ҚР еңбек кодексі

2. Осы Кодексте қызметкерлердің  жекелеген санаттары үшін жұмыс  берушінің бастамасы бойынша  еңбек шарттарын бұзудың қосымша  негіздері көзделген.     

55-бап. Жұмыс  берушінің бастамасы бойынша  еңбек шартын  
              бұзу мүмкіндіктерін шектеу      

 Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген  жағдайды қоспағанда, қызметкердің  уақытша еңбекке қабілетсіздік  кезеңінде және жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысында жүрген  кезеңінде еңбек шартын жұмыс  берушінің бастамасы бойынша  бұзуға жол берілмейді.     

56-бап. Жұмыс  берушінің бастамасы бойынша  еңбек шартын  
              бұзу тәртібі     

1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым  ұзақ мерзімі белгіленбесе, жұмыс  беруші осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген  негіздер бойынша еңбек шартын  бұзатыны туралы қызметкерге  бір ай бұрын жазбаша ескертуге  міндетті. Қызметкердің жазбаша  келісімімен еңбек шартын бұзу  ескерту мерзімі аяқталғанға  дейін жүргізілуі мүмкін.     

2. Кәсіптік одақтың мүшесі  болып табылатын қызметкерлермен  осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген негіздер  бойынша еңбек шартын бұзу, сондай-ақ  осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес еңбек шартын  тоқтату ұжымдық шартта көзделген  тәртіппен, осы ұйымның кәсіптік  одағы органының дәлелді пікірін  ескере отырып жүргізіледі.     

3. Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес  еңбек шартын бұзу үшін қызметкердің  осы жұмысты жалғастыруына кедергі  келтіретін денсаулық жағдайы  салдарынан атқаратын лауазымына  немесе орындайтын жұмысына сәйкес  келмеуі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен медициналық-әлеуметтік сараптама қорытындысымен расталған болуға тиіс.     

4. Еңбек шартын осы  Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 6) - 13) және 16) тармақшаларында көзделген  негіздер бойынша бұзу осы  Кодекстің 73-бабында көзделген  тәртіптік жазалар қолдану тәртібі  және 74-бабының талаптары сақтала  отырып жүргізіледі.     

5. Еңбек шарты осы Кодекстің  54-бабы 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында  көзделген негіздер бойынша бұзылған  кезде, қызметкер келіскен жағдайда  жұмыс беруші оны басқа жұмысқа  ауыстыру шараларын қабылдауға  тиіс.     

6. Егер Қазақстан Республикасының  заңдарында өзгеше белгіленбесе, қызметкер біліктілігінің жеткіліксіздігі  салдарынан атқаратын лауазымына  немесе орындайтын жұмысына сәйкес  келмегендіктен, жұмыс берушінің  бастамасы бойынша еңбек шартын  бұзу аттестациялық комиссияның  шешіміне негізделуге тиіс, оның  құрамына қызметкерлер өкілі  қатысуға тиіс. 
      Қызметкерлерді аттестаттау тәртібі, талаптары мен кезеңділігі ұжымдық шартта, ал ол жоқ болған жағдайда жұмыс берушінің актісінде айқындалады.     

57-бап. Қызметкердің  бастамасы бойынша еңбек шартын  бұзу     

1. Осы баптың 4-тармағында  көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер жұмыс берушіге кемінде  бір ай бұрын жазбаша ескерте  отырып, еңбек шартын өзінің бастамасы  бойынша бұзуға құқылы.     

2. Еңбек шарты қызметкер  мен жұмыс берушінің арасындағы  келісім бойынша осы баптың 1-тармағында  көзделген ескерту мерзімі аяқталғанға  дейін бұзылуы мүмкін.     

3. Еңбек шартын бұзу  жұмысты жалғастыру мүмкіндігінің  болмауына байланысты жағдайларда,  қызметкер еңбек шартын өтініште  көрсетілген мерзімде бұзу туралы  жұмыс берушіге жазбаша ескертеді.      

4. Қызметкер жұмыс берушінің  еңбек шарты талаптарын орындамағаны  туралы оған жазбаша хабарлауға  құқылы. Егер жеті күн мерзім  өткен соң жұмыс берушінің  еңбек шарты талаптарын орындамауы  жалғасқан жағдайда, қызметкер үш  жұмыс күнінен кешіктірмей жұмыс  берушіге жазбаша ескерте отырып, еңбек шартын бұзуға құқылы.     

5. Қызметкер осы бапта  көзделген ескерту мерзімі ішінде  еңбек шартын бұзу туралы өтінішін  жазбаша нысанда қайтарып алуға  құқылы.     

6. Осы бапта көрсетілген  ескерту мерзімі өткен соң  қызметкер жұмысты тоқтатуға  құқылы, ал жұмыс беруші қызметкерге  еңбек қызметіне байланысты құжаттар  мен оған тиесілі ақшалай төлемдерді  беруге міндетті.     

7. Осы Кодексте қызметкерлердің  жекелеген санаттары үшін еңбек  шартын қызметкердің бастамасы  бойынша бұзудың ерекше тәртібі  көзделеді.     

58-бап. Тараптардың  еркінен тыс мән-жайлар бойынша  
              еңбек шартын тоқтату     

1. Еңбек шарты тараптардың  еркінен тыс мына мән-жайлар  бойынша:     

1) қызметкер әскери қызметке  шақырылған (кірген) кезде қызметкер  тиісті құжатты ұсынған күннен  бастап үш күн мерзімнен кешіктірілмей;      

2) қызметкер не жұмыс  беруші-жеке тұлға еңбек қатынастарын  жалғастыру мүмкіндігін болғызбайтын  жазамен сотталған сот үкімі  заңды күшіне енген кезде;     

3) қызметкер не жұмыс  беруші-жеке тұлға қайтыс болған  жағдайда, сондай-ақ сот қызметкерді  не жұмыс беруші - жеке тұлғаны  қайтыс болды деп жариялаған  немесе хабарсыз кетті деп  таныған жағдайда;     

4) сот қызметкерді әрекетке  қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті  шектеулі деп таныған, соның  салдарынан қызметкердің бұрынғы  жұмысын жалғастыруға мүмкіндігі  болмайтын жағдайда;     

5) бұрын осы жұмысты  атқарған қызметкер жұмысына  қайта алынған жағдайда тоқтатылуға  тиіс.     

2. Сот үкімінің, шешімінің  заңды күшіне енген күні немесе  қызметкердің қайтыс болған күні  осы баптың 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында  көрсетілген негіздер бойынша  еңбек шартының тоқтатылған күні  болып табылады.     

59-бап. Қызметкер  еңбек қатынастарын жалғастырудан  бас  
              тартқан кезде еңбек шартын тоқтату     

1. Қызметкер еңбек қатынастарын  жалғастырудан бас тартқан кезде  қызметкермен еңбек шарты:     

1) қызметкер жұмыс берушімен  бірге басқа жерге жұмысқа  ауысудан бас тартқан;     

2) еңбек жағдайларының  өзгеруіне байланысты қызметкер  жұмысты жалғастырудан бас тартқан;      

3) жұмыс беруші - заңды  тұлға қайта құрылған кезде  қызметкер жұмысты жалғастырудан  бас тартқан;     

4) еңбек міндеттерін атқаруға  байланысты өндірістік жарақат  алған, кәсіптік ауруға шалдыққан  немесе денсаулығына өндіріске  байланысты емес өзге де зақым  келген кезде қызметкер басқа  жұмысқа ауысудан бас тартқан  жағдайларда тоқтатылуға жатады.      

2. Қызметкер еңбек қатынастарын  жалғастырудан жазбаша түрде  бас тартқан кезде ғана еңбек  шартын тоқтатуға жол беріледі.      

3. Қызметкердің уақытша  еңбекке қабілетсіз болуы (оның  ішінде жүктілігі және босануы  бойынша) және демалысы кезеңінде  еңбек шартын тоқтатуға жол  берілмейді.     

60-бап. Қызметкердің  сайланбалы жұмысқа (лауазымға)  
              ауысуына немесе оның лауазымға тағайындалуына  
              байланысты еңбек шартын бұзу      

 Егер Қазақстан Республикасының заңдарында осындай лауазымдарды атқаратын адамдарға ақы төленетін өзге лауазымдарда істеуге тыйым салу белгіленген болса, қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуына немесе лауазымға тағайындалуына байланысты онымен еңбек шарты бұзылады. 
      Қызметкердің жұмыс берушіні хабардар етуі және қызметкердің жұмысқа (лауазымға) сайлану немесе тағайындалу актісі негіз болып табылады.     

61-бап. Еңбек  шартын жасасу талаптарының бұзылуы  
              салдарынан еңбек шартын тоқтату      

1. Егер еңбек шартын  жасасу талаптарын бұзу еңбек  қатынастарын жалғастыру мүмкіндігін  болғызбаса:     

1) медициналық қорытынды  негізінде қызметкердің денсаулық  жағдайына қайшы келетін жұмысты атқаруға еңбек шарты жасалған;     

2) адамды белгілі бір  лауазымдарды немесе белгілі  бір қызметті атқару құқығынан  айырған заңды күшіне енген  сот үкімін немесе шешімін  бұза отырып жұмысты орындауға  еңбек шарты жасалған;     

3) белгіленген тәртіппен шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат алмай немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шектеулерді немесе алып тастауларды сақтамай, шетелдік азаматтармен және азаматтығы жоқ адамдармен еңбек шарты жасалған;    

  3-1) осы Кодекстiң 26-бабының 2-тармағында аталған адаммен еңбек шарты жасалған;     

4) Қазақстан Республикасының  заңдарында көзделген басқа да  жағдайларда еңбек шартын жасасу  талаптарының бұзылуы салдарынан  еңбек шарты тоқтатылуға тиіс.      

2. Егер қызметкерді оның  келісімімен жұмыс берушіде бар  басқа, орындау үшін қызметкерге  шектеу қойылмайтын жұмысқа ауыстыру  мүмкіндігі болмаса, осы баптың 1-тармағының 1) - 2) тармақшаларында көзделген  негіздер бойынша еңбек шартын  тоқтатуға жол беріледі. Қызметкер  басқа жұмысқа ауысуға келісім  берген кезде, онымен еңбек  шарты жасалады.     

3. Еңбек шарты осы баптың 1-тармағының 1), 3) тармақшаларында көзделген  жағдайларда тоқтатылған кезде,  жұмыс беруші қызметкерге үш  айдағы орташа жалақысы мөлшерінде  өтемақы төлемін жүргізеді. 
      Ескерту. 61-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 371-IV(алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.     

62-бап. Еңбек  шартының тоқтатылуын ресімдеу     

1. Жұмыс беруші - жеке тұлға  қайтыс болған (сот қайтыс болды  деп хабарлаған немесе хабарсыз  кетті деп таныған) жағдайда  еңбек шартының тоқтатылуын және  үй қызметкерлерімен еңбек шартының  тоқтатылуын қоспағанда, еңбек шартының  тоқтатылуы жұмыс берушінің актісімен  ресімделеді. 
      2. Жұмыс берушінің актісінде осы Кодекске сәйкес еңбек шартын тоқтатудың негізі көрсетілуге тиіс. 
      3. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыстың соңғы күні еңбек шартының тоқтатылған күні болып табылады. 
      4. Жұмыс берушінің еңбек шартын тоқтату туралы актісінің көшірмесі үш күн мерзімде қызметкерге тапсырылады не оған хабарламалы хатпен жіберіледі.     

63-бап. Еңбек  кітапшасын және еңбек қызметіне  
              байланысты құжаттарды беру      

1. Жұмыс беруші еңбек  шарты тоқтатылған күні қызметкерге  еңбек кітапшасын немесе қызметкердің  еңбек қызметін растайтын өзге  де құжатты беруге міндетті. 
      2. Жұмыс беруші қызметкердің (оның ішінде бұрынғы қызметкердің) талап етуі бойынша өтініш берілген кезден бастап бес жұмыс күні ішінде оның мамандығын (біліктілігін, лауазымын), жұмыс істеген уақытын және жалақы мөлшерін көрсете отырып, анықтаманы, қызметкердің біліктілігі және оның жұмысқа көзқарасы туралы мәліметтерді қамтитын мінездеме-ұсынымды, сондай-ақ осы Кодексте көзделген басқа да құжаттарды беруге міндетті. 
      3. Жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған, банкроттыққа ұшыраған, жұмыс беруші - жеке тұлға қызметін тоқтатқан кезде жұмыс беруші, қызметкердің алдында берешегі болса, жалақы және өзге де төлемдер бойынша жинақталған берешектің мөлшері туралы тиісті түрде ресімделген анықтама беруге міндетті.

5-тарау. ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ  ЖЕКЕ ДЕРЕКТЕРІН ҚОРҒАУ     

64-бап. Қызметкердің  жеке деректері, оларды өңдеу     

 Қызметкердің жеке  деректері - еңбек қатынастары  туындаған, жалғасқан және тоқтатылған  кезде қажет болатын қызметкер  туралы ақпарат. 
      Қызметкердің жеке деректерін өңдеу - қызметкердің жеке деректерін алу, сақтау, беру.     

65-бап. Қызметкердің  жеке деректерін өңдеуге қойылатын  
              талаптар     

 Қызметкердің жеке  деректерін өңдеу кезінде жұмыс  беруші мынадай талаптарды сақтауға  міндетті:     

1) қызметкердің жеке деректерін  өңдеу заңдар мен өзге де  нормативтік құқықтық актілердің  сақталуын қамтамасыз ету, қызметкердің  жұмысқа орналасуына, оқуына және  қызметте жоғарылауына жәрдемдесу, қызметкердің жеке қауіпсіздігін  қамтамасыз ету мақсатында жүзеге  асырылады;     

2) қызметкердің өңделетін  жеке деректерінің көлемі мен  мазмұны Қазақстан Республикасының Конституциясына , осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына сәйкес айқындалады;      

3) қызметкердің жеке деректерін  оның өзі табыс етеді;     

4) жұмыс берушінің қызметкерден  оның саяси, діни және өзге  де сенімдері мен жеке өмірі  туралы ақпарат талап етуге  құқығы жоқ;     

5) жұмыс берушінің қызметкерден  оның қоғамдық бірлестіктерге, соның  ішінде кәсіптік одақтарға мүшелігі  немесе олардағы қызметі туралы  ақпарат талап етуге құқығы  жоқ;     

6) жұмыс берушінің қызметкердің  мүдделеріне қатысты шешімдер  қабылдаған кезде қызметкердің  автоматтандырылған өңдеу немесе  электрондық алу нәтижесінде  алынған жеке деректерін негізге  алуға құқығы жоқ;     

7) жұмыс беруші қызметкердің  жеке деректерін қорғауды Қазақстан  Республикасының заңнамасында белгіленген  тәртіппен қамтамасыз етеді.     

66-бап. Қызметкердің  жеке деректерін сақтау     

 Жұмыс беруші ұйымдағы  қызметкердің жеке деректерін  сақтау тәртібін Қазақстан Республикасының  заңнамасында белгіленген талаптарды  сақтай отырып белгілейді. 
      Қызметкердің жеке деректерін сақтау тәртібін белгілейтін жұмыс берушінің актілерімен қызметкер таныстырылуға тиіс.     

67-бап. Қызметкердің  жеке деректерін беру     

1. Қызметкердің жеке деректерін  беру кезінде жұмыс беруші  мынадай талаптарды сақтауға: 
      1) қызметкердің жазбаша келісімінсіз оның жеке деректерін үшінші тарапқа хабарламауға; 
      2) арнайы уәкілеттік берілген адамдарға ғана қызметкердің жеке деректерін алуға рұқсат етуге тиіс. Бұл ретте, аталған адамдар қызметкердің нақты функцияларды орындау үшін қажетті жеке деректерін ғана алуға құқылы болып, құпиялылық режимін сақтауға; 
      3) қызметкердің жеке деректерін ұйым шегінде беруді жұмыс берушінің қызметкер таныстырылуға тиіс актісіне сәйкес жүзеге асыруға тиіс. 
      2. Қызметкердің жеке деректері берілген адамдар бұл деректер қандай мақсат үшін хабарланса, сол мақсатта ғана пайдалануға тиіс және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, оны үшінші тарапқа беруге құқылы емес.