Отбасындағы тәрбиеге психологтың көмегі

 Ақыл ойында  артта қалушылығы бар мектепке  дейінгі жастағы балаларды коррекциялау. 
Негізгі коррекциялық міндет келесі іс әрекеттерден тұрады, яғни ақыл ойының артта қалушылығы байқалған мектепке дейінгі және одын ерте жастағы балалардың тапсырманы орындауда бағдарлага білуін қалыптастыру, осының негізінде заттарға деген қытанысын және олардың қасиеттеріне қызығушылық тудыру, осылайшы оларды шынайы көруге бағдарлау.

5. Психокоррекциялық  жұмыстың негізгі түрлері мен  технологиялары.

1. психологиялық коррекция түрлері.
2. Психокррекциядағы негізгі жұмыс түрлері:  
   - ойынтерапия; 
   - арттерапия; 
   - топтық психотерапия .

Мазмұнына байланысты келесі психологиялық коррекция  түрлері бар: тұлғаның ақыл ойынынң  дамуының коррекциясы; эмоционалды  бұзылыстармен невротикалық күйлерінің профилактикасы.

 Психологиялық коррекция барысында келесі жұмыс түрлері өткізіледі.

Ойынтерапия. Коррекциялық мақсатта ғана емес, сонымен қатар профилактикалық және психогигиеналық мақсатта қолданылады. Ойын терапиясының екі формасы анықталады: жеке және терапиялық. Егер балады қарым қатынаста проблемалары бар болса топтық терапия тиімді болып келеді. Ойын терапиясында әртүрлі ойын материалдары қолданыс табады: «жанұя» ойны, қуыршақтармен ойын, құрылыс ойындары, жаттығу ойындары.

 Арттерапия. Бейнелеу және шығармашылық іс әрекет өнеріне негізделген арнайы психотерапия формасы. Оның мақсаты — өнер арқылы баланың өзінің танымы мен өзіндік бейнелеуін дамыту.Арттерапия психолог пен баланың символдық деңгейдегі қарым қатынас құралы. Бейнелеу шығармашылығының образдары келесі санаалты процестерін бейнелеіді,яғни қорқыныш, ішкі конфликт, еске алу, түстер, естеліктер. Арттерапия әдістемесі ішкі «Мен» сеніміне негізделеді, ол өз кезегінде көру образдарын адам сурет салып, пластилинмен илеген кезде бейнелейді. Арттерапия кезендегі сабақ ортасы кең, шуылдауға және қозғалысқа мүмкіндік беретін, ал психолог олардың іс әрекет процесіне араласпауы керек.

Топтық  психотерапия С.Славсенмен ұсына отырып балалардың белсендлігі қандай жағдайда көрініс алатыны маңызды.

 

 7. Баланың танымдық іс әрекетін дамытуда коррекциялық жұмыс формасындағы ойын.  
1. Ойынның психологиялық мәнін түсіну.  
2. ойынның коррекциялық әсерінің психологиялық механизмінің негізі.  
3. Танымдық іс әрекеттің индивидуалды стилі.

 

Психологиялық ойындар — коррекциялық жұмыста психологиялық ақпаратты қолданудың бір түрі. Психологиялық ойындар әртүрлі жастағы балалармен жұмыста қолданылады, ерекше тиімділігі кіші жастағы балармен жұмыста қолданылады. Бұл ойындар адамға өзінің ішкі өмірінде бағдарлануға мүмкіндік береді,психологиялық тапсырманы оындау барысында өзгеріс динамикасын рефлексиядан өткізуге және кешуге мүмкіндік береді.

Сонымен, психотехникалық  тапсырмалар және ойындар, ең алдымен  қандайда бір белсенділікті жүзеге асыруда адамның мүмкіндіктерін жетілдіруге бағытталған,осы арқылы ол ішкі әлемінің барлық параметрлерін белсенді айқындай бастайды. Психотехникалық тапсырмаларды топпен орындауда топтың әр бір қатысушысы алынған психологиялық ақпарттың мазмұнын талдауға мүмкіндік алады, басқа адамдардың мәлеметтерімен салыстыруға мүмкіндік береді— осылайша, топтың әрбір қатысушысы психологтың көмегімен психологиялық ақпараттың әртүрлі көрінісімен танысады, осылайша адамның ішкі өмірінің ұйымдасуының жаңа құралдарын игереді.

Ойынның коррекциялық әсерінің психологиялық механизмінің негізі.

1. Ерекше ойын жағдайындағы әрекетті көрнекілік формасындағы әлеуметтік қатынастар жүйесі, бұл қатынастарда бағдарлану және баланың оған еліктеуі.
2. Тұлғалық эгоцентризм мен танымдық, қадамды децентрацияны игерудегі бағыттағы баланың позициясының өзгеруі, осыған байланысты ойында жеке «мен» аңғаруы жүзеге асады және проблемді ситуацияны шешу қабілеттілігі мен әлеуметтік компетентілігі өседі.
3. Ойынмен қатар шынайы қатынастардың орналасуы, тұлғалық дамудың позитивті дамын қамтамасыз ететін серіктер сияқты теңдес қатынастар және өз жасындағы баламен баланың кооперациясы.

4) проблемді  жағдайда баланың жаңа,адекватты  әдісін сатылы өңделуінің ұйымдастырылуы,олардың  интериоризациясы және игерілуі. Оның кешкен эмоционалды жағдайларына баланың бағдарлануы және вербализация арқылы олардың аңғарылуы сәйкесінше проблемді ситуацияның мәнін аңғару, оның жаңа мәнін қалыптастыру.  
5) ойын комнатасындағы мінез құлық және ереже мен рлдердің орындалуын регуляциялайтын, ереже жүйелеріне мінез құлықты бағындыру негізінде іс әрекеттің еріті регуляциясына баланың қабілеттілігін қалыптастыру.

Битянова М.Р. бойынша, кейбір категориядағы балалардың ойнау қажеттілііктерінің астарында  қатты және тұтастай эмоционлады  күй кешу қажеттіліктері жатады . Әсіресе бұл кіші жас мектеп балаларына тән. Ойын оларға әртүрлі қобалжу және қиыншылықтарға эмоционалды жауап беруге, сезім деңгейінде қоршаған ортамен қатынас құру,өзінің ішкі өмірін бақылау билеуге мүмкіндік береді.

 

 

2.2 Семинар  сабақтарының жоспары

№1 семинар  тақырыбы.

 

1-Мыңжылдық  - Б.З. ХІҮ ғасырдың соңына дейінгі тәлімдік ойлар:

1. Сақ және  ғұн дәуірлеріндегі тәлімдік  ойлар сипаты

2. Ғұн дәуіріндегі  жауынгерлік тәрбие сипаты

3.Түркі дәуіріндегі  ерлік тәрбие сипаты

Сұрақтар:

1. Сақ және ғұн дәуірлеріндегі тәлімдік ойлар сипаты қандай?

2. Ғұн дәуіріндегі жауынгерлік тәрбие сипаты қандай?

         3. Түркі дәуіріндегі ерлік тәрбие сипаты қандай?

Тапсырмалар:

Тапсырма 1. Сақ және ғұн дәуірлеріндегі тәлімдік ойларға сипаттама беріңіз.

Тапсырма 2. Ғұн дәуіріндегі жауынгерлік тәрбие сипаттамасын беріңіз.

Тапсырма 3. Түркі дәуіріндегі ерлік тәрбие сипаттамасын беріңіз.

 

Әдістемелік нұсқаулар: Тақырып бойынша «сақ дәуірі», «ғұн дәуірі», «жауынгерлік тәрбие», «түркі дәуіріндегі ерлік тәрбие»,  түсініктерінің мәнін толық, жан-жақты түсіну үшін оқулықтармен архив  құжаттарын да пайдалану керек.

Негізгі әдебиеттер:. 1, 2, 8, 31.

Қосымша әдебиеттер: 8, 11, 12.

 

№2 семинар  тақырыбы. ХҮ-ХҮІІІ ғасырлардағы тәлім тағылымы:

1. ХҮ-ХҮІІІ ғасырдағы қазақ тәрбиесі және сөз өнері;

2. ХҮ-ХҮПІ ғасырдағы жыраулардың тәлімдік ойлары;

Сұрақтар:

1. ХҮ-ХҮІІІ ғасырдағы қазақ тәрбиесі нің мазмұны қандай?
2. ХҮ-ХҮІІІ ғасырдағы сөз өнерінің ерекшелігі неде?
3. ХҮ-ХҮПІ ғасырдағы жыраулардың тәлімдік ойлары қандай?

Тапсырмалар:

Тапсырма 1. ХҮ-ХҮІІІ ғасырдағы қазақ тәрбиесі және сөз өнеріне сипаттама беріңіз.

Тапсырма 2. ХҮ-ХҮПІ ғасырдағы жыраулардың тәлімдік ойларына тоқталыңыз.

Негізгі әдебиеттер: 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 34.

Қосымша әдебиеттер: 9, 10, 16, 22..

 

Әдістемелік нұсқаулар: Оқу материалдарын  негізгі түсініктердің мазмұнын игерумен және құбылыстардан, процестерден нақты мысалдар келтіру арқылы бекіту керек.

 

№3 семинар  тақырыбы. XIX ғасырдағы тәлімдік ойлар тағылымы

  1. XIX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік мәні;

  2. XIX ғасырдағы ақын-жыраулардың тәлімдік ойлары;

  3.  XIX ғасырдағы би-шешендердің тәлімдік ойлары;

  4. XIX ғасырдағы қазақ ағартушыларының тәлімдік ойлары;

Сұрақтар:

1. XIX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік мәні неде?
2. XIX ғасырдағы ақын-жыраулардың тәлімдік ойлары қандай?
3. XIX ғасырдағы би-шешендердің тәлімдік ойлары қандай?
4. XIX ғасырдағы қазақ ағартушыларының тәлімдік ойлары қандай?

Тапсырмалар:

Тапсырма 1. XIX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік мәнін ашыңыз.

Тапсырма 2. XIX ғасырдағы би-шешендердің тәлімдік ойларына талдау жасаңыз.

Негізгі әдебиеттер: 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 30, 35, 43, 47, 55.

Қосымша әдебиеттер: 9,10,16,22..

Әдістемелік нұсқаулар: Оқу материалдарын  негізгі түсініктердің мазмұнын игерумен және тәлімдік ойларды нақты мысалдар келтіру арқылы бекіту керек.

 

№4 семинар  тақырыбы. XX ғасырдағы тәлімдік ойлар:

1.   XX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік сипаты;

2.  XX ғасырдағы қазақтын ағартушы-ғалымдары;

3. 30-40 жылдардағы қазақтың әдіскер-ғалымдарын атаңыз;

Сұрақтар:

1. XX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік сипаты қандай?.
2. XX ғасырдағы қазақтың ағартушы-ғалымдарын атаңыз.

Тапсырмалар:

Тапсырма 1. XX ғасырдағы тәлімдік ойлардың тәрбиелік сипатын ашыңыз.

Тапсырма 2. XX ғасырдағы қазақтың ағартушы-ғалымдарының педагогикалық идеяларына талдау жасаңыз.

Негізгі әдебиеттер: 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 14.

Қосымша әдебиеттер: 8, 12, 20.

 

Әдістемелік нұсқаулар: Оқу материалдарын  негізгі түсініктердің мазмұнын игерумен және XX ғасырдағы қазақтың ағартушы-ғалымдарының педагогикалық идеяларын нақты мысалдар келтіру арқылы бекіту керек.

 

 

№5 семинар  тақырыбы. Қазақ тәлімдік ойларының тәуелсіз Қазақстан жағдайында қайта қалыптасу кезеңі (1990 — қазірге дейін):

1.Тәуелсіз Қазақстан жағдайындағы  қазақ тәлімдік ойларының сипаты;

2. 1990 — қазірге дейінгі қазақтың әдіскер-ғалымдары;

3.  1990 — қазірге дейінгі қазақ ғалымдарының ғылымға қосқан үлесі;

Сұрақтар:

1. Тәуелсіз Қазақстан жағдайындағы  қазақ тәлімдік ойларынына сипаттама беріңіз.

2. Ы.Оршыбековтың халық педагогикасына қосқан үлесі.

3. С.Қалиевтың қазақ  халық педагогикасында алатын  орны.

Тапсырмалар:

Тапсырма 1. «Қазақтың  тәлімдік  ой-пікір   антологиясы» еңбегіне талдау жасаңыз.

Тапсырма 2.   «Қазақтың   халықтық   тәлім-тәрбиесінің 
ғылыми-педагогикалық негіздері» еңбегіне талдау жасау.

Негізгі әдебиеттер: 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12.

Қосымша әдебиеттер: 9, 10, 16,  21, 22..

 

Әдістемелік нұсқаулар: Оқу материалдарын  негізгі түсініктердің мазмұнын игерумен және тәлімдік ойларды нақты мысалдар келтіру арқылы бекіту керек.