Бюджетпен есеп айырысу

   МАЗМҰНЫ: 

КІРІСПЕ………………………………………………………………………........…3  
 

I. НЕГІЗГІ БӨЛІМ. БЮДЖЕТПЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ..........................................5 

      1.1 Бюджет туралы түсінік...............................................................................5

      1.2 Салық туралы түсінік..................................................................................6 

II. БЮДЖЕТПЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ..............14 

      

1.  Еншілес серіктестіктердің кредиторлық қарыздарының есебі.............14
2. Алынған аванстар бойынша есеп айырысу есебі...................................16

          2.3 Жабдықтаушы және қызмет көрсетушілермен есеп айырысу есебі....18

          2.4 Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептелген төлемдер есебі.........20

          2.5 Салықтардың ашықтығы – жалған кәсіпкерлікке тосқауыл.................23 
 

ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................26 
 
 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................28        
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   КІРІСПЕ

      Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген,белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

      Салықтардың  экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін  жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

      Қазіргі кезде бухгалтерлік есеп ең басты  бір орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап, басқарушы шешім қабылдаудың негізі. ҚР аймағында әрекет етіп тұрған барлық субъектілерге қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік есепті жүргізу міндеттілігі жүктеледі. Жалпы алғанда салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. 2001 жылғы 12 маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» (өзгертулер және толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады.

      Мемлекеттік бюджет─жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөліп пайдалану, жұмсау үшін құрылатын қаржы қоры болып табылады.

      Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға, халықтың материалдық әл-ауқатын және мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланылады. Жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады.

      Қазақстан Республикасының заңына сәйкес мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігіне қосымша келесідей мемлекеттік салықтар мен алымдар енеді:

• Корпоративтік табыс салығы;
• Жеке табыс салығы;
• Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық;
• Әлеуметтік салық;
• Жер салығы;
• Көлік құралдарына салынатын салық;
• Мүліктерге салынатын салық;
• ҚҚС;
• Акциздер.

      Қазақстан Республикасы Конституциясының 35 – ші бабында: заңды түрде белгіленген  салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады,-деп жазылған.

      Салықтарда ежелден салық жүктемесін  бөлудің екі қағидаты қалыптасқан :

1. пайда (алынған игіліктер) қағидаты
2. қайыр көрсету(төлем қабілеттілігі) қағидаты

      Бюджет – жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөлініп пайдалану, жұмсау ушін құрылатын қаржы қоры болып табылады. Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға, халықтың материалдық әл-ауқатын, мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланады.

      Қазақстан Республикасының салық кодексіне  сәйкес жеке және заңды тұлғалардан  алынатын салықтар, Мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады

      Мемлекет  салық саясатын – салық саласындағы  шаралар жүйесін қоғамның  оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік – экономикалық мақсаттар мен  міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I. НЕГІЗГІ БӨЛІМ. БЮДЖЕТПЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ

1. Бюджет туралы түсінік

 

      Мемлекеттің бюджеттен тыс қорларының әлеуметтік-экономикалық мәні, мағынасы: Бюджеттен тыс қорлар дегеніміз мемлекеттік органдардың  қол астындағы және мақсатты түрде  қолданылатын ақшалай ресурстардың жиынтығы. Бюджеттен тыс қорлары мемлекеттік қаржылар болып табылады. Бюдеттен тыс қорлар өзінің мәні бойынша мемлекеттің кейбір қоғамдық қажеттіліктерді қаржыландыру үшін тартатын және жедел түрде кешенді жұмсалатын қаржылық ресурстарды пайдалану және қайта бөлу нысаны болып табылады. Бұл қорлардың дұрыс құрылуы мен пайдалануықаржылық құқықпен реттеледі. Бюджеттен тыс қорлар мақсатты қолданылуына байланысты экономикалық және әлеуметтік, ал басқару деңгейіне байланысты мемлекеттік және аймақтық болып бөлінеді.Бюжеттен тыс қорлардың көздері бірқалыпты және уақытша болуы мүмкін.

      Мемлекеттік несиенің мәні, мағынасы, нысаны және әдістері:

      Мемлекеттік несие-бос ақша қаражаттарын мемлекеттік  билік органдарының қарамағында  жұмылдыру және оны мемлекеттік шығындарды қаржыландыру барысында мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасында туындайтын қатынастар. Мемлекеттік бюджет тапшылығы оны жабуға бос қаржы ресурстарын тарту қажеттігін туғызады. Бұл ресурстар мемлекет ішінде (үкімет, қаржы-несие ұйымдары) және халықаралық қаржы-несие институттарында шоғырланады. Қаражаттарды тартудың басты тәсілі болып мемлекеттік несие табылады. Мемлекеттік несиенің рөлі халықтың, кәсіпорындардың, ұйымдардың уақытша бос қаражаттарын шоғырландыру және оны мемлекеттің бірінші кезекті қажеттіліктерін қаржыландыруға бағыттаумен анықталады. Мемлекеттік несие нысандары: мемлекеттік займ шығару, тұрғындардың коммерциялық банктегі халық салымдарының бір бөлігін мемлекет займына айналдыру, қазыналық ссудалар.

      Мемлекеттік қарыз түсінігі, түрлері, басқару: Мемлекеттік қарыз дегеніміз белгілі бір күнде немесе белгілі бір мерзімнен кеін пайыздарымен бірге өтелуі тиіс, бірақ өтелмеген, шығарылған мемлекеттік займдар сомасы. Мемлекеттік қарыз қаржы жүйесінің құрылымдық элементі болып табылады ( Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және Қаржы министрлігінің құрамында мемлекеттік қарызды реттейтін органдар жұмыс жасайды). Мемлекеттік қарыздардың қызмет етуі  жаңа займдар мен қарызды өтеуге байланысты қатынастар жиынтығымен сипатталады.

      Мемлекеттік және мемлекет кепіл берген займдар  мен қарыздарының алдағы 10 жылдағы  жағдайы мен болжамына жыл  сайын баға  беріліп отырылады. ҚР қаржы министрлігі ҚР үкіметінің займ алу шарттары мен нысандарын, көлемін, үкіметтік қарызды өтеудің  және қамтамасыз етудің көлемі мен шекетерін, жергілікті атқарушы органдардың қарыздарының шегін анықтайды. Түрлері: 1. Займ алушыға қатысты: үкіметтің займы, ҰБ-ң займы, жергілікті атқарушы органның займы.2. Ссудалық капитал нарығы бойынша: ішкі мемлекеттік займдар, сыртқы мемлекеттік займдар. 3. Займ алу нысаны бойынша: мемлекеттік бағалы қағаздардың эмиссиясы; займ туралы келісім шарт жасау болып бөлінеді.    

      1.2 Салық туралы түсінік

      Салық дегеніміз – бұл мемлекет бір  асақты тәртіппен заң жүзінде  белгіленген белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз міндетті ақшалай төлемдер. 

          Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделді.Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді . Мемлекет құрылымының өзгеруі,өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен , жаңаруымен қабаттаса жүреді.

      Салықтар  барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына  қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі-ұлттық табысты қайта  бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.Салықтарда мемлекеттің  экономикалық мазмұны  нақты түрде көрінеді, ал салықтардың  әлеуметтік- экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен , мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу - әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді.

      Қазақстан Республикасы Конституциясының 35 – ші бабында: заңды түрде белгіленген  салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады,-деп жазылған.

      Салықтарда  ежелден салық жүктемесін  бөлудің  екі қағидаты қалыптасқан :

3. пайда (алынған игіліктер) қағидаты
4. қайыр көрсету(төлем қабілеттілігі) қағидаты

               Тұңғыш рет Қазақстан Республикасында заңнамалық деңгейде салық салудың қағидаттары баянды етілген . Қазақстан  салық заңнамасында сонымен бірге салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті  төлемдерді төлеудің міндеттілігі, салық салудың айқындығы, әділдігі,салық жүйесінің біртұтастығы және салық заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді

      Салық төлеуші  салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.

      Салықтар  және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуның барлық негіздері мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

      Еліміздегі  салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.

      Қазақстанның  салық жүйесі оның бүкіл аумағында  барлық салық төлеушілерге қатысты  бірыңғай болып табылады.

      Мемлекет  салық саясатын – салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның  оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік – экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.          

Әлеуметтік салық

      Әлеуметтік  салық – заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін салықтарының бірі. Оның басқа салық түрлерінен ерекшелігі, бұл салықтың мөлшері кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың атқарған қызметі мен орындаған жұмысы үшін есептелінетін еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорына  тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорының белгілі бір пайызы түрінде есептеліп кәсіпорынның шығындарына қосылып отырады. Бірақ та жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан ұсталмайды. Әлеуметтік салықты төлеушілердің қатарына барлық заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады.

      Әлеуметтік  салық салық салу объектісіне, яғни еңбекақы төлеу қорына табыстың барлық түрлері кіреді; оның ішінде әр түрлі сыйақылар, жәрдемақылар, жеке әлеуметтік жеңілдіктер және тағы да басқадай төлемдер.

      Шаруашылық  жүргізуші ұйымдарда әлеуметтік салық ағымдағы айдың еңбекақытөлеу  қорының заңда қаралған пайызы мөлшерінде есептеледі де, келесі айдың 15-ші күнінен  кешіктірілмей төленуі тиіс. Кәсіпорында әлеуметтік салық сомасы есептелгенде оның бухгалтериясында мынадай жазу жазылады;

      Д-т: «Жалпы және әкімшілік шығындар»  деп аталатын шот.

      К-т: «Әлеуметтік салық» деп аталатын шот.

      Ал  ол сома бюджетке есеп айырысу шотынан  төлегенде:

      Д-т: «Әлеуметтік салық деп аталатын шоты;