Сынаудың жіктелуі. Сынау бағдарламасы

ГОСТ 12730.1-78 талаптарына сәйкес орташа тығыздығын анықтау үшін техникалық таразы, кептіргіш шкаф, зертханалық  кедергінің электр пеші, штангенциркуль, болат сызғыш, эксикатор, көлем өлшегіш  және гидростатикалық таразылар, сусыз хлорлы кальций, күкірт қышқылы, парафин сияқты құрылғыларды қолданады.

ГОСТ 12730.2-78 талаптарына  сәйкес ылғалдылығын анықтау үшін зертханалық  таразы, кептіргіш шкаф, эксикатор, хлорлы кальций қажет.

ГОСТ 7076-89 талаптарына  сәйкес жылу өткізгіштікті анықтау үшін келесі құралдарды қолданады: органикалық шыныдан жылу өткізгіштік, оптикалық кварцті шыны, кептіргіш электрлі шкаф, штангенциркуль, сызғыш және техникалық таразы.

ГОСТ 24816-81 талаптарына  сәйкес сорбционды ылғалдылықты анықтау үшін кептіргіш электрлі шкаф, зертханалық таразы, эксикатор, шыны стақан, ареометр, күкірт қышқыл, дистилденген суларды қолдану арқылы жүзеге асырады.

ГОСТ 25898-83 талаптарына  сәйкес бу өткізу кедергілерін анықтау  кезінде қолданылатын құрал-жабдықтар: зертханалық таразы, термограф М16, гигрограф М21 АН, термометр, ТЛ19, аспирационды психрометр, сызғыш, штангенциркуль, механикалық қол сағат, шкаф (1 сызбада көрсетілген), металдық цилиндрлік обоймалар (2 сызбада көрсетілген), шынылы шыныаяқ, терезелік шыны, мұнайлы қатты парафин, қарағай шайыры, пластилин, дистилденген су, азот қышқылды магний суы, тығыз бекітетін құрылыста қатпайтын мастика.

1-сызба. Шкаф 

2-сызба.

1- бу өткiзбейтiн материалдан қабырғасы, 2 - бу өткiзбейтiн материалдан есiктер; 3 - тесiлген сөре

ГОСТ 24452-80 талаптарына  сәйкес призмалық беріктікті анықтау  барысында келесідей құралдарды пайдаланылады: тензометр, тензорезистор, тірек бетінің жазықтықтары, потенциометр, термопар, зертханалық таразы, кептіргіш  шкаф, эксикатор.

4.3 Үлгілерді сынауға дайындау.

Сапалы сынау өткізу үшін ең алдымен үлгілерді дайындап алу қажет. Қысу және созылу кезіндегі беріктікті анықтау кезінде үлгілерді дайындау керек. Үлгiлердiң сынау үшiн баспанадаға ауаның температурасы (20±5) °С шектерде болу керек және ауаның шартты ылғалдылық 55 % кем емес. Егер үлгiлер жеңiл - ылғалдық шарттарда немесе жылулық өңдеу шарттарында қатса 24 сағаттан кем емес, егер олар суларда қатса 4 сағаттан кем емес, шарттарда шыдауы керек.

Үлгiлердiң сынау алдында көз мөлшермен тексеруге ұшырайды. Қабыршақтар және жат қосындыларға қабырғалар мiндердiң түрiнің бар болуын орнатады. Жарығы бар үлгiлер, қабырғалардың маңының тереңдiгі 10 мм астам, қабыршақтың диаметрдi 10 мм астам және 5 мм астам тереңдiктi (үлкен қуысты құрылымды бетонынан басқа), сонымен бiрге қабыршақтану мен бетонның толық тығыздамаудың iздерi болса сынауларға жатпайды. Тiрек қырлардың үлгiсi қабырғаларындағы бетонның қаспақтары егеумен немесе түрпiлi таспен алып тастауы керек. Тексерудiң нәтижелерi сынау журналына жазылады.

  Үлгiлерді таңдау кезінде керек болатын қырларды, процессте күш-жiгер жүктеудi жұмсауын белгiлейдi. Тiрегi қалыпталған қысуды сынау үшiн қолайлы үлгiлердi қырда сығушы күш қалауының жiктерiне бетонды сынауға параллель бағытталды және формада араластырғандай етiп таңдайды.

Тiректі үлгiлер және созылуға сынау үшiн қалаудың перпендикуляр жiктерiне күш жiберушi шанышпалы төсемдердiң өстерiн бетонға араластырғандай етiп таңдалуы жаруда қырлы призмалардың қолайлы болуы тиiс. Созылуға үлгiлердiң айналмасының жазықтығы сынауда қалаудың жiктерiнде айналмалы параллель болуы керек. Үлгiлердiң сызықтық өлшемдерiн 1 % көп емес қателiгiмен өлшейдi. Үлгiлердiң сызықты өлшемдерi өлшеу нәтижелерiн сынау журналына жазады.

Жасаушы үлгiлердi сызықтық ауытқуын үлгiнiң бүйiрлеу бетi және тақтаның бет аралығында ең үлкен саңылауды анықтап, сынау тақталары көмегiмен немесе сызғыш пен сүңгiлер арқылы анықтайды. Үлгiлер мен призмалардың жапсарлас қырларының перпендикулярлығының ауытқуы, сонымен бiрге цилиндрдің тiрек және бүйiрлеу беттерiнің қосымша әдiстемесi бойынша анықтайды. Жазықтықтық, сызықтық және перпендикулярлық ауытқулар үлгiлерін жасауы үшiн 6 айда бiр рет комплект формаларындағы сиректеу емес үлгілерді сонымен бiрге бiр рет жасалған үлгiлер формаларын әрбiр алмастыруының жанында тексеру керек. Егер тiрек үлгiлер немесе цилиндрлердiң қырлары белгіленген талаптарды қанағаттандырмаса, онда оларды тегiстеуi керек. Бiлiктi созылуға сынау үшiн қолайлы үлгiлерді басып алуларына бекiтедi.

Орташа тығыздықты анықтау  барысында үлгілерді дайындау кезінде бетонның тығыздығы үлгiлердiң табиғи дымқылдықтың күйi немесе мөлшерленген ылғалдық күйiнде сынауларды анықтайды: құрғақ, жеңіл құрғақ, нормалы, су қанныққан. Бетонның тығыздығын анықтау кезінде ылғалдылықтың қалыпты жағдайында үлгілерді іріктеп алғаннан кейін сынайды немесе бу өткізбейтін ораушыда немесе герметикалық ыдыста сақтайды, соның көлемі ішіне орнатылған үлгілерден 2 есе асатындай етіп орналастыру керек. Ылғалдық күйін мөлшерленетiн күйiнде бетонның тығыздығы мөлшерленген дымқылдыққа алған нәтижелерiн есебiмен дымқылдық кез келген мөлшерленетiн бетондардың үлгiлерiнiң сынауларымен анықтайды. Бетонның тығыздықтарын анықтауда үлгiлерді құрғақ күйдегi тұрақты массаға келгенге дейiн кептiредi. Бетонның тығыздығын анықтау кезінде ауада құрғақ түрінде үлгілерді сынау алдында 28 тәуліктен кем емес (25 ± 10) °С бөлме температурасында және ауаның шартты ылғалдылығы (50 ± 20) % кезінде ұстайды. Бетонның тығыздығын анықтау кезінде нормалы ылғалдылық жағдайда үлгілерді 28 тәулік нормалы қосаңдаулы камерада, эксикатор немсе басқа герметикалық сыйымдылықта 95 % кем емес ауаның шартты ылғалдылық кезінде және (20 ± 2) °С температурада сақтайды. Бетонның тығыздықтарын анықтау кезінде үлгiлерді  суға қаныққан жағдайда   сулармен қанықтырады.

Ылғалдылықты анықтау барысында  үлгілерді дайындау кезінде дайын тұрған үлгілерді немесе сынақтарды өлшеп, кептіргіш шкафқа қояды және (105 ± 5) °С температура кезінде тұрақты массаға келгенше дейін кептіреді. Үнемі үлгілердің массасын есептейді, соның нәтижесінде 2 алған өлшеудің нәтижесін өлшеу кезінде салыстырып 0,1% кем болмауы керек. өлшеулердің арасындағы уақыт 4 сағаттан аспауы керек. Үлгілерді қайтадан өлшегенде сусыз хлорлы кальциі бар эксикаторда немесе бөлме температурасына дейін кептіргіш шкафпен бірге салқындатады. Өлшеулерді 0,01 дейiн қателiкпен алады. Сонымен қатар ауыр бетонның массалық үлгісін және кеуектi толтырғыштарға ең үлкен зерен өлшемiне байланысты кесте бойынша қабылдайды.

Жылу өткізгішті анықтау  барысында үлгілерді дайындау кезінде бетонның жылу өткізгіштігін 0,5 мм жазықтықтығынан түрлi қалыңдықта және ауытқу болатын үлгiлер талшықтарының материалдар және бұйымдардың үлгiлерiнен басқа қырнайды, содан кейін (105±5)°С температурада кептіреді. Үлгiнiң жуандығын (шеңберлер биiктiктiгін) штангенциркульмен 0,1 мм аспайтын қателiгi бар төрт бұрыштарындағы бұрыштың төбесi және ортасында әрбiр тараптан (50±5) мм  қашықтығында өлшейдi.Үлгiнiң жуандығын жасаушы, орналасқан үлгiнiң тiк өсi арқылы өтетiн екi өзара перпендикуляр жазықтықтары бойынша 0,1 мм аспайтын қателiгi бар штангенциркулдермен өлшейдi. Үлгiнiң жуандығына барлық өлшемдердiң нәтижелерiне орташа арифметикалық мәннiң қабылдайды. Жоспардағы үлгiнiң өлшемдерi (шеңбердiң iшкi өлшемдерi) қателiгi бар сызғышпен 1 мм аспайтындай өлшейдi. Талшықты және сусымалы материалдардың үлгiлерін пластмасса, шыны текстолит немесе керамика сынауларын температураға байланысты етіп шеңберге сыйғызып салады.. Материалдар тегiстейдi, артықтарын сызғыштың арқасында алып тастайды.

Сорбционды ылғалдылығын анықтау барысында үлгілерді  дайындау кезінде бетонның сорбционды ылғалдылығын материалдық әрбір тап қалған салыстырмалы ауа ылғалдылықтың жанында үлгілерді үшінші сынау нәтижесі бойынша анықтайды, кез-келген формалар болатын тартылатын бұйымдардың орташа бөлігін тартып алғаннан кейін, ал бетондардың толтырылғаннан кейін алтыншы үлгілердің сынауларын алған. 3 г құрайтын үлгілердің массасының тығыздығы 100 кг/м3 кем емес болуы керек, үлкен тығыздықты материалдардың үлгілердің массасын 1 г үлкейту керек, әрбір 100 кг/м3 үлкейтуші тығыздығы болып табылады. Ал бетонның үлгілерін кеуекті толтырғышының массасын 2 г үлкейту керек, әрбір 2 граммға 100 кг/м3 бетонның үлкейту тығыздығы кіреді. Құрылыс материалының бiр түрін сору дымқылдығының анықтау үшiн 15 бюкс болуы керек, кеуектi толтырғыш бетоны - 30 бюкс. Бюкстардың және олардың қақпағы нөмерленуi керек. Бюкстарды (105±5)°С температура бойынша тұрақты салмағына келгенше дейін кептіреді.

Бастапқыда ашық бюксаларды және олардың қақпағын кептiргiш электрлі шкафта 3сағат кептiредi, содан соң 2 сағат жұмсалады, олар 1 сағатын тұрақты массаға келгенше дейін кептiредi. Бюксалар әрбiр кептіргеннен кейiн қақпақтармен жабады және эксикатордың фарфор орнатуларына құрады, 1 сағат iшiнде құрғатылғанға дейiн бөлме температурасы (105±5)°С салқындатылады. Эксикаторды қақпақпен жабады. Бюксалар бөлме температурасында сууi үшiн эксикаторағымында 30 мин шыдайды, олар содан соң 0,0002 қателiгiмен өлшенедi. Тұрақты массаға дейiн бюксаны кептiру екi бiртiндеп өлшеулер бiрдей нәтиже береді немесе бюкс массаның үлкенің санайды. Құрғатылған бюкса массасына ең кiшi шамасын алған өлшеуде қабылдайды. Әрбір үлгіні 4-5 бөлімге бөліп және оларды бір кептірілген жерге тұрақты массалық бюксе орнатады. Бюкс үлгімен 0,0002 г ауытқуымен өлшейді. Үлгілерді бюкске орнатып (105±5)°С температурада қалыпты массаға келгенше дейін кептіреді, егерде стандарт немесе техникалық шарттарда материалға басқа кептіру температурасы берілмесе осы температурамен жүзеге асырамыз. Ең алдымен үлгілерді ашық бюкста және олардың қақпағын кептіргіш электр шкафта 5 сағат кептіреді, содан кейін 3 сағат өткен кейін оларды 2 сағат тұрақты массада кептіреді. әрбір кептірілгеннен кейін бюкстарды үлгілермен бірге кептіргіш шкафтан шығарады, тез арада қақпағын жабып және фарфорлы қойғыш эксикаторға қояды, (105±5)°С температура кезінде 1 сағат ішінде алдын ала кептірілгенге дейін және бөлме температурасымен суытылған дейін қояды. Эксикаторды қақпақпен жабады. Бюксты үлгілермен эксикаторда 45 минут ішінде  бөлме температурасымен суытылғанға дейін ұстайды, содан кейін оларды 0,0002 г қателігімен өлшейді. Кептірілген үлгілерді  тұрақты масса келгенше дейін оларды аяқталған деп есептейді, қашанда екі қатарлас өлшеулер бір нәтижені бергенде немесе масса бюксі үлгілермен өсе бастайды. Өлшеу кезінде бюкстің массасына кептірілген үлгімен ең кіші мәндерін алады.

Бу өткізу кедергілерін анықтау барысында үлгілерді  дайындау кезінде бетонның бу өткізу кедергілерінің әрбір үлгінің диаметрін штангенциркульмен 3 рет өлшейді. Әрқайсысын өлшегеннен кейін үлгілерді 60°  айналдырып айналасын симметриялық ось қылып жасайды. Үлгілердің диаметрін 3 өлшеудің нәтижесінен кейін орташа арифметикалық мәнін есептейді. Үлгінің қалыңдығын 3 рет өлшейді.  Әрқайсысын өлшегеннен кейін үлгілерді 60°  айналдырып айналасын симметриялық ось қылып жасайды. Үлгілердің қалыңдығын 3 өлшеудің нәтижесінен кейін орташа арифметикалық мәнін есептейді. Сыналатын бұйымның тығыздығын стандартта берілген сынау әдістерінде белгілі бір бұйымға сынау жүргізу тәртібі бойынша анықтайды. Әрбiр үлгiсiнiң бүйiрлеу беттерiн жiгiмен қыздырылған парафин және шайырға араластырып жабады. Салынатын қабатының қалыңдығы 2 мм болуы керек. Үлгілердің бүйір қабырғаларының ара қашықтығы және жоғарғы шектерінің металдық обоймасы қыздырылған парафин және канифол қоспасымен толтырылады. ЧВ шынылы шыныаяққа (120 ± 5) г дистилденген су құяды. Шыныаяқты өлшеп, шыны пластинаға 130 мм өлшемі ретінде орнатады және үлгілерді металлдық обоймамен жабады. Обойманың қабырғаларының ара қашықтығы және шынылы пластинканы пластилинмен толтырады (3-сызба).

3-сызба. Бу өткiзгiштiктi анықтауы үшiн құралдың схемасы

1- шынылы пластина; 2- пластилин; 3- дистилденген су; 4- ЧВ типті шынылы шыныаяқ; 5- металлдық цилиндрлік обойма; 6 – парафин мен канифольдің қоспасы; 7 – сыналатын бұйымның үлгісі.

4.4 Ұяшықты бетонның сынау әдістемесі

Қысу және созылу кезіндегі беріктіктігіне сынау жүргізген кезде бір сериялы бүкіл үлгілерді өспелі түрде 1 сағаттың ішінде сыналуы керек. Пресс немесе сынау машинасына үлгiнi қоюын алдында бетонның баспасөздiң тiрек тақталарына алдыңғы сынау қалған бөлшектерiн алып тастайды. Сынау машинасының өлшеуiшi, баспасөз немесе сынау қоюы шәкiлдi күш қиратушы жүктеменiң күтiлетiн мәнi 20-80 % максимал жүктеменiң интервалында болуы керек болатын шарттан жiберiлетiн таңдаулы шәкiлмен таңдайды. үлгiлердiң жүктеулерi жылдамдықпен созылуға қысуға және (0,05±0,02) Мпа/с шекте (0,6 ±0,4) Мпа/с шектегi толық қиратуы оған дейiн үлгiдегi есептi кернеудi жоғарылату сынауларда сынау қамтамасыз ететiн болып үздiксiз өндiрiп алады. Сонымен қатар бір үлгідегі жүктеу уақыты 30 секундтан аспауы керек. Сынауды процесске жеткен максимал күшiн қиратушы жүктемелерге қабылдайды және сынауларды журналдарына жазады. Қиратылған үлгiлерді көз мөлшерiмен тексеруге керек және сынауларды журналда атап өтуге тиіс: қиратуды сипаты; Құрылымның аталған ақаулары болатын үлгiлердiң сынау нәтижесi және қиратуды сипаттауда, есепке алу шықпайды. Үлгiлер және цилиндрлер қысуға сынауда оның ұзындық бойымен өсi туралы (немесе сынау машинасы) престер төменгi тiрек тақтасында берiлген қырларының бiрi орталық тәуекелдердi пайдалана отырып, қосымша бұрыштан жасалған тақталар немесе арнайы ортаға келтiрілетiн құрылым әкелгенін орнатады. Пресстер және үлгiнiң тiрек беттерiмен тақталардың арасындағы қосымша бұрыштан жасалған тiрек тақталарын салуға рұқсат етiледi. Үлгiлер - қысуға призмалардың жартылығын сынауда екi қосымша бұрыштан жасалған тақталардың арасына сыйғызып салады. Қосымша тақталар пресстер өстер туралы тәуекелдердi пайдалана пресс тақтаны және қосымша бұрыштан жасалған тақта әкелген, немесе арнайы ортаға келтiрілетiн құрылымды ортаға келтiредi. Пресс тiрек тақталарға үлгiнiң қоюларынан кейiн(қосымша құрыштан жасалған тақталар)  олардың жазықтығы бiр басқаларға толық тiрелгендей етiп (қосымша құрыштан жасалған тақтамен) үлгiнiң жоғарғы тiрек қыры бар баспасөзi жоғарғы тақталарды қоса атқарады. Бұдан әрi жүктеулердi бастайды. Үлгiлер - призмасы схемалар бойынша сынау құрылымдарына орнатады

4-сызба. Сынаудың созылу  кезінде схемасы.

1 - үлгi; 2 - топсалы жылжымайтын  тiрек; 3 - топсалы жылжымалы тiрек.