Жасанды және синтетикалық талшықтардан тоқылған маталардың ассортименті

 Жасанды және синтетикалық талшықтардан тоқылған маталардың ассортименті

 

Жасанды талшықтардан тоқылған маталардың тобы

 

         Жасанды талшықтардан тоқылған маталардың тобына вискозалық, ацетаттық және триацетаттық жіптер мен олардың үйлесімді құрамаларынан шығатын крептік, тегісті, жаккардты, түкті маталар жатқызылады.  Маталардың ассортиментінің алуан түрлі болуы кешенді және текстуриленген жіптердің түрліше құрылымдардан тұруына, өрімдердің түрлеріне және безендіру түрлеріне байланысты болады. Таза вискозды маталар жоғары гигроскопиялық қасиетімен, жібектей жылтырымен, және грифпен ерекшеленеді, алайда ылғал күйінде тез мыжылып, беріктік қасиетін жоғалтады. Заманауи ассортиментінде олардың шығарылуы елеулі түрде қысқартылған. Ацетатты және триацетатты маталардың вискозды маталарға қарағанда форма тұрақтылығы мен өлшем тұрақтылығы жоғары болғанымен гигроскопиялық қасиеті мен уатылуға төзімділігі жағынан сапасы төмендеу болады. Одан бөлек белгілі жағдайларда ацетатты және әсіресе триацетатты маталар жоғары түрде электрленіп одан туындаған жабысуды айқын көрсетеді.

Тегісті топшаны негізінде  таза ацетатты және триацетатты маталар  құрайды, тек кішкене үлесі ған  таза вискозды малардың үлесіне тиесілі  келеді. Сондай-ақ ол топшаға жасанды  жіптердін әр түрлі үйлесімдерінен жасалынатын маталар жатқызылады.

Тегісті жасанды маталардың ассортиментіндегі үлкен топты  еңкіш оралымдағы ацетатты кешенді жіптерден алынатын маталар құрайды. Олар жақсы безендіріліп, салыстырмалы жұмсақ жібектей грифті тегіс беті бар қарапайым және ұсақ өрнекті өрімдері жеңіл (67-122 г/м²), жұқа (0,10-0,25 мм) маталар. Бұл топтағы маталар тегістеліп боялған, ағартылған және көбінесе тығыздалып безендірілген түрде шығарылады.

Ацетатты маталар майысқақтыш, аз мыжылғыш және шөгуі мен форма тұрақтылығы жоғары қасиетімен ерекше, бірақ гигроскопиялық қасиеті төмендеу болады.

Ацетатты маталардың азғантай тобын жоғары оралымды (500-600 орал.) ацетатты маталар мен ацетатты муслиннен (800 орал.) алады, бұл жіптер көрінетін  және қиыстырылған өрімдерге ие, бұл  олардың ауаны өткізгіштігін  жоғарылатып гигиеналық қасиеттерін  жақсартады. Жіптерді қатты оралымнан  өткізудің және сиретілген құрылымға  байланысты бұл маталар жіптердің  жеңіл себілуіне және жіптердің  жылжуына бейім болады, бұны әсіресе  бұл маталардан түрліше бұйымдарды тіккен кезде ескеру қажет.

Ацетатты маталардың бір  бөлігін уток бойынша жоғары оралымның  негізінде жазық оралымды ацетатты жіптерден жасап шығарады. Өрілген жіптерден жасалынатын маталарға қарағанда олардың құрылымы толық әрі тұрақты, бірақ қозғалғыштығы төмендеу болады.

Ассортименттегі үлкен топты  жазық оралымды кешенді жіптерден, триацетатты муслин мен текстуриленген жіптерден жасалынатын триацетатты  маталар құрайды. Триацетатты жіптерден  жасалған маталарда жібектей гриф болады, жақсы безендіріліп, онша қатты мыжылмайды, формаға тұрақтылығы да жоғары бұл  маталар оңай жуылады, жарық пен  ауа райының әсеріне төзімді  келіп, тез кебеді. Бірақ салыстырмалы түрде гигроскопиялық қасиеті төмендеу (4%-ға жуық), желініп жыртылғанға  да төзімсіз әрі тез электрленеді. Мұндай маталарды кеңінен жазғы  киімдерді тіккен кезде көп қолданады.

 

Талшықтары басқа  жасанды жіптерден тоқылатын  маталар тобы

 

Ассортименттегі  ең үлкен  әрі алуан түрлілігімен ерекшеленетін  маталар тобына талшықтары мен жіптері  бақса жасанды жіптерден тоқылған маталар жатқызылады. Олардың  негізі вискозды, ацетатты және триацетатты  жіптерден тұратын, утогы бойынша  синтетикалық және табиғи жіптердің  әр түрлілігімен үйлестіріп жасалынады. Сондай – ақ оларды массасы бойынша  жасанды жіптерге үлесі көп келетін  қиыстырылған, текстуриленген, мулинирленген  және фасондалған жіптертерден жасайды. Өрімдердің түрліше түрлерін қолдана  отырып, текстильді жіптердің құрылымы мен талшықты құрам нұсқаларының көптүрлілігі сыртқы түрі мен қасиеттерінің  алуандығына тән маталардың үлкен  ассортиментін жасауға мүмкіндік  береді. Бұл топтағы маталардың ассортиментіне крептік, тегісті, жаккардты маталар  жатады.

Крептік маталардың топшасының заманауи ассортиментінде «Адонис» матасы жалғыз экземплярда қарастырылады. Ол көрінетін өрімді, негізі бойынша қиыстырылған ацетатты-капронды жіптердерден тұрса, утогы бойынша триацетатты-вискозды мооскрептен тұрады.

Тегісті маталардың топшасы  артикулдардың шығарылу көлемі мен  санына байланысты ең үлкен болып  есептелінеді.

Вискозды-мақталы маталарды  негізі бойынша вискозды кешенді  жіптен, ал утогы бойынша мақта-қағазды  жіптерден жасайды. Оларға жібектей жылтыры бар мақта тектес түр  тән. Бұл маталар жеңіл (80-100 г/м²), жіңішке (0,18-0,26 мм) әрі жорары дәрежеде гигроскопиялы болып келеді. Вискозды маталарды негізінде вискозды кешенді  жіптер мен утогында вискозды жіптерінің үйлесімінің нәтижесінде алады. Олар аламаталар түрінде әрленіп, жақсы  гигроскопиялық, алайда дымқыл өңдеуде  тез шөгіп қалады.

Викозды-полиэфирлі маталардың негізі вискозды және утогы бойынша  олар мақтаполиэфирлі жіптерден  немесе полиэфирлі текстуриленген жіптен тұрады, кей кездері мақтақағазды жіптермен үйлестіріп те алуға болады.  Полиэфирлі талшықтарды немесе жіптерді қолдану арқылы мыжылып қалу мен  тез жыртылуды төмендеуге болады, шөгіп кету де азайып маталардың гигроскопиялық қасиеті бәсеңдейді.  Полиэфирлі жіптердің болуы маталарға қосымша түрде созылмалы, құрғақ және біршама қатты грифке ие болуға мүмкіндік береді.

Қасиеттерінің алуан түрлілігімен ерекшеленетін тесктильді жіптердің  бірнеше түрін ацетатты жіптермен  үйлестіре отырып жасалынатын маталар  үлкен топты құрайды.

Ацетатты-мақталы және ацетатты-вискозды маталар уток жүйесінде мақтақағазды немесе вискозды жіптерге ие, сондықтан  олардың мақталы түрі болады, гигроскопиялық қасиеті де жеткілікті, форма тұрақтылығы  сақталып, грифі жағымды жұмсақ болып  келеді.

Ацетатты-капронды маталарды  екі жүйеде де қиыстырылған жіптерден  жасайды, немесе негізінде ацетатты болып, уток жіптері қиыстырылған ацетатты-капронды болып келеді. Олар тегіс боялған  немесе бастырылған әрлеу түріндегі  жеңіл, жұқа маталардың маңызды тобын  құрайды. Көбінесе ацетатты маталарға  қарағанда берік, аз мыжылады және жақсы созылатын крептік немесе кенепті өрімдерден тұрады.  Ацетатты муслин мен өрілген ацетатты-капронды қиыстырылған жіптерді қолдану арқылы грифі біршама құрғақ әрі қатты, ауа мен бу жақсы өткізгіш, мыжылмайтын жеңіл маталарды алуға мүмкіндік береді.  Ацетатты-капронды маталарды сондай-ақ ацетатты текстуриленген жіптерден алады. Аталмыш жіптер маталардың құрылымына үлкен толықтыруды, сыртқы тығыздықты және қалыңдықты беретін жіңішке капронды кешенді жіптермен оралады.  Костюмдік топты алатоқылған, бір түсті немесе бастырылған әрлеу түріндегі елеулі түрде ауыр (140-160 г/м²) маталар құрайды. Профилирленген капронды қолдану арқылы маталар өшіп сөнетін жылтырға ие болуға мүмкіндік алады екен.

Костюмді ацетатты-полиэфирлі маталарды уток жүйесінде полиэфирлі тектуриленген жіпті қолдана  отырып алады; тығыз костюм маталарын  «Бэлан» текстуриленген жібін 11,0 текс сызықтық тығыздығында пайдаланып жасайды; одан жеңіл, жұқаларын -  9,0 текс сызықтық тығыздығындағы орташа созылмалғыштағындағы текстуриленген жіптерден жасайды. Текстуриленген жіптердің болуы маталардың төзімді қасиетін күшейтеді.

Тегісті маталардың ассортиментіндегі  екінші үлкен топты триацетатты  жіптерді текстильді жіптердің басқа  түрлерімен үйлестіріп жасалынатын  маталар құрайды.

Триацетатты-мақталы маталарды  мақтақағазды немесе мақтасиблонды  жіптері бар утогы ретінде  қолданып шектеулі ассортиментте ғана шығарады.; олардың гигроскопиялық қасиеттері жеткілікті түрде жақсы болып келеді.

Триацетатты-капронды маталар  ацетаттыкапронды маталар секілді  көйлекті және костюмді-көйлекті маталардың асортиментіндегі елеулі тобын құрайды. Олар жіптердің әр түрлі түрлерінен жасалынады: қиыстырылған, текстуриленген, фасонды. Қиыстырылған жіптерден жасалған маталар триацетатты кешенділермен  үйлестіріле отырып крептік құрылымдағы  жұқа жеңіл костюмді маталардың кішігірім  тобын құрайды.

Капронды кешенді жіптермен  оралып өрілген триацетатты тектуриленген  жіптерден әрі негізі бойынша  кшешенді триацетатты жіптерді үйлестіре отырып жасалынатын мталар үлкен маңызды топты құрайды. Бұл маталарды көбінесе крептік қарапайым және ұсақ өрнекті түрліше өрімдермен жасап, тегіс боялған, бастырылған және ала тоқылған әрлеу түрінде жасайды.

Құрылымы мен қасиеттері жағынан қызық маталар тобын  қиыстырылған, текстуриленген, фасонды  немесе профильденген капронмен  үйлестірілген триацетатты муслиннен  алынатын маталар құрайды. Маталар  түйінді, ұсақталған спиральды немесе жіңішке созылмалы рубчигы бар  беті мен профилирленген капроның өшіп сөнетіндей жылтыры бар әдемі  крептік жылжымалы, жіңішке құрылымымен  ерекшеленеді. Маталарға ерекше сән  беру үшін пластилектің просновкаларын қолданады.

Утогында полиэфирлі текстуриленген  жіптері бар маталар салыстырмалы түрде үлкен әрі дамитын топты  құрайды; «бэлан» секілді көлемді  жіптерді қолдану арқылы құрылымы толығып  тұрған болады, ал 7,4-12,0 текс орташа созылғыш сызықтық тығыздығындағы жіңішке текстуриленген жіптерді қолдану арқылы жеңілдікке, әдемілікке және азайтылған қалыңдыққа ие болады.

Жасанды жіптер мен басқа  жіптерден жасалынатын жаккарды маталар жіптердің алуан түрлі  үйлесімділігінің әркелкілігімен ерекшеленеді.

Негізінде вискозды жіп және утогында вискозды жібі бар маталардан альпак немесе атластар түріндегі ұлттық маталардың ескі дәстүрлеріндегі жаккардыты маталарды жасайды; вискозды негізгі жіптер мен капронмен, мақтақағазды жібімен, текстуриленген триацетатты-капронды және полиэфирлі жіптермен үйлесімдері де кездеседі.

 Жаккардты маталардың  негізгі бөлігін басқа жіптермен  үйлестірілген ацетатты және  триацетатты жіптерден жасайды.  Уток жүйесінде қиыстырылған  немесе текстуриленген ацетатты  және триацетатты-капронды жіптерді  қолдана отырып тегіс немесе  біршама рельефті жаккардты бейгесі  бар маталарды алуға мүмкіндік  береді.

 

 

Синтетикалық  талшықтардан жасалынатын маталар  тобы

 

Синтетикалық жіптерден  жасалынатын мталардың тобына түрліше  құрылымдағы полиамидты және полиэфирлі жіптерден жасалынатын тегісті  және жаккардты маталар құрайды. Синтетикалық жіптерден құралған маталарды  созған жағдайдағы жыртылмайтын, жоғыры түрде беріктігі, форма тұрақтылығы  мен ысырылуға төзімді болуы  басқа маталардан ажыратады. Алайда олардың елеулі кемшіліктеріне төмен  дәрежеде гигроскопиялануы, тез электрленіп, жабысуға бейм болуы болып табылады, сондықтан бұл маталардан жасалынатын  киімдерде дискомфорт көп байқалады.

Белгілі бір дәрежеде синтетикалық маталардың кемшіліктерін профирленген және текстуриленген жіптерді қолданып, өрімдерді таңдаудың арқасында  азайтуға болады. Негізінде бұл топтағы  маталарды тегіс боялған түрде  шығарады. Текстуриленген полиэфирлі жіптерден жасалынатын маталар  үлкен топты құрайды. Олар үшін жақсы  толығатын, құрылымның көлемге тұрақтылығы, жұмсақ пластикалық гриф, жақсы безендірілу, жоғары созылмалылығы мен мыжымлмаушылық тән.

Тығыздалған костюмді маталарды  екі бүктелген тектуриленген  полиэфирлі жіптерден алады; олар тегіс  боялып, ірі дәндес беті бар саржты, крептік өрімдері бар бастырылған әрлеу түрінде шығарылуы мүмкін; сондай-ақ костюмді маталар секілді ала тоқылған сызық немесе тор түрінде ұзыннан ұзын сызықтары бар тегіс боялған түрде жасалынады.

Полиэфирлі текстуриленген жіптері бар капронды жіптерді немесе түрліше құрылымдағы полиамидты жіптерді үйлестіре отырып жұқа маталарды  жасайды. Бұл топтағы жаккардты  маталар жеткілікті түрде үлкен  ассортиментті құрайды және негізінде  сәнді костюмдердерді дайындауда қолданылады. Одан ауыр және тығыздалған костюмдік  маталарды «Бэлан» типтес полиэфирлі текстурилеген жіптер мен оларды капронды жіптермен үйлестіре отырып даярлайды.

 

Басқа талшықтары бар синтектикалық талшықтардан жасалынатын маталар тобы

 

Басқа талшықтары бар синтектикалық  талшықтардан жасалынатын маталар  тобы тегісті және жаккардты топшаларынан тұрады. Бұл маталарда негізінде синтектикалық полиамидты немесе полиэфирлі жіптерге ие, ал утогы бойынша жіптің талшықты құрамы бойынша әртүрлі: мақтақағазды немесе аралас, ацетатты немесе триацетатты, ацетатты немесе триацетатты- капронды қиыстырылған, мулинирленген, текстурилеген, фасонды және тағы басқадай жіптерден құралған. Сондықтан да сыртқы түрі мен қасиеттері бойынша костюмдік маталардың әркелкі ассортиментін жасауға мүмкіндік бар.

Костюмдік маталарды текстурилеген  пневмоқосылған меланжды әрлеудегі  вискоздыполиэфирлі жіптерден жасайды, оларға беріктік, аз мыжылғыш, жеткілікті гигроскопиялығы бар көлем тұрақтылығы  тән.

Бұл топтың жаккардты маталары сыртқы әрлеудің әркелкілігімен, құрылымның оригиналды кейпімен ерекшеленеді. Олардың ішінен дәстүрлі болып қалыптасқан екі қабатты ауыр (350 г/м²) жаккардты суреті бойынша бір бірімен қосылған вискозды және капронды кенептерден тұратын костюмдік маталар тобы ерекшеленеді.

 

ХИМИЯЛЫҚ ТАЛШЫҚТАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

 

Химиялық талшықтарға  вискозды, мысты-аммиакты, полинозды, ацеатты, триацетатты, капронды, лавсанды, нитронды, хлоринді, винилды, диэтиленді, полипропиленді, және т.б. жоғарыда көрсетілген химиялық талшықтардың әрқайсысы әр түрлі қасиеттері мен көрсеткіштерімен сипатталады, бұлар химиялық құрам мен олардың құрылымымен анықталады. Сондықтан да өндістегі технологиялық процесстерді дұрыс өткізу үшін және де химиялық талшықтардан жасалынатын маталарды қолдану үшін олардың қасиеттері мен құрылымдық құрамын білу қажет. Химиялық талшықтарды қолдану өндірістің көлемін елеулі түрде ұлғайтып, маталар мен басқа текстильді бұйымдардың ассортиментін кеңейтті. Химиялық талшықтардың әркелкі түрлерінде құрамдары бірдей болмай құрылымы да түрліше болады, сондықтан олар өз қасиеттері бойынша  жиі ажыратылады. Химиялық талшықтардың қасиеттерін білу арқылы пайдалы қасиеттері бар маталар мен бұйымдарды жасауға мүмкіндік туғызады.