Тэхналогія развіцця крытычнага мыслення

Урокі з выкарыстаннем  актыўных форм і метадаў навучання  прадугледжваюць:

- выкарыстанне калектыўных спосабаў дзейнасці: абавязкі размяркоўваюцца паміж членамі калектыва з улікам іх індывідуальных асаблівасцей і інтарэсаў. У працэсе калектыўнай работы вядзецца пошук аптымальных сродкаў узаемасувязі членаў групы, карэкцыя дзейнасці асобных вучняў, калі іх дзеянні не скаардынаваны з агульным планам калектыўнай працы;

- развіццё ўменняў і навыкаў самастойнай работы, імкненне да творчага пошуку: матэрыял, пададзены ў новай форме, успрымаецца як інфармацыя, што прымушае задумацца, зразумець і запомніць;

- зацікаўленыя  адносіны да вучэбнага матэрыялу: пры падрыхтоўцы да ўрока вучні самі шукаюць цікавы матэрыял, знаходзяць цікавыя факты, пытанні, складаюць вершы, песні на пэўную тэматыку;

- актывізацыя  дзейнасці вучняў: гэта ўжо не проста вучні, а актыўныя ўдзельнікі вучэбна-выхаваўчага працэсу;

- авалоданне  спосабамі кіравання калектыўнай  дзейнасцю: урокі вучаць слухаць, аналізаваць, вучыцца спрачацца, пераконваць, адстойваць сваё меркаванне, прыслухоўвацца да меркаванняў таварышаў, знаходзіць хуткае выйсце з любой сітуацыі, вырашаць праблемныя пытанні;

- станаўленне  новых адносін паміж вучням  і настаўнікам: вучань становіцца партнёрам педагога па творчасці ў атмасферы супрацоўніцтва і калектыўнай працы. Па-іншаму ўспрымаюць вучні свайго педагога як цікавага, граматнага, эрудыраванага чалавека, які імкнецца ўнесці разнастайнасць у складаны працэс навучання і выхавання. Гэты момант павышае цікавасць вучняў да вучэбнай дзейнасці, спрыяе ўдасканаленню прафесіяналізма педагога, яго энтузіязму і творчаму падыходу да работы;

- ацэнка  дзейнасці вучняў іх сябрамі  і таварышамі па вучобе: гэта ацэнка для іх часам больш значная, чым ацэнка педагога;

Асноўныя  групы ўрокаў з выкарыстаннем  актыўных метадаў навучання

• Урокі са змененым сродкам арганізацыі.(урок – лекцыя, лекцыя-агляд, абарона ідэй і інш.)
• Урокі з апорай на фантазію (урок-казка, урок творчасці,  урок-творчая справаздача, тэатралізаваны ўрок і іншю)
• Урокі што імітуюць якія-небудзь заняткі ці віды работ (урок-экскурсія, урок-экспедыцыя, урок-абарона праектаў і інш.)
• Урокі з гульнёвай асновай.
• Урокі што прадугледжаваюць трансфармацыю стандартных спосабаў арганізацыі (урок-семінар, выніковае субяседаванне, урок-залік, урок-кансультацыя)
• Урокі, заснаваныя на арыгінальнай арганізацыі вучэбнага матэрыяла. (урокі, якія вядуць вучні, урок-роздум, урок-агляд, урок-маналог)
• Урокі па аналогіі з вядомымі формамі і метадамі дзейнасці (урок-даследаванне, урок-дыспут, урок-дыскусія, урок-“круглы стол”, урок-“мазгавы штурм” і інш.)

Але хочацца адзначыць, што дадзенымі метадамі і формамі  нельга злоўжываць. Як ні кажыце, але  гэта ў пэўнай меры гульня, і таму можна проста “загуляцца”, у той  час, як нашы дзеці павінны ўмець  граматна пісаць і выкладаць свае думкі. Таму многія ўрокі беларускай мовы руцінныя, рабочыя, заснаваныя на глыбокай адпрацоўцы матэрыяла. Але  настаўнік можа ў такі  ўрок увесці нешта новае, цікавае, на чым дзеці пераключацца, адпачнуць (змена дзейнасці) і па-новаму зірнуць на сумны прадмет. 

 

4.4 Выкарыстанне педагагічных тэхналогій на сучасным уроку мовы.

ХХІ стагоддзе разам  з шэрагам розных пераўтварэнняў у чалавечым грамадстве прынесла і новае асэнсаванне працы  настаўніка. Высокія патрабаванні да ведаў выпускніка агульнаадукацыйных навучальных устаноў і сацыяльны  заказ дзяржавы перавялі працу настаўніка з асароддзя творчасці і майстэрства  ў разрад тэхналагічнай алгарытмізаванай дзейнасці. Таму тыя настаўнікі, якія зацікаўлены ў стварэнні індывідуальнай сістэмы ў рабоце аддаюць перавагу тым ці іншым педагагічным тэхналогіям. Гэты працэс адбываецца асабліва інтэнсіўна ў апошнія гадоў 10, і за гэты час  ў школах Беларусі асвойвалася прыкладна  каля 150 розных тэхналогій. Але час  паказаў, што некаторыя з іх не зусім адпавядаюць рэчаіснасці  і патрэбам нацыянальнай школы. Але  некаторыя зарэкамендавалі сябе надзвычай удала. (5, с 21)

І сярод такіх  тэхналогій апынуліся тэхналогія асобасна-арыентаванага  навучання, тэхналогія поўнага засваення  ведаў, інтэгральная тэхналогія, тэхналогія развіцця крытычнага мыслення праз чытанне  і пісьмо, тэхналогія інтэнсіфікацыі ведаў праз выкарыстанне апорных  схем, фрэймавая тэхналогія.

Адначасовае выкладанне мовы і літаратуры патрабуе ад настаўніка-філолага гнуткасці ў выкарыстанні тэхналогій, таму часцей аддаецца перавага толькі асобным тэхналагічным метадам. Так, напрыклад,      логіка-сэнсавую мадэль магчыма выкарыстоўваць для рашэння дыдактычных задач самага рознага кшталту, яна ўдала кладзецца ў любую дыдактычную сістэму.

ЛСМ магчыма выкарыстоўваць:

• пры тлумачэнні новага матэрыялу;
• пры паўторным тлумачэнні матэрыялу;
• пры замацаванні вучэбнага матэрыялу;
• пры проверцы ўзроўню ведаў;
• як апору пры вакананні вучэбных заданняў. 

Заключэнне

Сучаснае дзіця  – гэта дзіця свету. “Не навязвайце свае метады навучання вашым дзецям, бо яны нарадзіліся ў іншы час” – гаворыцца ў адной старажытнай  прыказцы. Дваццаць першае стагоддзе  – гэта час іншых магчымасцей, час іншых захапленняў – і  дзеці зусім іншыя. Але і ў  гэтых умовах сучасны настаўнік  павінен умець зрабіць усё  так, каб абудзіць і захаваць цікавасць  да роднай  мовы.

Вось як вучні  ўяўляюць ідэальны ўрок. Менш працаваць  па падручніку, пажадана, каб на ўроку  адбывалася нешта цікавае: выкарыстоўваліся камп’ютарныя вучэбныя праграмы і  гульні, вучэбныя фільмы, адбывалася праца  ў групах і дыскусіі, ствараліся калажы і праекты, праводзіліся  гульні з элементамі  драматызацыі. Ім хацелася б слухаць і развучваць сучасныя песні на беларускай мове. Такім чынам, у навучэнцаў ёсць жаданні, у педагогаў ёсць магчымасці. Разам мы можам зрабіць навучанне не толькі больш эфектыўным, але і больш радасным.

Самае разумнае –  прыслухацца да парадаў маленькіх  беларусаў, пазбаўленых шчасця бездакорнага валодання роднай мовай. Наўрад ці яны  здолеюць самастойна справіцца з  псіхалагічным бар'ерам непрыняцця беларускай мовы. І мы, настаўнікі, павінны  дапамагчы ім, бо ад гэтага залежыць наша «заўтра».

Ад маладога чалавека, які ўступае ў жыццё, сёння  патрабуецца ўменне працаваць у  групе і ў калектыве, адстойваць сваю думку, згладжваць канфлікты, адчуваць адказнасць за работу, быць мабільным, камунікабельным, гібкім у розных сітуацыях. Валоданне  гэтымі  ўменнямі  дапаможа  выпускніку ўладкавацца ў жыцці. Але вельмі важна разумець, што авалодаць названымі кампетэнцыямі можна толькі шляхам дзейнасці вучняў. Каб навучыцца ўзаемадзейнічаць – трэба ўзаемадзейнічаць.

Без сумнення, педагог  павінен арыентавацца на патрэбы  вучняў, выкліканыя запатрабаваннямі часу, не баяцца мяняцца самому, па-новаму пераасэнсоўваць уласную дзейнасць. Класічны камбінаваны ўрок заўсёды  у школе быў, ёсць і, мабыць, застанецца яшчэ надоўга. Аднак без нетрадыцыйных  формаў яго правядзення сёння  не абысціся. (4, с 18) 

 

Літаратура

1.  Барановский, Д.Н. Интерактивное взаимодействие. Мотивация, креативность, исследовательский компонент // Народная асвета. 2006. №7.-С.13-15 

 

2. Валочка, Г. Асноўныя  характарыстыкі сучаснага ўрока  беларускай мовы / Г.Валочка // Беларуская  мова і літаратура.-2008.- № 12.-С.12-14.

3. Віслабокава, Н.  Урок  беларускай мовы на сучасным этапе  / Н.Віслабокава // Беларуская мова і літаратура.-2008.- № 12.-С.10-12.

4. Ермаковіч ,С.  Рыхтаваць вучня да самастойнага  жыцця /С.Ермаковіч // Беларуская  мова і літаратура.-2008.- № 12.-С.18-19.

5. Жуковіч, М.В.  Сучасныя педагагічныя тэхналогіі  на ўроках беларускай мовы  і літаратуры/  М.В. Жуковіч. Мінск: “Сэр-Вит”, 2007. 

 

6. Казлова , А.  Камп’ютэрная  падтрымка ўрокаў беларускай мовы і літаратуры / А.Казлова // Беларуская мова і літаратура.-2008.- № 12.-С.19-21.

7. Кныш, М. Свята  жаданай сустрэчы: патрабаванні  да сучаснага ўрока// Роднае сло  ва. 2005. №1.-С.24-25 

 

8. Марук, І. Імкнуцца  быць крэатыўнай асобай / І.Марук  // Беларуская мова і літаратура.-2008.- № 12.-С.21-23.

9. Методыка выкладання  беларускай мовы: вучэбны  дапаможнік для студэнтаў філалагічных спецыяльнасцей устаноў , якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі); пад рэдакцыяй М.Г.Яленскага.-Мінск: Адукацыя і выхаванне, 2007.

10.Секреты урока  /сост. Т.Е. Заводова – Мн.: Красико-Принт, 2007