Бизнес-жоспардың теориялық аспектілері

Ал Испанияда демалу ерекшеліктері өте көп. Соның тек азына ғана тоқталып өтсек:

Біріншіден бұл елде демалу арқылы сіз «Порт Авентура» аттаркциондар бағын және «Коста Карибе» аквапаркіндегі су тауларды және Барселонадағы түрлі-түсті су бұрқақтарын тамашалай аласыз.

Екіншіден бұл жерге келген әр турист тарихи ескерткіштерді өз көзімен көреді. Олар: Қасиетті Отбасылар соборы, Гаудидің ғажайып туындылары, Прадо мұражайы және Сальвадор Далидің мұражай үйі, Эль Греконың үйі, Таррагона қаласындағы Рим империясы кезеңіндегі мұрасы, қамалдар қаласы-Валенсия.

Үшіншіден бұл жерге келген қонақтар әйгілі испан асханасының теңз тағамдарының түріне толы ас үйлерінен дәм татады. Сонымен қатар Коста де Ла луз табиғатына бойсұнып, ләззат алады. Ол жер тіпті «Көгілдір жалау» мәртебесін алған.

Төртіншіден, осында келген әр адам жастар демалысының патшайымы саналатын атақты Ибицтегі non-stop би кештеріне бара алады. Сонымен бірге Мальоркедегі казиномен, шоу-бағдарламалар испандық танымал адамдардың ғана емес, тіпті испан королінің сүйікті орыны!

Бесіншіден бұл елде сізді атақты Канар аралдары күтіп тұр. Осы жерде «Loro park» тотықұстар бағымен, «Lago Martianes» жасанды көлі, Тейде вулканы түбіндегі «Las Canadas» қорығы, виндсерфинг клубтарымен, су асты жүзулері демалысыңыздың әр минутын бақытқа бөлейді.

 

3.  «Сарыарқа-тур»  туристік фирмасының маркетингтік қызметі және оны жетілдіру

 

Туристік рынок, ішкісі болсын, халықаралық болсын, - ең бәсекелесті рыноктардың бірі. Туристерді тарту үшін қатаң бәсекелестік күрес жүреді, жжеке елдер арасындада, елдің өзінің ішіндеде - региондар, қалалар, қонақ үйлер, қызмет көрсетуші кәсіпорындар және туристік фирмалар арасында. Қатал бәсекелестік жағдайында маркетингтің анық бағдарламасын әзірлеудің маңызы зор болады және оның нақты шараларын бірізді жүзеге асыру, рынокты зерттеуден бастап, турөнімді жасау мен оны рынокта жылжыту бойынша мақсатты бағытта әрекет жасауға дейін. Бұл жағдайларда, қазіргі маркетингтің маңызды бөлімдерінің бірі болатын, жарнамалық – ақпараттық жұмыс үлкен роль атқарады. Психология, социология, эстетика және басқа ғылымдар саласындағы жаңа табыстарды қолдана отырып, жарнама соңғы жылдары өте қуатты индустрияға айналды.

Жарнамалық – ақпараттық қызмет жалпы алғанда, екі деңгейде жүзеге асады:

- мемлекеттік макро деңгейде;

- коммерциялық құрылымдар, немесе микро деңгейде  (қонақ үйлер,  көлік компаниялары және т.б.)

Микро деңгейдегі жарнаманың негізгі мақсаты, немесе коммерциялық  жарнаманың – сатып алушыны рынокта ұсынылатын ұқсас өнімдер массасынан, нақты өнімді сатып алуға тарту. «Сарыарқа-тур” фирмасында осы микро деңгей жүзеге асырылады.

Жарнаманы тарату құралдары туралы шешімдер.

Жарнамалық жарияламаны мақсатты аудиторияға дейін жеткізу үшін бұқаралық ақпарат құралдарын таңдаудағы басты қадамдар:

 - қамту, жиілік және ықпал ету дәрежесін таңдау;

 - ақпарат құралдарының басты түрлерін таңдау;

 - ақпаратты тарату құралдарының нақты түрлерін таңдау;

 - ақпарат құралдарында жайғасу уақытын таңдау.

Туристік өнім жарнамасының ерекшелігі сонда, теледидар бойынша ол ондай әрекетті емес. Ол газеттерде, журналдарда және радио бойынша тиімдірек және дәстүрлі жүреді. Сондықтан ақпаратты таратудың негізгі каналы ретінде баспасөздегі жарнама таңдалған. Журналдардағы жарнама келесілермен шартталады:

- сенімділік пен беделділік;

- қалпына келтірудің жоғары сапасы;

- тіршілік ұзақтығы;

- қайтара оқушыларының мәнді саны;

- оқушылар арасындағы жақсы  “өтімділік”;

- жоғары демографиялық және географиялық селективтік.

Жарнама құны 1000 адамға есептелген. Жарнаманы нақты тасымалдаушыларды таңдау.

Барлығы, айына орта шамамен жарнама құны  256354 тенгені құрайды.

Негізгі жарнамаға қосымша басылым жарнамасын қолдану: календарлар мен буклеттер – үлкен тиражбен шығарылады және фирманың тапсырыскерлері арасында тегін таратылады, көрмелер мен жәрмеңкелерге келушілерге таратылады.

«Сарыарқа-тур» турфрмасы бойынша 70% жуық шығындар «Еңбекақы» бабына келеді. Бұл турфирма қзметкерлерінің орташа айлық еңбекақысының жоғары болуымен түсіндіріледі. Сонымен қатар, турфирма виза мен төл құжаттарды рәсімдеу бойынша қосымша қызметтер көрсетіп, айналыс шығындарын арттырып, бірақ туристік қызметтер ассортиментін кеңейтеді.

Туризм нарығындағы коммерциялық қызметтің табысы, бірінші кезекте, тартымды, қызықтыратын туристік өніммен анықталады. Сол бойынша қабылданатын стратегиялық шешім, туристік кәсіпорынның жалпы маркетингілік стратегиясы шеңберінде бастаушы болып табылады. Бұл туристтік өнімнің – рынокқа ықпал етуші тиімді құрал, кәсіпорынның басты қамқорлығы, пайда алу көзі, сонымен қатар маркетинг кешенінің орталық элементі болумен байланысты. Баға, өткізілім,  коммуникациялар өнімнің ерекшеліктеріне негізделеді. Американдық маркетолог С. Маджаро шынындада дұрыс тұжырым жасады: «Егер тауар сатып алушыны және оның қажетсінуін қанағаттандыра алмаса, онда маркетингтің басқа элементтерін қолданумен байланысты, ешқандай қосымша шығындар мен күштер кәсіпорынның рыноктағы жайғасымын жақсарта алмайды»¹. 

Туристік қызметтің сезімсіздігі немесе материалдық емес сипаты, оларды алғанға дейін көрсетуге, көруге, сынауға немесе зерттеуге болмайтынын белгілейді. Осыған байланысты, ол жағынан  сатушыға сенімділік пен үміт арту элементі міндетті түрде болады. Сонымен қатар, қызметтің сезімсіздігі сатушының әрекетін күрделендіреді, оған кем дегенде екі проблема туады: біржағынан, тапсырыскерлерге өз тауарыңды көрсету мейлінше күрделі, ал екінші жағынан  – оларға не үшін ақша төлеп жатырғанын түсіндіру.

Өндіріс пен қызметті тұтынудың тығыз байланысы маркетингтің жаңа функционалдық міндетін шарттайды: қызметті өндірушілер мен оны тұтынушылар арасындағы өзара әрекеттесу процесін зерттеу, құру, жарнамалау, нарыққа шығару, сату және бағалау қажеттілігі.

Қазіргі маркетинг фирма қызметтерінде «адамдық капитал» мәнінің маңызды өсуін және осы капитал сапасының бірмезгілдік-радикалдық өзгерісін жан – жақты ескеруі керек.   

«Яссауи” туристік фирмасының  имиджі беріктенуі және тиімді қызметі үшін біздің көзқарасымызда штатқа қоғаммен байланыс бойынша маманды немесе басқаша айтқанда “public relations ” маман енгізу мүмкіндігін қарастыру қажет.

70-90-ші жылдары батыстың менеджмент пен маркетинг бойынша теоретиктері мен практиктері осы коммуникациялардың тиімді желісін жасау үшін көп еңбек сіңірді. Ақпараттың екіжақты қозғалысына негізделген олар, қызметкерлерді шешімдер қабылдау процесіне енгізуде өте маңызды. Дегенмен, қазірге дейін бұл салада проблемалар көп. Өндірісті, өткізілімді, сатып алуды, қаржыны және т.б.  басқару бойынша негізгі функционалдық міндеттерді орындаушы менеджерлерге, бұл қызметті өздерінің бағыныштыларымен, жетекшілерімен және әріптестерімен тиімді коммуникацияның жүзеге асырылуымен ұштастыру қиын.

Нәтижесінде, көптеген жағдайларда менеджерлер, сенімді қайтымды байланыстың болмаған кезінде, әсіресе, ақпараттармен тікте, көлденеңде бойынша алмастыруда, ақпарат қозғалысын жоғарыдан төмен қамтамасыз ететін, ішкі фирмалық коммуникацияның дәстүрлі біржақты типіне артықшылық береді. Менеджерлер иығына тиімді коммуникацияларды ұйымдастыру міндетін арту әрекеті, бірқатар жағдайларда, компанияны, қызметкерлер үшін әртүрлі ақпараттық материалдардың үлкен мөлшерін шығарушы баспаханаға айналдыруға әкеледі: көп тираждылар, ішкі фирмалық бюллетеньдер, баяндамалар мен шолулар, пікірсайыстық парақтар, әртүрлі құжаттар, сонымен қатар кино-, бейне- және аудио өнімдер. Бұл ақпараттық материалдардың тиімділігінің, шын мәнінде, жоғарылығы жеткіліксіз.

Фирма ішіндегі коммуникацияны құру және дамыту бойынша жұмыстарды менеджерлерге міндеттеу тиімсіз екенін тәжірибе көрсетті, олар жұмыстың нақты бөлімшесі мен шешім қабылдауға жауапты. Ұйым, менеджерлер мен «көк жағалылар» арасында өзіндік коммуникациялық делдал бола отырып, осы жұмысты жоғары кәсіпкерлік деңгейде орындай алатын, мамандардың ерекше категориясын керек етеді. Бұл міндетті қазіргі кезде қоғаммен байланыс жүргізетін менеджмент атқарады (public relations)

“Менеджмент ұйымның мақсаттарға жетуі үшін қоғамның қатынастары мен бағалықтарын түсінуді керек етеді. Бұл мақсаттардың өзі ұйымның ортасымен анықталады. “public relations” саласындағы маман менеджментке қатысты кеңесші және делдал қызметін атқарады, ол жеке мүдделер мен ұйымдар мақсатын маңызды саясат пен әрекетке алмастыруға ықпал етеді ”.

Мұндай кеңесші мен делдал қызметінің, қызметкерлерді басқару аясындағы нақты бағытын атауға болады:

1) ұйымның репутациясын қолдай отырып, ол жеке өнімділіктің өсуіне апаратын, біріккен команда рухының қалыптасуы үшін жағдай жасауға мүмкіндік туғызады;

2) “public relations” көмегімен ішкі ортаның кездейсоқ өзгерісі туралы ұйымның «ерте ескерту жүйесі» бернесін орындайды;

3) сол “public relations” арқасында ұйымның алдынан жаңа мүмкіндіктер ашады, өйткені қоғаммен байланысатын мамандар, менеджерлер ішіндегі біреуге қарағанда, оның ішкі ортасымен барынша тығыз байланысты қолдайды;

4) менеджерлер мен жұмысшылар арасындағы қатынастардағы дағдарысты жағдайлардан ұйымның шығуына көмектеседі;

5) “public relations” компанияның жоғарғы жетекшілерінің оның қызметкерлерінен алшақтауын болдырмаудың әрекетті құралы ретінде қолданылады;

6) қоғаммен байланысты біле отырып, тәжірибе жүзінде үздіксіз жүретін, өзгерістерге қызметкерлердің бейімделуіне жемісті әсер етеді;

7) “public relations” саласындағы маман бола отырып, компания жоспарын қоғамның әлеуметтік жауапкершілікті институты ретінде жұртшылыққа көрсетіп, әлеуметтік ортада өткізеді. 

Қызметкерлер менеджері, коммуникация дағдаларын нашар білгендіктен, оның беталысына жеткіліксіз ықпал етеді, бұл қатынаста кәсіподақтан қалыс қалады деген пікір таратылған. Соңғылары көбінесе менеджерлер мен «көк жағалылар» арасындағы коммуникациялық делдалдар ролін өзіне алады. Бұл жағдай компанияның жоғарғы жетекшілерінің наразылығын шақырады.

Менеджмент ішкіфирмалық “public relations” саладағы мамандарға сенім артады. Бұл мамандар менеджерлер мен «көк жағалылар» арасындағы коммуникациялық делдалдар сияқты әрекет істеу үшін, белгілі бір жағдайлар қажет. Біріншіден, менеджерлерге тиімді ішкіфирмалық коммуникацияны жасау және дамыту ісінде  “public relations” саласындағы мамандарға толығымен сенуі керек. Екіншіден, менеджерлерге де, кәсіподақ қайраткерлеріне де бұл мамандарға кәсіпқойлар ретіндеде, адал коммуникациялық делдал ретіндеде сеніммен қарауы керек. Үшіншіден, менеджерлер мен жұмысшылар еңбек қатынасы аясындағы коммуникацияның ерекше маңыздылығын толығымен түсінуі керек. Төртіншіден, менеджерлер мен жұмысшылар, жұртшылықпен байланыс бойынша менеджерлерге шындықты, ашық ақпарат берілетініне дайын болуы керек.

Кәсіпорындарды жекешелендіру мен акционерлеу процестерін қамтитын Қазақстандағы экономикалық реформалар жүрісі, жаңадан пайда болған компанияларда осындай проблемалардың пайда болуын сенімділікпен болжауға мүмкіндік береді. Жекешелендірілген ұйымдардағы еңбек қатынасы, коммуникация саласындағы дайындықтың ерекше жоғары деңгейін талап ететін менеджменттің күрделі және қиын орындалатын бернелерінің біріне айналады.

Еңбек қатынасы аясындағы коммуникация нақты мақсаттардың бірқатар міндеттері мен жетістіктерін орындау үшін сайланған. Ерекше маңызға иелер келесілер:

1. Тұлғалар аралық коммуникацияны қамтамасыз ету. Батыс менеджментінің тәжірибесі, қызметкерлерді басқару мақсатына жетуде маңызды рольді атқаратын құрал – әртүрлі текті баспасөз ақпараты дегенді айтады. Дегенмен ол жеке сұхбатты алмастыра алмайды. Мұндай сұхбаттасудың дамуы  – фирма ішіндегі “public relations” міндеті.

2. Фирма ішіндегі басылымдардың өзгерісі (көптираждылар, бюллетендер). “public relations” саласындағы мамандардың белсенді әрекеттері бұл баспасөздердің тәуелсіз болуына, сынама материалдарды жариялауына және оқушыларының пікіне мүдделі болуына әкелді. Осылай, бұл басылымдар, барлық ұйымның трибунасына айналды және коммуникацияның екіжақты каналын көрсетеді.

3. Қызметкерлердің жетекшілер саясаты туралы ақпаратты болуын жақсарту. Жұмысшылар үшін ерекше маңызды мәселе, ішкіфирмалық “public relations” берілетін, әлеуметтік кепілдіктер, қызметте көтерілу және жалданды қызметкердің еңбегінің төлену деңгейі туралы ақпаратты болу.

4. Компания жұмыскерлеріне қаржы құжаттарымен танысуда көмек көрсету. Компанияның қатардағы жұмыскерлері жетекшілердің қаржы саясаты мен қаржы есептерін дұрыс түсіну үшін қажетті дайындығы барлық уақытта бола бермейді. Кейбір компаниялардың “public relations” мамандары қаржы есептеріне қосымша қызметкерлерге арналған бейне фильмдер дайындайды, олар ұйымның қаржылық жағдайын түсіндіру мақсатында және қажетті оқу жүргізуде қолданылады.

5. Жаңа технологияның ерекшеліктерін түсіндіру. Бұл мәселе технологияның тұрақты жетілдірілуімен, автоматтандырудың, роботтанудың, компьютерлендірудің енгізілуімен байланысты үлкен мәнге ие болуда. Бұл процестердің сипаттамалары жұмысшыларға барлық уақытта түсінікті емес, олар мұндай процестерді жұмыссыздық қаупінің күшеюімен байланыстырады.

6. Қызметкерлерді сыйақы жүйесі туралы ақпараттандыру. Компанияда жұмыс істейтін адамдар, қалай және не үшін сыйақы төленетіні туралы толық хабардар болулары керек.

7. Бос орын, қызметтің бар екені туралы ақпарат. Ол, өзінің жұмысшылары мен қызметкерлеріне мамандығы бойынша елдің немесе дүниежүзінің басқа аудандарында өзінің бір филиаында немесе компанияның еншілес фирмаларының бірінде жұмыс ұсыну мүмкіндігі бар халықаралық және ірі ұлттық компаниялар қызметкерлері үшін ерекше маңызды.

8. Тиімді қайтымды байланысты қамтамасыздандыру. “public relations” мамандары төменгі сатыдағы менеджерлер мен «көк жағалылардың» компанияның жоғарғы басшыларымен, олардың шешім қабылдауда жауапкершіліктерін және қатыстылықтарын қалыптастыра отырып, жүйелі кездесулерін ұйымдастыруда ықпал көрсете алады.