Алматы – Медеу – Шымбұлақ – Үлкен Талғар асуы – Багдонович мұздығы – Кіші Талғар асуы – Солтүстік Талғар шатқалы – Солнечная поляна – Б

       Треккинг:серуендеу және жорықтау  – қарапайым жаяу жорықтар  кез келген ауданда (туған өлкеде) отпуск және демалыс күндері  кездерінде өткізілуі мүмкін.Жаяу  саяхатта магниттік жіктеуді  есепке ала отырып алдын ала  барлық азимуттарды есептеу қажет.Азимуттар карта нақты көрсетілген және жергілікті жерде оңай табылатын орындардан басталуы және жергілікті жер линиясына (өзен арнасы,көл,теңіз жағалауы,теміржол жолы,тау массиві) негізделген болуы тиіс.Жергілікті жердің нүктесіне азимут бойынша шығуды жоспарлау ұсынылмайды, себебі кішігірім қателіктің өзі апатты жағдайға әкелуі мүмкін.Маршрутты ең алдымен топтағы әрбір қатысушының күші мен нақты тәжірибесіне,жорыққа сай келетін жабдықтардың болуы және жорық алдында жаттығулар өткізу мүмкіндігіне негізделіп таңдалуы қажет.Бұл жерде шектен тыс күш жұмсауға есептемеу қажет.Әсіресе маршруттың қиын әрі күрделі бөліктерін (асулар, тасты және тасқын қаупі бар, өзендер арқылы асулар,үлкен биіктегі орындар,азимутты, қоныстанылмаған,қиын бағыт алатын)бөліп көрсету және оларды жеңіп өтудің толық жоспарын құру керек.

       Су саяхатары – су саяхаттарының  туризмнің басқа түрлері алдында  артықшылықтары бар.Су туристі  палатканың көлемімен де,салмағымен  де қысылмайды,ол өзімен бірге  киім,балық аулау құралдарын,итін,көбірек  азық-түлік алады.Су туристік  тобындағы қатысушылар саны оларды  бір адамның қиындықсыз жетекшілік ете алатындай құрамда,барлық мүшелер үшін шаруашылық міндеттерді орындауда кедергі болмайтындай болуы тиіс.Ал қайықтар саны апат болған жағдайда өзара көмек көрсете алатындай болғаны дұрыс.Су саяхатында міндеттерді бөлу ерекшеленеді:су саяхатында қайық командирі (штурман) болады.Қайық командирлері қозғалыс үстінде және тұрақтаған кездерде басқарып отырады,олардың дұрыс жұмыс істеуіне және топтың жүтерінің сақталуын қарап реттейді,қатысушылармен қатар кезекпен ескекте және рульде отырады.Маршрутты таңдау кезінде тек су туризміне тән бірнеше ерекшеліктерін ескерген жөн.Суда турист тек өзен мен жағалауды ғана көреді.Сондықтан сахаттар үшін көркем әрі түрлі ландшафты жағалауы бар өзендер болғаны жақсы.Жорықты өзеннің қызықты бастауынан бастаған жақсы.[1]

  

 

 

 

I.II Туризмнің  белсенді  түрінің  әдісі  мен тәсілдерінің  негіздері .

Жорыққа шығар алдында топ мүшелері көптеген  жағдайларды білуі қажет.Осылардың  ең  қарапайымы:  тауға шығу дегеніміз не?,жорыққа шыққанда қалай тамақтану керек,кездейсоқ жағдайларда алғашқы көмекті  қалай  көрсету  керек? деген сұрақтарға жауап іздеуден  басталады.

         Туризмнің  белсенді  түрі  - қатысушының  белгілі  физикалық  ресурстарын  қолдануды  қажет  ететін ,  демалысын  немесе  саяхатын  айтамыз .  Туризмнің  белсенді  түріне :  альпинизм  ,  дайвинг , сафари   жатады .

 

• Әртүрлі  табиғи  кедергілерді  өту  кезіндегі туристер  білу  қажет  :

1. Сол бара  жатқан  маршруттың  ерекшелігін білу .

2. Кедергілерді  өту кезіндегі әдістерді жатқа білу .
3. Сол маршруттағы қажет болатын жабдықтарды толықтыру .
• Жорық  алдындағы  тактикалық   іс -  әрекеттер :
1. Маршрутты таңдау .
2. Жорыққа қажетті жоспарлы  кестені құру .
3. Жорыққа қажетті құрал – жабдықтар мен азық – түлікпен  қамтамассыз ету .
4. Жорыққа бара  жатқан  топтың  деңгейін  білу .

 

• Жорық  барысындағы  тактикалық  өрекеттер :

1. Жорықтың  жалпы жүріп өту жоспарын ,  кестесін  құру.

2. Рельефке  қатысты жүру  жолдарын  таңдау .
3. Маршруттағы кездесетін  кедергілердің техникалық  жолдары .

 

    Жүру  жолдары :

1. Сызықтық    
2. Шеңберлік       
3. Радиалдық    
4. Сызықтық  радиалдық    
5. Сызықтық  шеңберлік     
6. Комбинациялық    

 

• Белсенді  саяхаттың  классификациясы

Белсенді  туризмдегі  класвсификацияланған  туристік  саяхат – белгілі  бір  қиындық  категориясына  сәйкес  келетін  бағыт .

Туристік  маршрут – белгіленген  қызмет  көрсету  бағдарламасы  бар  белгілі  бір  уақытқа  арналған   алдын – ала  жоспарланған  жылжу  трассасы .

 

• Асулардан  өтудің  ерекшеліктері 

1. Жолдың  қиын  бөліктерінің  сипаттамасы

2. Асулардан өтуге қажетті техникалық ,  тактикалық  және  демалуға  қажетті орындарды айқындау .
3. Маршруттың  сандық  сипаттамалары .  Сақтандыру  нүктелерінің  саны .
4. Жорыққа қажетті арнайы  жабдықтар .

 

• Қиындық  категорияларды  анықтауда  3  классификациялық  сипаттама :

1. Маршруттың  техникалық  қиындығы .
2. Жорықтың  ұзақтылығы  ( уақытпен ) .
3. Ара – қашықтық  ( км ) .

5 – інші  категория  үшін  ара – қашықтық  10 – 12  күн  .

4 – інші  категорияға  7 – 8  күн  беріледі .

3 – інші категорияға  4 – 5  күн .

2 – інші категорияға  2 – 3  күн .

1 – інші категорияға   1  күн  .

 

• Белсенді  туризмнің  тактикалық  зерттемесі :

Белсенді  туризмнің  тактикалық  зерттелуі – жорық  кезіндегі  мақсаттағы  қолданылатын  қаражат  одан  басқа  туристердің  қауіпсіздігін  қамтамассыз  ететін  құрал –  жабдықтар  жазған  құжат .

 

І  бөлімінде   Маршрутты  таңдап  алу  себептері , маршрутқа  қойылатын  критериялар :

1. қауіпсіздік
2. маршруттың  танымдылығы
3. маршруттың  қиындылығы
4. ұзақтылығы

ІІ  бөлімінде   Маршруттың  ниткасы  қарастырылады .  Жүріс  графигінің  2  түрі  болады :

1. жоспарланған  жүріс  графигі
2. түрі  тындырымды  жүріс графигінде  маршруттың  ара қашықтығы ,  уақыты ,  жолдың  мінездемесі және  қауіпті жерлердің сипаттамасы беріледі

ІІІ  бөлімінде   Маршруттың  ара  қашықтығы  мен  уақытына  толық  свипаттама  беріледі  .  

ІV  бөлімінде  Маршруттың  қосымша  нұсқасы . Қосымша  нұсқа  негігі  бөлімнен  жеңіл  болуы  керек .

V  бөлімінде   Маршрутта   бара  жатқан  туристердің  саны

VІ   бөлімінде  Туристерге  қызмет  көрсететін  топтың  мінездемесі .  Турістік  топтың  санды  және  сапалық  құрамы  келесі  шарттарға  байланысты  болады :

1. туризмнің түрі
2. маршрут қиындығы
3. аумақтың  ерекшеліктері
4. туристердің саны

Туристерге  қызмет  көрсететін  топқа  кіретін  адамдар :  гид инструктор ,  сирдар , аспазшы , медбике .

VІІ  бөлімінде   Азық – түлік 

VІІІ   бөлімінде    Топтық  құрал  – жабдықтың сипаттамасы[1]

 

 

 

 

I.III Белсенді туризмде тамақтандыруды  ұйымдастыру

 

Тамақтандыру формасы адамның  физикалық қажеттіліктеріне сәйкес ұйымдастырылады. Адамның  дұрыс  жұмыс жасауы үшін тамақтанудың негізгі  ингридиенттері қажет. Мысалы: дәрумендер. Егер ингридиенттер жетіспеген жағдайда адам алиментарлық ауруға шалығады. Адам ағзасына қажетті энергетикалық  шығындар азақ- түлік жылу түріне бөлінген энергиямен айқындалады. Бұл бөлінетін  энергияның өлшем бірлігі – кило- каллория.

Кило- каллория – дегеніміз 1 литр суды +1С дейін жылыта лалатын  шама. 8 сағаттық жорық кезінде кило-каллория өлшемі 1 киллограм- 50-70 кило-каллория.  Мысалы: 70 килограмдық адамға 4000-4500 кило-каллория, 80-100 грамм белок, 80-100 грам майлар, 400-500 грам көмірсу, 400-450 грам крахмал, 50-100 грам қант қажет.

Күн сайын амино-кислодтың 8 түрі қажет. Оның ең маңыздылары: триптофон, лизин, метеонин.

Көмірсулар  адамның күніне жұмсалатын каллориясының 50-70% құрайды. 

Минералды заттар адам ағзасындағы  зат алмасуды қамтамасыз етеді. Микроэлементтер: калий, кальций, магний, фосфор және хлор.

Тамақ рационы – адамға 1 күнге  қажетті заттармен қамтамасыз ететін азық – түлік мөлшері. Жорық кезінде  алдын –ала дайындалған тамақтарды өзімен бірге алуға ұсынылады. Алдын  –ала дайындалған тамақтар 2 түрмен дайындалады:

жартылай  фабикаттар: консервілер, шұжықтар, творг, қытай лапшасы

Үйден алдын - ала дайындалған тамақтар. Сублимация- кептіру әдісі. Оны жасау  кезінде тамақ құрамындағы ылғалдылық 80% дейін төмендейді.

Тамақтану уақыттары:

таңертеңгі  тамақ  07.00- 07.40

түскі тамақ           12.00- 01.00

полдник                    04.00-04.30

кешкі тамақ          19.00- 20.00

Адамның ішімдік нормасы салмағынан атмосфера температурасына және басқа факторларға байланысты. Орташа жорық кезінде 1 адам 5 литр су ішеді. Күн ыстық кезінде 10 литрға дейін  су ішуі мүмкін.Сусындарды тек тамақ  ішкенде ғана ішу керек. Жорық  кезінде сусын ішуге болмайды. Демалыс кездерде тек ауыз шаюға  болады.

 

Белсенді туризмде қауіпсіздікті  дұріс ұйымдастыру

        Қауіпсіздікті қамтамасыз ететін  шараларға жарыстарды ұйымдастыру,  туристерді жорықтарға даярлау  және әр түрлі жорықтарды өткізу  жатады.

       Қауіп-қатерлер себептері 4топқа  бөлінеді :

1. Табиғи ерекшеліктері.
2. Материалдық – техникалық қамтамасызданудың қателіктері.
3. Саяхатты дұрыс ұйымдастыру.
4. Медициналық сауатсыздық , тәжірибе мен техника – тактикалық дайындықтың жетіспеуі және тәртіпсіздік.

Белсенді туризммен айналысатын ұйымда бақылау

құтқару топ болу қажет (поисковый спасатель).Бақылау  құтқару топтарының міндеттері :

1. Осы ұйымның өтетін маршруттары аудандарды зерттеу
2. Іздеу , құтқару жұмыстарын өткізуге арналған құрал – жабдықтар әрқашан дайын болу керек.
3. Негізгі және көмекші топтарды дайындау
4. Алдын – ала шарала
5. Іздеу ,құтқару жұмыстарын өткізу. Зардап шеккендерге көмек көрсету.
6. Қажетті ақпаратты мемлекеттік апаттық құтқару қызметіне беру.

Жорықты ұйымдастыратын кезде алдын  алу шаралары :

1. Медициналық байқау
2. Туристердің біліктілігін байқау
3. Әрбір турист қауіпсіздік нұсқауларын тыңдағанына қол қойғаннан кейін топтарды маршрутқа шығару

Жорыққа барған кезде медициналық  қорапшада дәрінің

негізгі 6 тобы болу керек :

1. Ауруды сездірмейтін дәрілер (обезболивающие: но-шпа, аналгин, пентолгин)
2. Қан тоқтатушы және дизинфекцияға арналған (йод, зеленка, перекись водородный)
3. Антибиотиктер (пеницилин, эритроцин, тетрациклин)
4. Сыртқы дәрілер (моргонцовка, спирт,зеленка, лейкопластырь)
5. Оралу материалы (бинт, марля, мақта т.б)
6. Саймандар (термометр, қайшы, шприц, т.б)

Жолға шыққандағы қауіпсіздік  ережелері :

1. Маршрут туристің қабілетіне сәйкес келу керек.
2. Алдын-ала жолды, жер бедері қауіпті жерлерін, су көздерін алдын-ала біліп алу керек
3. График қозғалыс тәртібін әзірлеу
4. Дайындықсыз аклимитизациясыз жолға шықпау
5. Алдын-ала ауа-райы болжамын біліп алу
6. Өте қолайсыз табиғи жағдайда жолға шықпау
7. Қараңғы уақытта тек қана  жолды өте жақсы білгенде немесе құтқару жұмыстарын ұйымдастыру
8. Құрал-жабдықтарды, азық-түлікті туристердің денсаулығын мұқият тексеру керек.
9. Жетекшісіз жолға шықпау