Неміс классикалық философиясы

Фейербах философиясыньщ басты  багыты — немгс классикалык идеализмiH

сыиау жэне материализм да непздеу  болды.

Философиялык багыт ретшде материализм  Фейербахка дешн (Еже л ri Грецияда-

Демокрит жэне Эпикур, Жана Замангы  Англияда - Бэкон, Локк, Францияда - агартушы -

материалистер) пайда болганмен, аталган  философиялык мектептер, непзшен, ез

заманыньщ шзкi ^лттьщ Kepinici тана болып, жуйесЬдис пен кайшылыкгарга  толы болды.

Теологияньщ ыгында журт материалист! к идея л ар мен Кудай Tipmuiiri арасын

жакындатуга тырысты (жакынтату жолы — деизм). Л. Фейербах философиясы  жуйелЁ

материалистix шмнш улпсше айналды. Оньщ жалпы сипаты:

1. атеизм — кепгасырлык дши  ыкпалдан то лык босану, ажырау;

2. Кудай мен дш табигатын материалистйс  тургыдан тусщщруге талпыныс;

3. коршаган дуние мен адам  мэселелерш гылым жет1стистерше  су йене отырып

тусЁндфу;

4. саяси-элеуметпк сурактарга кызыгушылык;

5. коршаган дуниенщ танылатындыгына  сешм;

Фейербах философиясы немгс  классикалык философиясы мен  Х1Хг. немгс

материализм! арасындагы ара —  жж, марксизмнщ 1зашары болды. Фейербах

философиясыньщ ыкпалымен калыптаскан  маркспк философия (К.Маркс, Ф.Энгельс)

Германияньщ ултгьгк шецбершен  асып, эаресе Х1Хг. ортасы мен соцында - ХХг. 6ipimni

жартысында буюл, жалпы элемдш философияга  айналды. Коммуниста даму жолымеи

269

журген елдерде (Кецестер О даты, Кытай, Шыгыс Европа, Азия мен Африканьщ  кейб1р

елдершде ) материалиспк философия  ресми жэне жалпыга М1ндетп болды.

Фейербах оз философиясыньщ алгаппсы кезещнде идеалиспк философияны,

dcipece Гегель философиясьш катты  сынга алады:

1. болмыс пен ойлаудын тещцп  идеясын сынады;

2. материалды дуниенщ бастапкы ce6e6i жэне дербес субстанция - аб  с о лю т

идеяньщ болуын мойындады;

3. жаттанудьщ, абсолютп идеяныц  материалды дуниеге айналуынын  мумкш

емеспгш логикалык тургыдан дэлелдедд (коршаган дуниеш керуге, сезшуге

болады, ал абсолюта идея - Гегельдщ ойдан  шыгарганы;

4. философия мен дшнщ ынтымагьш, 6ipniriH мойындамады;

5. диалектиканы тер1стедц (Фейербахтьш  Karenin)

Гегель философиясыи Фейербах, гылымнын сонгы жепстистерше сэйкес

келмейтш, еткенге багытталган, сенш-наным  ыкпалындагы жал гаи философия  деп

атады.

Г егельдщ объективп идеализмше Фейербах езшщ антропология лык

материализм теориясын карсы койды. Бул теорияньщ мэш:

1. пршшйкте шынымен бар реалдылыкгар  — табигат жэне адам;

2. адам - табигаттьщ бешп;

3. адам — материалды мен руханилыктыц 6>pjiiri;

4. адам — философияныц басты  п э т , мэселеа болу га  тшс; '

5. идея ез бепнше TipinuiiK етпещц, ол  — сананын жемгск

6. Кудай — жеке жэне дербес  реалдылык емес; Кудай — адам  киялыньщ жемйл;

7. табигат (материя) мэнп жэне  шеказ, оиы ешкш жаратпайды  жэне епшм жоя

алмайды;

8. б1злд коршап турганныц (нэрселер, кубылыстар) бэр1 — матрияньщ  турл1

керипстер1.

Фейербах философиясында Кудай  мэселёс! ерекше орын алады. Кудайдыц

Tipmmiri (бар болуы) идеясы мен  материалиста кезкарастары арасын  жакындатуга

тырыскан деистерден, т.б. езгеше, Фейербах:

1. атеист ж позицияны устанады;

2. Кудай мэселесш антропология  мен тыгыз байланыста карастырады.

JI. Фейербахтьш атеиспк — антропология  лык теориясыныц Heri3ri кагидалары:

1. Кудай - дербес реалдылык емес;

2. Кудай - адам санасыныц туындысы;

3. дш - мифологиялык-фантастикалык  идеология жэне онын шын дуниеге  еш

катысы жок;

4 дшнщ таралуына адамнын надандыгы,  онын ем!р1нщ ауыр жагдайлары

себеп болуда;

5. дшнщ тамырлары — адамньш  сырткы дуние алдындагы шарасыздыгы,  оган

тэуелдинп мен коргансыздыгында;

6. куднретп де парасатты TipinmiK Кудай ту рал ы ой — адамнын  коркыныштары

мен аффекплерш бэсецдетш, адам г а  жубаныш береди;

7. Кудай - адам xeprici келген, e 3i жасаган  мшаз образ;

8. Кудай - жар ату шы емес, Ол  — адам акылынын жаратканы.  Сондыкган нагыз

жаратушы - адам.

JI.Фейербах оз философиясында  ганым сурлчтарин (гн≪ г'- 0Л0гияны) зерттейдг

Фейербах - адам акыльшыц тану кабшетшш шектеу ib u n мен коршаган дуние

заттары мен кубылыстарыныц iuod мэш  танылмайтындыгы (агностицизм) теориясын

усынган Кантка оппонент болды.

270

Фейербах гшаршше, Kepicimne, айналадагы дуние танылады, акьщдыц тану

мумкщдпсгер1 б^рден емес, б1*рпвдеп, адам эволюциясы, тэяарибе жиналуы, гылыми-

техникалык прогреске байланысты есед1.

Акыллын танымдык кабшетгершщ б1ртщдеп ecyi жэне келешектеп ш е т зд й  н

туралы идеяны Фейербах: ≪Б1з танымаганды б1здщ урпактарымыз таниды≫ деп

тужырымдады.

Таным непзш, Фейербах niicipiHuie объективт! реалдылыктан туатын жэне

акылмен сараланатын субъективт! сез1мдер к^райды.

Осылайша, Фейербах гносеологиясы  эмпирия лык пен рационалдылыкты

тедеспрш, 6ipiicripeTiH материалистнс кагидаларга  непзделдк

Фейербахтыц саясн-элеуметпк кезкарастарынын  мэн!:

1. адам — epix, еркшдйс, акыл, сезш, тшектер1 бар ерекше биологиялык  Tipmmiic Heci;

2. адамньщ езшщ ≪Метн≫ юке то лык асыра алуы - ≪Сенмен≫ (баска адамдармен)

катынасына байланысты. бйткеш адам когамда ем!р суреди;

3. дш - когамдагы адамдар арасындагы  байланыс негЫ болуга тшс;

4. ондай дш — ойдан шыгарылган  кудцрет - К^дайга деген сешмге  емес, баска

кагидаларга суйену! тик;

5. дэстурл1 д1ндер/ц (христиандык,  мусылмандык, т.б.) ысырып тастап, адам табигатьша

сэйкес келепн сушспеншишс дщодзв алмастыру кажет (адамнын адамга махаббаты,

жануядагы мах аббат),

б.бакытка умтылу - адам ешршщ магынасына айналуы тшс.