Салықтық бақылау механизмдері

Тексерілуге тиісті салық  төлеушілерді іріктеу процедурасын жетілдіру қажет. Критерийлерді  қалыптастыру мақсаты тәртіпті салық  төлеушілерді тексеруге кететін  уақытқы неғұрлым аз жұмсауды көздейді. Яғни барлық ресурстар салық заңдарын бұзушылық кездесуі мџмкін кәсіпорындарға бағытталуы тиіс.

Іріктеу критериінің болуы  салық комитетіне барлық сұрақтарды қамти отырып салық тексерулерінің жалпы жоспарын құруға мүмкіндік  береді. Бұл неғұрлым жоғары нәтижелерге  қол жеткізіп, осы жоспарды облыстық, қалалық және аудандық деңгейлерге  бөліп, әр деңгейдің өз мақсатын анықтап  беруге көмектеседі.

Кәсіпорындарды  іріктеу  тиімділігі “қарсы байланыс” жүйесімен  анықталуы тиіс. Бұл іріктеу ретіне сәйкес болып, сонымен бірге салық  комиетінің өзінен төмен салық комитеттерін бақылауға алуды іске асыруға  мүмкіндік береді.

Әр облыста салық тљлеушілердің  белгілі бір тобы салықтың бюджетке үнемі түсіп тұруын қамтамасыз етеді. Бұл көптеген елдерді, соның ішінде Автрияны анағұрлым ірі салық  төлеушілерді бақылау мақсатында арнайы жүйелер мен ұйымдық салалар  құруға итермеледі.

Ақпараттық жүйемен анықталған тәртіп бұзушылықтар туралы салық төлеушіге  хабарлау құрылады және салық төлеушінің жауабы бақыланады. Егер де салық төлеуші  хабарға дер кезінде жауап-әрекет жасаған болса, салықтық тәртіп бұзушылық  жойылды деп саналады және хабар  САЭБ жүйесіне кірмейді. Ал салық төлеушінің жауабын күту мерзімі бақылау  мерзімінен асып кеткен жағдайда сыртқы жүйе салықтық тәртіп бұзушылық туралы САЭБ АЖ хабар береді (1-сурет).  

САЭБ АЖ-дегі салықтық әкімшілік  

Салықтық тәртіп бұзушылық  туралы хабарды хабылдағаннан кейін САЭБ АЖ-де қабылданған хабардың бағалау критерийлерімен сәйкестігін автоматты талдау жүргізіледі. Әрбір анықталған салықтық тәртіп бұзушылық төмендегі топтардың біріне жатқызылуы мүмкін:

• камералды бақылау;
• жеке мағлұматтар (жүйелі түрдегі шығын, салық салмағының төменгі коэффициенті және т.б.).

Тәртіп бұзушылықтарды талдау үшін тәртіп бұзушылықтың «ауыртпалығының» дәрежесін – рейтингін құру жүйесі пайдаланылады. Салық төлеуші рейтингінің  екі құрамдас бөлігі болады:

• салықтық тәртіп бұзушылықтар жөніндегі рейтинг;
• тіркеу мәліметтері бойынша қойылған басымдылық коэффициенті.

Әр түрлі ақпараттық жүйелерден алынған салықтық тәртіп бұзушылықтар жөніндегі рейтинг әрбір салық  төлеуші үшін жинақталады. Салық  төлеушінің рейтингімен қатар салықтық есеп беру формаларында анықталған ауытқулар  сомалары туралы сыртқы ақпараттық жүйелерден алынған хабардың негізінде, салықтық тексеру актісі бойынша толық  түсімдердің болжамды сомасы есептеліп  шығарылады. Толық түсімдердің болжамды сомасын есептеу алгоритмі төмендегідей:

• сыртқы ақпараттық жүйемен берілген ақпараттың негізінде тәртіп бұзушылығы анықталған салықтық есеп берудің формасы белгіленеді;
• салықтық есеп беру формасының коды бойынша салық ставкасын анықтауға мүмкіндік беретін анықтамалық мәліметтердің негізінде салықтың ставкасына ауытқудың жүргізілген сомасына тең толық түсімдердің болжамды сомасы есептеліп шығарылады.

Рейтингтің жоғарғы көрсеткіштері  «Тексеруге арналған салық төлеушілердің  рейтингі» реестрінде көрсетіледі  – бұл реестрден, әрі қарай салықтық тексерулер жоспарына салық төлеушілер таңдап алынады.

Салықтық тексерулер жоспары  деп соған сәйкес салық органының  бақылау жұмысы жүргізілетін құжат  айтылады. Тексерулер жоспарын құру салықтық тәртіп бұзушылықтар негізінде құрылатын максималды рейтинг бойынша салық төлеушілерді таңдау жолымен атқарылады.

Салық органының ұйымдастырушылық құрылымына сәйкес жоспарларды бірнеше  бөлімдер құруы мүмкін. Жоспарды әр түрлі бөлімдердің құруының ерекшелігі болып «Бөлімдердің бақылауындағы салықтық тәртіп бұзушылықтар» анықтамасының көмегімен жоспардың тек тәртіп бұзушылықтардың жекелеген топтары бойынша ғана құрыла алатындығында . 

САЭБ АЖ салық жүйесінің  барлық буындары бойынша синхронизацияланған  салықтық тексерулерді жоспарлаудың, ұйымдастырудың және жүргізудің жүйесін  жетілдіру төмендегілерді атқаруға мүмкіндік береді:

• салы<span class="Normal__Char" style=" font-family: 'Times New Roman', 'Arial'; font