Экологиялық туризмнің теориялық негіздері

Қазіргі уақытта көптеген туристер экологиялық  туризмді таңдайды, себебі жаяу экскурсиялық маршруттар саны мен табиғи және мәдени орындарға қызығушылық артуда. Экологиялық  туризмнің басты негізі – айналадағы ортаның сапасы. Осыны ескере отырып, қорықтардағы, т.б. табиғи және тарихи аймақтарда туристер жағдайын жақсарту үшін бұл салаға ерекше көңіл бөліп  отыр. 

Ерекше  қорғалатын табиғи аймақтар экологиялық  туризмді дамытудың негізі болып  саналады. Олар:

1. Өте көркем, қызықты, тартымды, танымал жерлерде  орналасады;

2. Туристік  маршруттар жүйесі мен ұйым  жүргізген жұмыстарарқылы туристік  топтарға қызмет көрсетуге құрылған  жүйемен айналысады;

3. Өзіндік  дара дайындаған ерекше инфрақұрылым  бойынша орналасады;

4. Жергілікті  тұрғындардың арнайы табиғи резерват  бойынша және белгілі бір аймақта  экологиялықшегі бар шаруашылық  жұмыстарын сипаттайды.

Осыған  қоса, экологиялық туризмді жедел  дамытудың әлемдік экономикалық жүйе ретінде республика интеграциясы қарастырады. Соның ішінде, бір уақытта  табиғи құндылықтарды сақтау, инфрақұрылымды дамыту және мемлекеттік бюджетті толықтыратын әлемдік индустрия бағыты.

Жоғарыда  келтірілгендердің барлығы, мемлекеттік  экономикадағы экологиялық туризмнің  орны мен бағытын, айналадағы ортаны тіркелмеген туристік ауыртпалық әсерінен қорғауды және дамыту стратегиясын анықтайды.

Туристік  жұмыстар әсерінен айналадағы табиғи ортаны қорғау ең негізгі жағдайлардың бірі болып саналады. Соңғы жылдары  туристердің айналадағы табиғи және мәдени-тарихи ортаға тигізетін әсері  артуда. Оның себебі жаңа технологиялардың пайда болуына байланысты туризм индустриясына алыс және жетуге қиын аймақтарға мүмкіншілік ашылды.

Жоғарыда  айтылғандай, экологиялық туризмнің  ресурстары айналадағы табиғи ортамен  тығыз байланысты материалдық объектілер және рухани мәдени құндылықтар болып  табылады. Қазіргі уақытта экологиялық  сатылар бағдарламасына тарихи-мәдени ескерткіштеріне қатысушылықты  тіркеу әлемдік тенденция деп  аталады. Бүкіләлемдік және мәдени мұраларды  сақтау конвенциясында, ең бағалы объект түрде, танушылық және білім беру бағытында табиғи ерекшелігі бар, архитектура, тарих, және мәдени ескерткіштерді әлемдік  мұра тізіміне қосылуы туралы айтылады. Экологиялық туризм ресурстар қатарына, әрине, ЕҚАТА аймағында ғана орналасқан тарихи және мәдени ескерткіштер жататынын  айта кету керек. Сонымен қатар басқа  да әсерлі табиғи аймақтарда немесе оларға жақын туристік зоналар да болуы  мүмкін.

Халықаралық туризм жағдайының қазіргі замандағы  анализі туристік ұсыныстар нарығында  көптеген өзгерістер бар екендігін  анықтайды. Ол Ғылыми техникалық прогресстің  жедел дамуымен сипатталады. Берілген өзгерістер туризмнің жаңа сапа нәтижесіне әкелетін сандық көрсеткіштермен қарастырылады. Бұл өзгерістердің негізі үшінші мыңжылдықтағы жаңа ойдың қалыптасуы болып саналады. Оның салдары ретінде  мүлдем басқа тұтынушы түрлердің  пайда болуында. Тұтынушылардың қажеттіліктерін  қанағаттандыру үшін құрылған бағыт  альтернативті, сонымен қатар, мәдени және экологиялық туризмнің дамуына  әкеліп соқты. Экологиялық жағынан  қарағанда туризм табиғатты қолданудың бір түрін береді. Бастапқы сатыда туризмді дамыту үлкен құбылыс ретінде  табиғи ресурстардың жаңа түрін адам өміріне араласуын талап етті. Бұл туристтік аймақтарда экологиялық  проблемалар туғызды. Олар рекреациялық аудандарда қонақжайлылық құрылым  мен ұйымшыл емес туристер тобы тарапынан  табиғат комплекстеріне тигізген экологиялық ауыртпалықпен байланысты. Анықталған экологиялық проблемалар депрессиялық аудандардағы экологиялық дамумен алмастырды. Бұл негізгі әлеуметтік-экологиялық мағынаны білдіреді. 90- жылдардағы дамыған мемлекеттердегі туристік нарық экономика саласының басқа даму тенденциясына қарай, сатушы нарықтан сатып алушылар қатарына қосылды. Бұл ұйымның туристік өнімді өндірген кезде тұтынушылар әр түрлі талғамына қарай көп көңіл бөлуін білдіреді. Нарықта жаңа “eco-tour” атты субнарық пайда болды. Жаңа нарық адамның денсаулығына қауіпсіз ортада демалуын жоғарғы дәрежеде сипаттайтын туристік сұраныстың жаңа сегментін білдіреді. Бұл жағдайдың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін туристік ұсыныстың өндірістік экологизация қажет. Ол екі бағытта жүруі мүмкін: бұрын пайда болған ұсыныстың экологизациясы (қызмет көрсету ортасынан туристер денсаулығына зиянды материалдарды болдырмау, экологиялық таза өнімдерді пайдалану ұйымы, т.б.) және нәтижесінде экотуризм пайда болған туристік ұсыныстың экологиялық диверсификациясы. Экологиялық туризм аз ажыратылған жаратылыстану – табиғи комплекстердегі демалу ұйымымен байланысты. Бұл жағдайда рекреациялық ресурсы болып олардың экологиялық жақсартылған жағдайы сипатталады. Экологиялық туристік өнім әсіресе, өздерін өзгеріске баулитын мемлекеттерде өте мәнді болып келеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1.   ҚР Заңы 04.10.1999г. ”Об основах туристской деятельности в Казахстане”.

2.   Закон Республики Казахстан “О туристской деятельности в Республике Казахстан” // Казахстанская правда. – 2001, 14 июня.

3.   Карпова. Г.А. Экономика современного туризма Герда, 1998

4.   Мырзабеков. Ж.М. Особо охраняемые природные территории Казахстана: экология, биоразнообразие и перспективы развития их сети. – Алматы,2000

        5.  В.В. Храбовченко «Экологический туризм» - Москва 2004

6.  Сенин В.С. Введение в туризм: Учебник. –М.: Наука, 1993.

        7. Александрова А, Ю. Международный туризм. - М.: Аспект-Пресс, 2002. - 463 б.

8.  Егоренков Л,И. Геоэкология: Учеб. пособие. - М.: МПУ, 1993. -300б.