Құрт өнімдерінің сапасын бағалау және басқару

Қазақстан Республикасының  білім және ғылым министрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

 

«Стандарттау  және сертификаттау» кафедрасы

 

 

 

КУРСТЫҚ                      ЖҰМЫС

 

Тақырыбы:  Құрт өнімдерінің сапасын бағалау және  басқару.

 

                                        

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған: Жұматаева Н.

Тобы: ХТ-09-6к

Жетекшісі:  Қалдыбаева Б

 

 

              

                       

 

 

ШЫМКЕНТ – 2011 жыл

                                                         

Мазмұны

 

Аннотация...............................................................................................................                                    

Нормативті  сілтемелер..........................................................................................

Кіріспе......................................................................................................................

Негізгі бөлім

       1.Квалиметрия туралы жалпы мәлімет және квалиметрия принциптері..........

2.Өнімнің  техникалық деңгейін бағалау  кезінде қолданылатын негізгі  терминдер................................................................................................................

3.Квалиметриялық  шкалалар................................................................................

4.Сынып  және топ бойынша өндірістік өнімнің классификациясы.................

5.Өнімнің  сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы............................................

6.Өнімнің  сапа көрсеткіштері мен базалық  үлгінің номенклатурасын таңдау  тәртібі......................................................................................................................

7.Салмақтылық  коэффициентін анықтау............................................................

8.Сапа  деңгейін бағалау........................................................................................

9.Студенттің  өзіндік ғылыми жұмысы..............................................................

Қорытынды............................................................................................................

Қолданылған әдебиеттер тізімі............................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 Аннотация

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Нормативтік сілтемелер

Бұл курстық жұмыста келесі нормативтік  құжаттардағы сілтемелер

пайдаланған:

ГОСТ 1341-84 Пергамент. Техникалық шарттар;

ГОСТ 1760-86 Подпергамент. Техникалық шарттар;

ГОСТ 13830-91 Тағамдық ас тұзы. Жалпы техникалық шарттар;

ГОСТ 17626-81 Техникалық казейін. Техникалық шарттар;

ГОСТ 26809-86 Сүт жəне сүт өнімдері. Қабылдау ережелері. Сынаманы

талдауға дайындау əдістері;

ТШ 10.02.02 789-65-91 Құрғақ жəне сұйық бактериялық ашытқылар;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

    Квалиметрия ( лат./quails/сапасы қандай + гр. /metron / өлшеу)- әр  түрлі обьектілердің сапасын сандық бағалау әдістерін біріктіретін ғылыми сала.

    Квалиметрия  обьектілері «сапа» деген түсінікті  қолдануға болатын кез келген  обьекті болып табылады. Обьектілер  туралы түсінікте мына жағдайды  есте ұстау керек. Өнеркәсіптік  өнімдердің обьектілерінде қолданылатын  көптеген ережелері мен әдістері  ауылшаруашылық өнімдерінің обьектілерінде  де пайдаланылады.

   Өнім сапасы деңгейінің бағасы деп бағалау қорытындысы түсіндіріледі, бағаланған өнім сапасының көрсеткіштерін базалық көрсеткіштермен салыстыру. Бұл баға сандық және сапалық формада әкелінген болуы мүмкін.

   Сандық  формадағы баға бір санмен  көрсетіледі, өзімен бірге сапа  мағынасын көрсететін өнім құрамының  белгілі салыстырмалылығын көрсететін.

    Өнім  құрамы деп обьективті ерекшелік  танылады, мүмкін өңдеу кезінде  пайда болатын өнімді дайындау  және эксплуатациялау.

    Өнім  сапасының көрсеткіштері оның  құрамының тек біреуіне қатысты  өнім сапасы көрсеткіші бірлікті  деп аталады, оның құрамына  бірден бірнешесі қатысты болса,  онда комплексті көрсеткіш болады.

    Өнім  сапасының комплексті көрсеткіші  қосынды пайдалы тиімділігінің  қатыстылығына байланысты оны  дайындауға және эксплуатациялауға  немесе қажеттілігінде қосындылау  интегралды көрсеткіш деп аталады.

   Өнім  сапасы көрсеткіштері оның осындай  құрамына немесе құрамының осындай  салыстырмалылығы, өнім сапасы жайында  шешім қабылдау анықтаушы көрсеткіш  деп аталады.

    Өнім  сапасы көрсеткіштерінен өнім  параметрлерін айыруға болады. Өнім  сапасы көрсеткіштері өнім жарамдылығының  деңгейін белгілі бір қажеттілікте  қанағаттандырып, сандық сипаттайды, сол секілді өнімнің сол құрамын,  оның сапа құрамына кіретіндер.

     Өнім сапасы көрсеткіштері оның  бір немесе бірнеше параметрлеріне  байланысты болуы мүмкін. Өнім  параметрлері өнімнің құрамы  сияқты оның сапалық құрамына  кіретін өнімнің құрамы және  басқалар сияқты сандық сипатталады.  Мысалы: металлкескіш станоктың  ұзақмерзімділігін және өнімділік  көрсеткіші кесу геометриялық  және формалық өлшемдерінің өзара  байланыстылығына қатысты табылады, оның конструктивті параметрі  болып табылушылар. Техникалық  құрылғылардың бастартпаушылық  көрсеткіштері болып жиынтық өнімді қалдықсыз кесуде өзімен бірге конструктивті параметрді көрсететін функционалдық қатысы табылады.

    Өнім  сапасы көрсеткіштері әр түрлі  бірлікте немесе өлшемсіз түрінде  көрсетілуі мүмкін. Олар өзінің  өнім түрінің оның әр түрлілігіне байланысты түрліше сипатталады.

Өнім сапасын  жақсарту – өндірістің тиімділігін  арттырудың маңызды шарты. Өнім сапасын  арттыруға әсер ететін факторлар: еңбектің саналы түрде ұйымдастырылуы, технологиялық  үдерістердің ойдағыдай жүргізілуі, шикізат пен басқа да материалдардың сапасы, т.б.

Өнімнің сапасы ─ бұл белгілі мұқтаждықты  қанағаттандыруға үлкен себепші  болатын өнімнің пайдалылығының жиынтық ерекшелігі мен кәсіпорынның маңызды көрсеткіштерінің бірі болып  саналады. Өнімнің сапалығы тек техникалық, тауар тану ғана емес, сонымен қатар  ең маңызды экономикалық санаты болып  табылады. Экономикалық санаты ретінде  ол тұтыну құнына тығыз байланысты. Егер де тұтыну құны ─ бұл жалпы  алғанда тауардың пайдалылығы болса, ал өнімнің сапалылығы ─ бұл оны  пайдаланудағы нақтылы жағдайда тұтыну құнының деңгейінің көрінуі.

Өнімнің сапасы ─ өндіріс тиімділігінің жоғарлауының, кәсіпорынның бәсеке қабілетінің, елдің  өмірлік деңгейінің өсуінің маңызды  факторы, көптеген әлеуметтік мәселелердің шешілуінің амалы. Сонымен қатар, ол қоғамдық еңбектің өнімділігінің өсуіне, қор қайтымына, материалдық ресурстардың үнемделуіне ықпалын тигізеді.

Қоғамдық  қажеттіліктің өсуі, ғылыми техникалық процестің жоғары қарқыны сапа мәселесіне күрделі, комплекстік мінездеме  береді.

Сапа ─  бұл экономикалық категория, ол «тұтынушы  құны», «құн», «тиімділік», «баға», «пайда», «материалдық қызығушылық» түсініктерімен тығыз байланысты. Сапаны зерттеу  арқылы сапаның өндіріс тиімділігімен  байланысын, баға қалыптасудағы сапаның  ролі, еңбек өнімділігінің көрсеткіштерін анықтау, өнімнің өзіндік құнын  және тағы басқа мәселелерді түсінуге болады.

Өнімнің сапа деңгейі оның салалық көрсеткіштері  жүйесі негізінде анықталады. Бұл  деңгейді анықтау үшін мұның әрбір  көрсеткіштерінің сандық маңызын білу және ұқсастық өнім көрсеткіштерімен салыстыру қажет.

Өнімнің сапасын  басқару ─ сапа талаптарын қанағаттандыру, оның ішінде жобалау – конструкторлық және өзара шарттық талаптарға сай  келуі үшін пайдаланатын әдістер  мен қызметтер жиынтығы.

Сапаны басқарудың нысанына өнімнің сапасына әсер ететін процестер жатады. Олар өнімнің өмір сүру циклының өндіріске дейінгі, өндіріс  сатысында және өндірістен кейінгі  сатыларында кездеседі.

Өнімнің сапасын  басқаруды жетілдіруде отандық  өндірушілердің алдына қойылатын негізгі  мәселелер, олар:

• өнімнің сапалылығын басқару жүйесіне маркетинг қызметі механизмін қосу;
• тұтынушыға және барлық өндірістік қызметтерде сапаны басқару жүйесін қалай бағыттау;
• өнімнің өмірлік кезеңінің барлық белестеріндегі сапаны басқару жүйесіндегі механизм әсерлерін күшейту.

Сапаны басқару  жүйесін енгізу кәсіпорында мынандай міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:

• жоғары сапалы өнімнің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
• өнім көлемін ұлғайту және оны сататын нарықты (рынокты) табу;
• жоғарғы бағада сататын өнімді көбейту мүмкінділігін қарастыру;
• өнімнің бәсекеге жарамдылығы және қаржы жағдайының тұрақтылығы жөніндегі проблемаларды шешу.

 

Нарықтық  қатынастар дамуы жағдайында өнімдердің сапасын жақсарту ─ басқарылатын процес.

Реформа кезеңінің  алдында өнімнің сапасын жоғарлату  мәселесіне мүлдем көңіл бөлінбеді  деуге болмайды. Өнімді аттестациялау, стандартизация, оны бақылаудың әртүрлі  әдістері болды, бірақ тамақ өнеркәсібінде  сапаға ықпал ету мүмкіндіктері  локальды болды, комплекстік, логикалық  қорытындылаумен ерекшеленбеді.

Нарықтық  қатынастар жағдайында өнімдер сапасының  жоғарлауының бағыттылығы, экономиканың дамуының құрама элементі, ал жоғары сапаға жету ─ өндірістік және әлеуметтік сферадағы қайта қалыптасудың негізгі  мақсаттардың бірі болып табылады.

Бірақ қазіргі  уақытқа дейін өнім сапасын жоғарлату  мәселесіне айтарлықтай көңіл бөлінбеді, тұтынушылар сұранысы жоғары сапалы өнім жағына ауыса бастады. Өкінішке орай, өндірушілердің өздері шикізаттың сапасына емес, ең алдымен табысты  максимизациялауға, өндіріс көлемінің  өсуіне көп көңіл бөлді.

Сонымен қатар, сапасы төмен өнімдер импортының өсуі байқалып жатыр. Қазіргі таңда  Қазақстанда көптеген өнімдердің сапасы европаның және әлемдік стандарттардан едәуір артта қалған.

Өнім сапасын  жоғарлату өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін де өте маңызды, өйткені жоғары сапалы өнім тек қана сапасы жоғары шикізаттан өндіру мүмкін.

Қойылған  мақсатпен байланысты келесі мәселелер  анықталады:

• өнім сапасы категориясының мәнін және оның нарықтық экономика жағдайындағы пайдаланудың ерекшеліктерін зерттеу;
• өнімнің сапасын басқару жүйесінің құрама элементтерінің методологиялық тәсілдерін анықтау;
• зерттелетін аймақта қазіргі жағдайдағы өнім сапасын басқару мәселелерін және оның бәсеке қабілеттілігін талдау;
• теориялық және тәжірибелік материалдарды анықтау және өнім сапасын басқару механизмдерін жетілдіру бойынша ұсыныстар беру;
• ұсынылған шараларды енгізуден болатын экономикалық тиімділікті анықтау.

Өнім сапасын  жоғарлату, оның жоғары деңгейіне жету ─ шаруашылық механизмнің жетілдірудің , өндіріс тиімділігін арттырудың маңызды элементі, сонымен қатар  оның анықтаушы аргументі сапаны басқарудың нақты механизмсіз жоғары сапаға жетуге мүмкін емес болып табылады.

Халықаралық және отандық тәжірибе, сонымен қатар  халықтың төмен төлем қабілеттілігімен сипатталатын Қазақстан нарығын  зерттеу негізінде зерттеуші  сапаға тұтынушы өміріне қауіпсіздік  мақсатымен сәйкес келетін мемлекет талаптарын анықтайтын тұтынушы параметрлерінің  жиынтығы ретінде қарайды.

Нарықтағы әрбір  тауар тұтынушымен бағаланады, ең алдымен бұл ─ сапаның жеке және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыратын  деңгейі.

«Өнімнің  сапасы» түсінігінің объективтік  трактовкасы сапаны жақсарту мәселесін  қоғамдық өндірістің тиімділігін жоғарлату, қорытынды жақсы қаржылық көрсеткіштерге жету мәселесін шешумен байланыстыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл өнім сапасы мәселесін нарықтық қатынастардың дамуының және өнім сапасын  әлемдік стандарттарға бағыттануы жағынан қарастыруға мүмкіндік  береді.

Еуропалық сапа ұйымы (ЕСҰ) сапа түсінігін кеңірек  қарастырады. Тұтынушылар және халықшаруашылық  көзқарас тұрғысынан жоғары технологиялық, эстетикалық қасиеттерімен қамтамасыз ету ғана емес, сонымен бірге оның өндіруіне және тасымалдауына аз шығын кетіру маңызды болып табылады. Яғни, өнім сапасының оптималдық деңгейі  бұл ─ аз қоғамдық еңбек шығынмен жасалған белгілі бір қажеттіліктерді  қанағаттандыратын оның барлық қасиеттерінің  жиынтығы.

Белгілі бір  қажеттіліктерді толығымен қанағаттандыру позициясынан онім сапасын жоғарылату мәселесін зерттеу өнім сапасы және өндіріс тиімділігінің анализін талап етеді.