ҚР еңбек кодексі

45-бап. Денсаулық  жағдайы бойынша басқа жұмысқа  
              уақытша ауыстыру     

1. Қызметкер денсаулық  жағдайы бойынша медициналық  қорытындыда көрсетілген мерзімге  неғұрлым жеңіл жұмысқа уақытша  ауыстырылады. Тараптардың келісімімен  қызметкердің бұрынғы жұмысы  бойынша жалақысы сақталуы мүмкін. 
      2. Қызметкердің еңбек міндеттерін орындауға байланысты жарақаттануына, кәсіптік ауруға шалдығуына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне байланысты еңбекке қабілеттілігі қалпына келгенше немесе мүгедектік белгіленгенге дейін жұмыс беруші қызметкерді анағұрлым жеңіл жұмысқа ауыстыруға не Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына , сондай-ақ еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес залалдың өтемін төлей отырып, оны жұмыстан босатуға міндетті. 
      3. Қызметкер еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өндірістік жарақат алған, кәсіптік ауруға шалдыққан немесе денсаулығына өндіріске байланысты емес өзге де зақым келген кезде басқа жұмысқа ауысудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.     

46-бап. Қызметкерді  басқа жұмысқа ауыстыруды шектеу      

 Қызметкердің денсаулық  жағдайы бойынша медициналық  қорытындымен расталған қайшылықтар болған кезде, оны басқа жұмысқа ауыстыруға жол берілмейді.     

47-бап. Қызметкерді  басқа жұмыс орнына ауыстыру.  
              Лауазым (жұмыс) атауының өзгеруі      

1. Құрылымдық бөлімшедегі,  белгілі бір жұмыс орнындағы,  механизмдегі немесе агрегаттағы  жұмыстың өзгеше еңбек жағдайлары  болуын қоспағанда, қызметкерді  басқа жұмыс орнына не сол  жердегі басқа құрылымдық бөлімшеге  ауыстыруға, не оған еңбек шартында  келісілген лауазым, мамандық, кәсіп,  біліктілік шегінде басқа механизмдегі  немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға  қызметкердің келісімі талап  етілмейді. 
      2. Қызметкер үшін еңбек жағдайларын және (немесе) еңбек шартын өзгертуге әкеп соқпайтын қызметкер лауазымының (жұмысының), құрылымдық бөлімшенің атауын өзгертуді, басқару құрылымын өзгертуді жұмыс беруші қызметкердің келісімінсіз жүзеге асыра алады.     

48-бап. Еңбек  жағдайларының өзгеруі     

1. Өндірісті ұйымдастырудағы,  соның ішінде қайта ұйымдастыру  кезіндегі өзгерістерге және (немесе) жұмыс берушінің жұмыс көлемінің  қысқаруына байланысты, қызметкер  еңбек шартында келісілген тиісті  біліктіліктегі лауазым, мамандық  немесе кәсіп бойынша жұмысын  жалғастырған кезде, оның еңбек  жағдайларын өзгертуге жол беріледі. 
      Еңбек жағдайлары өзгерген кезде еңбек шартына және (немесе) ұжымдық шартқа тиісті толықтырулар мен өзгерістер енгізіледі.      

2. Егер еңбек шарты  мен ұжымдық шартта ескертудің  анағұрлым ұзақ мерзімі көзделмесе, жұмыс беруші қызметкерге және (немесе) оның өкілдеріне еңбек  жағдайларының өзгеруі туралы  бір айдан кешіктірмей жазбаша  түрде ескертуге тиіс. 
      Егер қызметкер жұмысты жаңа жағдайда жалғастыруға келіспесе, онда жұмыс беруші - бар болса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық жағдайына сәйкес келетін өзге жұмысты, ал мұндай жұмыс болмаса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық жағдайы ескеріліп, ол орындай алатын, бос тұрған төмен лауазым немесе ақысы төмен бос жұмысты жазбаша нысанда ұсынуға міндетті.     

3. Еңбек жағдайларының  өзгеруіне байланысты қызметкер  жұмысты жалғастырудан жазбаша  түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен  еңбек шарты осы Кодекстің  59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында  көзделген негіз бойынша тоқтатылады.      

4. Егер осы баптың 1-тармағында  көзделген мән-жайлар қызметкерлердің  санын немесе штатын қысқартуға  әкеп соғуы мүмкін болса, жұмыс  берушінің жұмыс орындарын сақтау  мақсатында, қызметкерлер өкілдерінің  пікірін ескере отырып, толық  емес жұмыс уақыты режимін  енгізуге құқығы бар. 
      Жұмыс беруші қызметкерлердің санын немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкін толық емес жұмыс уақыты режимін тоқтатуды қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере отырып жүргізеді.      

49-бап. Жұмыс  берушінің атауы, ведомстволық  тиесілігі  
              өзгерген, мүлкінің меншік иесі ауысқан немесе  
              жұмыс беруші қайта құрылған кездегі еңбек  
              қатынастары     

 Жұмыс берушінің атауы,  ведомстволық тиесілігі өзгерген, мүлкінің меншік иесі ауысқан  немесе жұмыс беруші қайта  құрылған жағдайларда қызметкерлермен  еңбек қатынастары өзгеріссіз  жалғаса береді.     

50-бап. Жұмыстан  шеттету     

1. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, жұмыс беруші тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың актілері негізінде қызметкерді жұмыстан шеттетуге міндетті.     

2. Жұмыс беруші осы  баптың 1-тармағында көзделген жағдайлардан  басқа:     

1) жұмыста алкогольдік,  нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға  ұқсас) жағдайында болған немесе  жұмыс күні ішінде осындай  масаңдық туғызатын заттарды  пайдаланған;     

2) еңбек қауіпсіздігі  және еңбекті қорғау ережелері  бойынша емтихан тапсырмаған;     

3) жұмыс беруші берген  жеке және (немесе) ұжымдық қорғану  құралдарын пайдаланбаған;     

4) Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес міндетті  болып табылатын болса, медициналық  тексеруден не ауысым алдындағы  медициналық куәландырудан өтпеген;      

5) егер оның іс-әрекеттері  немесе әрекетсіздігі авариялық  ахуал туғызуға, еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі ережелерінің  не көліктегі қозғалыс қауіпсіздігінің  бұзылуына әкеп соғуы мүмкін  болса, қызметкерді жұмыстан шеттетуге  міндетті.     

3. Жұмыстан шеттету кезеңінде  қызметкердің жалақысы сақталмайды  және еңбекке уақытша қабілетсіздігі  бойынша жұмыс берушінің қаражаты  есебінен жәрдемақы төленбейді.     

4. Қызметкерді жұмыстан  шеттету оны шеттету үшін негіз  болған себептер анықталғанға  және (немесе) жойылғанға дейінгі  мерзімге жүзеге асырылады.     

5. Жұмыс беруші қызметкерді  жұмыстан заңсыз шеттеткен жағдайда  оның жалақысы сақталады. 
      Ескерту. 50-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9(2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.     

51-бап. Еңбек  шартын тоқтату негіздері     

 Мыналар:     

1) тараптардың келісімі  бойынша еңбек шартын бұзу;     

2) еңбек шарты мерзімінің  аяқталуы;     

3) жұмыс берушінің бастамасы  бойынша еңбек шартын бұзу;     

4) қызметкердің бастамасы  бойынша еңбек шартын бұзу;     

5) тараптардың еркінен  тыс мән-жайлар;     

6) қызметкердің еңбек  қатынастарын жалғастырудан бас  тартуы;     

7) Қазақстан Республикасының  заңдарында көзделген жағдайларды  қоспағанда, қызметкердің сайланбалы  жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе  еңбек қатынастарын жалғастыру  мүмкіндігін болғызбайтын лауазымға  тағайындалуы;     

8) еңбек шартын жасасу  талаптарының бұзылуы;     

9) жұмыс берушінің атқарушы  органы басшысымен жасалған еңбек  шартында көзделген негіздер  еңбек шартын тоқтату негіздері  болып табылады.     

52-бап. Тараптардың  келісімі бойынша еңбек шартын  бұзу     

1. Еңбек шарты тараптардың  келісімі бойынша бұзылуы мүмкін.      

2. Еңбек шартын тараптардың  келісімі бойынша бұзуға тілек  білдіруші еңбек шартының бір  тарапы екінші тарапына хабарлама  жібереді. Хабарлама алған тарап  үш жұмыс күні ішінде екінші  тарапқа қабылданған шешім туралы  жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.      

3. Тараптардың келісімі  бойынша еңбек шартының бұзылу  күні қызметкер мен жұмыс берушінің  арасындағы келісу бойынша айқындалады.      

4. Еңбек шартында қызметкермен  келісім бойынша, жұмыс берушінің  қызметкерге бір жылғы орташа  жалақысынан кем емес мөлшерде  өтемақы төлей отырып, осы баптың 2-тармағында белгіленген талаптарды  сақтамай-ақ еңбек шартын бұзу  құқығы көзделеді.     

53-бап. Мерзімінің  аяқталуына байланысты еңбек  
              шартын тоқтату     

1. Белгілі бір мерзімге  жасалған еңбек шарты, мерзімінің  аяқталуына байланысты тоқтатылады.      

2. Еңбек шартында келісілген  мерзімге сәйкес, қызметкердің соңғы  жұмыс күні белгілі бір мерзімге  жасалған еңбек шарты мерзімінің  аяқталар күні болып табылады.      

3. Жұмыстың аяқталған  күні белгілі бір жұмыстың  орындалу уақытына жасалған еңбек  шарты мерзімінің аяқталар күні  болып табылады.     

4. Жұмыс орны (лауазымы) сақталған  қызметкердің жұмысқа шыққан  күні уақытша болмаған қызметкердің  орнын ауыстыру уақытына жасалған  еңбек шарты мерзімінің аяқталар  күні болып табылады.     

5. Егер еңбек шартының  мерзімі аяқталғанда еңбек қатынастары  іс жүзінде жалғасып, тараптардың  ешқайсысы оның тоқтатылуын талап  етпесе, шарттың қолданылуы белгіленбеген  мерзімге ұзартылды деп есептеледі.      

54-бап. Жұмыс  берушінің бастамасы бойынша  еңбек  
              шартын бұзудың негіздері      

1. Қызметкермен еңбек  шарты жұмыс берушінің бастамасы  бойынша:     

1) жұмыс беруші - заңды  тұлға таратылған не жұмыс  беруші - жеке тұлғаның қызметі  тоқтатылған;     

2) қызметкерлер саны немесе  штаты қысқартылған;     

3) біліктілігінің жетіспеуі  салдарынан қызметкер атқарып  жүрген лауазымына немесе орындайтын  жұмысына сәйкес келмеген;     

4) өзінің жұмысын жалғастыруына  денсаулық жағдайының кедергі  келтіруі салдарынан қызметкер  атқаратын лауазымына немесе  орындайтын жұмысына сәйкес келмеген;      

5) сынақ мерзімі кезеңінде  жұмыс нәтижесі дұрыс болмаған;      

6) қызметкер бір жұмыс  күні (жұмыс ауысымы) ішінде дәлелді  себепсіз үш және одан да  көп сағат бойы жұмыста болмаған;      

7) қызметкер жұмыста алкогольдік,  нашақорлық, психотроптық, уытқұмарлық  масаңдық (соларға ұқсас) жағдайында  болған, оның ішінде жұмыс күні  ішінде алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)  жағдай туғызатын заттарды пайдаланған;      

8) қызметкер, жарақаттар  мен аварияларды қоса алғанда,  ауыр зардаптарға әкеп соққан  немесе соғуы мүмкін, еңбекті  қорғау немесе өрт қауіпсіздігі  не көліктегі жүру қауіпсіздігі  ережелерін бұзған;     

9) қызметкердің жұмыс  орнында басқаның мүлкін ұрлау  (оның ішінде ұсақ ұрлық), оны  қасақана жою немесе бүлдіру  әрекеті заңды күшіне енген  сот үкімімен немесе қаулысымен  анықталған;     

10) ақшалай немесе тауарлық  құндылықтарға қызмет көрсететін  қызметкердің кінәлі әрекеттер  жасауы немесе әрекетсіздігі,  егер бұл әрекеттер немесе  әрекетсіздік жұмыс берушінің  тарапынан оған деген сенімнің  жоғалуына негіз болса;     

11) тәрбиелік функциялар  атқаратын қызметкер осы жұмысын  жалғастырумен сыйыспайтын, адамгершілікке  жат қылықтар жасаған;     

12) қызметкер еңбек міндеттерін  атқаруға байланысты өзіне мәлім  болған мемлекеттік құпияларды  және заңмен қорғалатын өзге  де құпияны құрайтын мәліметтерді  жария еткен;     

13) егер тәртіптік жазасы  бар қызметкер еңбек міндеттерін  дәлелді себепсіз қайталап орындамаған  немесе тиісінше орындамаған;     

14) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда қызметкердің мемлекеттік құпияларға жіберілу рұқсаты тоқтатылған;     

15) еңбек шартын жасасу  кезінде түпнұсқа құжаттар немесе  мәліметтер еңбек шартын жасасудан  бас тартуға негіз болатын  жағдайда, қызметкер жұмыс берушіге  көрінеу жалған құжаттар немесе  мәліметтер ұсынған;     

16) жұмыс берушінің атқарушы  органы басшысының, оның орынбасарының  не жұмыс беруші бөлімшесі  басшысының еңбек міндеттерін  бұзуы жұмыс берушіге материалдық  залал келтіруге әкеп соққан;     

17) қызметкер жүктілігі  және босануы бойынша демалыста  болған, сондай-ақ егер ауру Қазақстан  Республикасының Үкіметі бекітетін еңбекке қабілетсіздіктің анағұрлым ұзақ мерзімі белгіленген аурулар тізбесіне енгізілген жағдайларды қоспағанда, қызметкер еңбекке уақытша қабілетсіздігі салдарынан қатарынан екі айдан астам уақыт жұмысқа шықпаған жағдайларда бұзылуы мүмкін. 
      Өндірістік жарақат алуына немесе кәсіптік ауруға шалдығуына байланысты еңбекке қабілеттілігінен айрылған қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) еңбекке қабілеттілігі қалпына келгенге дейін немесе мүгедектік белгіленгенге дейін сақталады;     

18) қызметкер сот актісіне  сәйкес одан әрі жұмыс істеу  мүмкіндігін жоятын сыбайлас  жемқорлық құқық бұзушылық жасаған  жағдайларда бұзылуы мүмкін.