы 5700 мың тқа B+C1дiң дәрежесiнiң  Ботақанының туған жерiнiң Запастарының жиынтық олжасы анағұрлым төмендеді. GCA серiктестiк пайдаланудың көрсеткiш санайды туған жерлерi өткенi Запастардың биiгiрек бағасы үшiн дәлелдеумен қызмет көрсете алады. 2010 жылда, алайда, өнiмнiң азаюының соңғы екi жыл пайда болған тенденциясы аман сақталды және су басқандықтар өсуі бұдан басқа, алдын ала зерттеу нәтижелер Кмг коллекторлар, өткiзiлген зерттейлер көрсетедi, құлау деген не тек қана ұласады. серiктестiк бұл зерттеудiң негiзi және пайдалану көрсеткiштерiнiң туған жерлерi GCA 240 мың өйткенiде Запастардың түзетуiн кiшiрейтуге қарай жасады.[11]

Мұнай өңдеуші өнеркәсібінде, өнім шығымын техникалық тұрғыдан сипаттайтын  бір өнім бірлігінен алынған коэффициенттер жүйесі пайдаланылады. Егер де бір шикізаттан әртүрлі мұнай өнімдері алынатын болса, онда олардың арасында тарату коэффициентінің көмегімен өнімнің  өзіндік құнын белгілейді, ал өңдеу  шығындары әрбір өнім түрінің  арасына үлес салмағы бойынша  таратылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 

Өнімнің өзіндік құны және калькуляциялау тақырыбына жазылған осы  жұмысты қорыта келгенде,өнім өндіруге жұмсалған жалпы шығын деңгейіне  талдау, мұнай өндіруші кәсіпорындағы  өнімдердің өзіндік құнының калькуляциясы тікелей материалды, енбек шығындарының деңгейіне талдай отырып, кәсіпорынның өндірістік шығындарын есептеу әдістері қарастырылды.

Нарықтық қатынастарға толық  енгенде, өзіндік құнға арендалық  төлем, капиталға пайыз, кәсіпкерлік  пайданың минималді мөлшері кіруі  керек. Ол жағдайда өзіндік құн экономикалық шығындар деп аталады, немесе маркетингтік теория бойынша құн деуге болады. Жалпы алғанда кәсіпкер кепілді  табыс табу үшін өзіндік құнды  емес, экономикалық шығынды есептеуі керек.

    Нарықтық қатынастар жағдайында өндіріс шығындарын, жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құндарын және кәсіпорын қызметінің  қаржылық нәтижесін қалыптастыру тәртіптері бухгалтерлік есеп тәжірибесі мен әдістемесінің маңызды мәселелерінің бірі болып саналады. Нарықтық экономикадағы бәсекелестік пен баға саясатының еркін даму мүмкіндіктеріне қарай, табыс деңгейіне әсер етуші фактор ретінде және басқарудың негізгі құралы ретінде өзіндік құнның рөлі арта түсуде. Басқару шешімдерін қабылдау мақсатында ұйымның өндірістік қызметінің барлық кезеңдердегі шығыстарды анықтаудың маңыздылығы өте жоғары. Себебі, осы уақытқа дейін экономикалық әдебиеттерде шығындар жөніндегі бірыңғай пікірлердің жоқтығынан отандық тәжірибеде «шығындар», «шығыстар» және «өндіріс шығындары», «өндіріске жұмсалынған шығындар» бірдей ұғымда пайдаланылып келді.

Курстық жұмыстың нәтижесінде, өндіріс шығындары калькуляция  негізі деп қарастырсақ та қателеспегеніміз. Себебі өндіріс шығындары деп - ұйымның өнім өндіру, жұмыстар мен қызметтер орындау кезінде жұмсаған заттай және еңбек шығындарының жиынтығы деп түсінеміз, яғни бұл шығындарды өндіріске жұмсалған шығындар деп айта аламыз. Ал, калькуляция осының бәрін ескере отырып, өнімнің (қызметтің) бір бірлігінің бағасын анықтау. Демек, өнімге жұмсалған шығындар өнімнің өндірістік өзіндік құны болып саналады. Ал, «өндіріске жұмсалған шығындар» есепті мерзімнің соңында пайданы анықтау кезінде ағымдағы шығыстар мен қорлар арасында бөлінеді. Яғни бұл шығындар өнім сатылған кезде ғана сатылған өнімнің өзіндік құны ретінде шығыстарға айналады. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өндіріс процесінің барлық сатысын көрсететін бірнеше баптарға бөліп қарастыруға болады, яғни негізгі материалдардың қорлары, аяқталмаған өндірістің қорлары және дайын өнім қорлары.

Сонымен, кәсіпорын  қызметінің  негізгі  көрсеткіштерінің  бірі  болып өнімнің  өзіндік  құнын  калькуляциялау  болып  саналады, ол өндірістегі  өнім өткізілуінің  ақшалай  нысандағы  шығындар  жиынтығын  құрайды және  барлық  өндіріс  тиімділігін  анықтайды.

Демек, жалпы айтқанда шығындар  – бұл өнім (жұмыстар мен қызметтер) өндірісі кезінде тұтынылатын материалдық, еңбек және ақшалай ресурстардың және ұйымның балансында көрсетілетін, болашақта табыс әкелу мүмкіндігі бар қорлардың құны. Бұдан шығатын қорытынды «шығыcтар» ұғымы «өндіріске жұмсалған шығындар» ұғымынан кең екендігін анықтауға болады. Сонымен, «өндіріске жұмсалған шығындар» - өнімді (жұмыстар мен қызметтерді) өндіру кезінде тұтынылатын ресурстардың бөлігі.

Калькуляциялаудың қазіргі  заманғы жүйелері өзара байланысты көрсеткіштердің ара қатынасын  біршама теңестірген. Олардың мазмұнындағы ақпарат тек дәстүрлі міндеттерді  шешуге жол ашып қана қоймай, мынадай  жағдайлардың экономикалық салдарларын  болжауға мүмкіндік береді:

• өнімді ары қарай шығарудың мақсатқа сәйкестілігін;
• өнімнің ең ұтымды, қолайлы бағаларын белгілеу;
• шығарылатын өнім ассортиментін оңтайландыру;
• жұмыс істеп тұрған технология мен станок паркын жаңартудың мақсатқа сәйкестілігін;
• басқару жеке құрамының жұмыс сапасын бағалау.

Қазіргі заманғы калькуляциялау кәсіпорын  немесе жауапкершілік орталығы қабылдаған жоспарды бағалау негізіне сүйенеді.

Курстық жұмыс нәтижесінде  «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ шығындарды калькуляциялық әдістеріне қарай қарапайым (процестік) және бөлістік негізге алынады, яғни сол әдістер бойынша қызметтері жүзеге асады.

Мұнай өнімдерінің өзіндік  құнын төмендету оған жұмсалған  материалды және басқа шығындар есебінен резервтерді анықтауға мүмкіндік  береді. Мұнай өнімдерін өндіру тікелей  бұрғылау жұмыстарымен тығыз байланыста болғандықтан бұрғылау жұмысының өзіндік  құнын есепке алынуы маңызды. Негізгі өндірістік көрсеткіштер мен негізгі қаржылық көрсеткіштер арқылы кәсіпорынның жағдайын да қарастырдық.

Жалпы өндірістік шығындарды есептеуде, қарапайым, тапсырыстық және бөлістік әдістердің негізгі кемшілігі мынада:

Өнімнің нақты өзіндік  құны есептік кезеңнің соңында ғана немесе тапсырыс орындалған кейін анықталады, ал мұның өзі кәсіпорынның басшылығының есеп беру кезеңі ішінде өндірістегі  іс жүзіндегі шығындардың жоспар бойынша белгіленген нормаларға сәйкестігін қадағалап отыруға  мүмкіндік бермейді. Бұдан басқа  шығындарды есепке алудың әдістерінің  барлығында бүкіл шығарылған өнімнің  өзіндік құны, сол өздерінің жоспарланған кезіндегі орташа деңгеймен салыстырылады  және соның нәтижесінде алынған  мәліметтер бойынша жүргізілген  ұйымдық-техникалық шараларға жұмсалған  шығындардың шын мәніндегі деңгейін әрдайым дәл көрсете бермейді.

Бұл кемшілікті жою үшін нормативтік әдісін қолданады, бұл  кезде өнімнің бір өлшемінің  және шығарылымның өзіндік құны нормативтік  өзіндік құнмен салыстырылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған ақпарат  көздері

 

 

1. В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова, Д.А.Фурсов, С.Д.Фурсова. «Басқару есебі», Экономика, 2005ж 
2. Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары
3. Кеулімжанов Қ. К., Әжібаев В.Н. т.б. Қаржылық есеп: оқу  құралы   -Алматы.
4. Құлпыбаев С. «Қаржы» экономика, 2007 ж
5. Сабырбаев Б. Экономикалық  орысша-қазақша  түсіндірме  сөздігі.-Алматы: Қазақстан, 1995.
6. Мадиева Қ.С. Өндіріс саласындағы бухгалтерлік есеп – оқулық Қарағанды, КЭУ 2008.
7. ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы. 28.02.2007ж.
8. Әбдіқалықов Т.Ә. «Бухгалтерлік есеп және аудит». Алматы 2000ж.
9. Қазақстан: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары
10. Кабашев Р.А. ж. б. Жылу техникасы: Оқулық/ Р.А. Кабашев, А.К. Кадырбаев, A.M. Кекилбаев. -Алматы: «Бастау» баспаханасы, 2008.
11. «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ сыртқы аудиторы - Ernst&Young компаниясы

 

Курстық жұмыстың тақырыбы «Калькуляция түсінігі түрлері және әдістері»

 

 

Курстық жұмыстың тақырыбы «Калькуляция түсінігі түрлері және әдістері»