Мектептегі психологиялық қызметтің моделі

           

2.2. Оқушылармен жеке жасалынған жұмыс қорытындысы.

 

      10.12.2009-25.12.2009 күндер аралығында ата-анасының  тапсырысы бойынша 

1 "Б" сынып оқушысы   Тұран Диаспен зерттеу жұмыстары  жүргізілінді. Мақсат- есте сақтау  қабілетінің төмен екендігі және  сыныптағы  оқушылармен қарым қатынасын байқау.

     Жүргізілген  әдістемелер;

Зерттеу барысында Кери Йирасектің мектептік жетілу тестінің көмегімен Диастың мектепке бейімделуі деңгейі   анықталды.  Тест қорытындысы  бойынша Диастың бейімделу деңгейі  орташа.

     Есте сақтауды дамытуға арналған ойындар жүргізілінді; «Менің ісімді қайтала» мақсаты- есту қабілетін дамыту, «Тыңда және орында» мақсаты-зейінді және ойды дамыту.

     Зерттеу  барысында жаттаудың түрлі әдістері  қолданылды: көру арқылы есте  сақтау, есту арылы есте сақтау және қол қимылы арқылы есте сақтау. Үш әдістің ішінен Диасқа қолайлы болған әдіс- қол қимылы арқылы есте сақтау әдісі. Бұл әдіс жаттаудың мағынасына қарай қолды қимылдатып отырамыз.

Оқушылардың интеллектуалды, вербальды және математикалық қабілетінің жалпы деңгейін Г.Айзенк тесті арқылы анықтау

 

Жалпы қорытынды жасайтын болсақ, зерттеме жұмысы барысында  бірінші сынып оқушыларымен мектепке бейімделу деңгейін қалыптастыру мақсатында, баланың мектепте оқуына психологиялық  дайындығын дамытуға арналған жаттығулармен ойындар өткізілді.

        Бесінші сынып оқушыларының жаңа буынға бейімдеулерін, қалыптасу деңгейлерін анықтап, оқушылардың жаңа буынға тез бейімделіп кетуіне жағдай жасалынып, көмек көрсетілді. «Кел танысайық», «Бесіеші сынып дегеніміз не?», «Біз және біздің дағдымыз», «Біз және біздің кемшіліктеріміз бен жетістіктеріміз», «Біз және біздің сынып» атты тренингтер, сауалнамалар жүргізілді.

       Оқушылардан  «Оқушылардың оқу процесін адаптациялау»  сауалнамасы алынып, жұмыс барысында  он сұрақтан тұратын сауалнама ұсынылды. Зерттеуге бесінші сыныптардан жалпы 139 оқушы қатысты. Зерттеу  нәтижесі төмендегідей деңгейде.

Жалпы қорытынды жасайтын болсақ, зерттеме жұмысы барысында  бірінші сынып оқушыларымен мектепке бейімделу деңгейін қалыптастыру мақсатында, баланың мектепте оқуына психологиялық дайындығын дамытуға арналған жаттығулармен ойындар өткізілді.

        Бесінші сынып оқушыларының жаңа буынға бейімдеулерін, қалыптасу деңгейлерін анықтап, оқушылардың жаңа буынға тез бейімделіп кетуіне жағдай жасалынып, көмек көрсетілді. «Кел танысайық», «Бесіеші сынып дегеніміз не?», «Біз және біздің дағдымыз», «Біз және біздің кемшіліктеріміз бен жетістіктеріміз», «Біз және біздің сынып» атты тренингтер, сауалнамалар жүргізілді.

       Оқушылардан  «Оқушылардың оқу процесін адаптациялау» сауалнамасы алынып, жұмыс барысында он сұрақтан тұратын сауалнама ұсынылды. Зерттеуге бесінші сыныптардан жалпы 139 оқушы қатысты. Зерттеу  нәтижесі төмендегідей деңгейде.

Қорыта келгенде оқушылардың  оқу процесін адаптациялау барысында, бесінші сыныптардың оқу процесі жақсы екендігі анықталды. Алынған нәтиже мектеп ішілік педконсилиумда қарастырылып ата-аналар назарына ұсынылды.

        Оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін  байқау мақсатында 4-9 сыныптар арасында  Г. Айзенктің IQ тесті алынды. Тест тапсырмалары 4-ші сыныптар үшін 25-сұрақтан, 5-8 сыныптарға 30-40 сұрақтан және оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты сұрақтар ұсынылды. Сұрақтар мазмұны мынадай:

·        Геометриялық фигуралардан тұратын  логикалық:

·        Математикалық логикалық;

·        Тілдік-логикалық;

·        Анаграммалық;

·        Шығармашылық- тапсырмалардан тұрады.

    Оқушылардың  есте сақтау қабілетін, ойлау  деңгейін, логикалық ойлау қабілетін,  тілдік проблемаларын, ой-өрістерін  және өз бетінше іздену қабілеттерін тексеруге бағытталған. Тест тапсырмаларының нәтижесін төмендегі диаграмадан байқауға болады.

 

               

 

 

Қорыта келгенде оқушылардың  оқу процесін адаптациялау барысында, бесінші сыныптардың оқу процесі  жақсы екендігі анықталды. Алынған нәтиже мектеп ішілік педконсилиумда қарастырылып ата-аналар назарына ұсынылды.

        Оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін  байқау мақсатында 4-9 сыныптар арасында  Г. Айзенктің IQ тесті алынды. Тест  тапсырмалары 4-ші сыныптар үшін 25-сұрақтан, 5-8 сыныптарға 30-40 сұрақтан және оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты сұрақтар ұсынылды. Сұрақтар мазмұны мынадай:

·        Геометриялық фигуралардан тұратын  логикалық:

·        Математикалық логикалық;

·        Тілдік-логикалық;

·        Анаграммалық;

·        Шығармашылық- тапсырмалардан тұрады.

    Оқушылардың  есте сақтау қабілетін, ойлау  деңгейін, логикалық ойлау қабілетін,  тілдік проблемаларын, ой-өрістерін  және өз бетінше іздену қабілеттерін  тексеруге бағытталған. Тест тапсырмаларының  нәтижесін төмендегі диаграмадан байқауға болады.

 

Г. Айзенкітің тестілеу нәтіжесі (4 сынып)

 

               

Г. Айзенкітің тестілеу нәтіжесі (5 сынып)

 

 

 

 

 

 

Г. Айзенкітің тестілеу нәтіжесі (6 сынып)

 

 

 

 

 

 

 

·        Артық мағынадағы сөздерді таба алуы;

·        Қажетті сандарды тиісті орнына қоя  алуы;

·        Анаграммаларды шеше алуы;

·        Жетіспей тұрған кескінді таба алуы:

·        Теңдеуді дұрыс шеше алуы;

 

Тест өткізу барысында  жіберілген қателіктер

·        Математикалық -логикалық тапсырмаларды орындай алмауы;

·        Мағынасы жақын сөйлемдерді анықтай  алмауы;

    Жалпы алынған  нәтиже педагогикалық кеңесте  қарастырылып, ұстаздар назарына  ұсынылды.

              9-4-сыныптар арасында МАБ-ға аранайы  жоспар құрылып, сауалнамалар, жаттығулар, лездемелер жүргізілді.

              9- сыныптардан оқушылардың мамандыққа  бейімділігін анықтау мақсатында  сауалнама жүргізілді.Сауалнама  нәтижесі бойынша оқушылардың   барлық мамандықтар жайлы хабары  бар екені анықталды. Оқушылардың  негізгі таңдаған мамандықтары: Журналист-15% , экономист-20%, банк ісі-8%, педагог-12% техникалық мамандыққа-18%, дәрігер-27% көрсеткішті көрсетті.

            МАБ-қа оқушыларды дайындау барысында  «Мазасыздықты коррекциялау» лезде,

«Социометрия әдістемесі», «Тиімді қарым-қатынас орнату» жаттығулары т.б жүргізілді.

            Сәуір айында 9-сынып оқушыларынан  «Мектеп оқушы көзімен» атты  сауалнама жүргізілді. 9- сыныпоқушылардың  жоғары буынға бейімделуін анықтау.  Зерттеу жұмысына 9- сыныптардан  100- оқушы қатысты. Оқушылар назарына 10 сұрақтан тұратын сауалнама ұсынылды. Алынған нәтижені төмендегі көрсеткіштерден көруге болады.

            Оқушылардың жоғарғы буынға бейімделуі  және пәнге деген қызығушылықтары  жоғары деңгейде. Сынып жетекшілерімен  қарым-қатынастары жақсы. Бірақ кейбір оқушылардың пән мұғалімдерімен қарым-қатынасы орта деңгейде. Оқушылар математика, химия, ағылшын пәндерінен қосымша сабақтар болса екен деп тілейді. Ал, 10-11 сыныпты жалғастыру ойыңызда бар ма? деген сұраққа төмендегідей жауап берген.

  Жалпы алынған нәтиже педагогикалық кеңесте қарастырылып, ұстаздар назарына ұсынылды. Оқушылар берген ұсыныстарға жеке көңіл бөлінді.

       4-сынып  оқушыларымен МАБ-қа дайындық  алдында «Ну орман », «Менің  артымнан қайтала», мінез-құлықтағы  жағымды қасиетті қалыптастыру, дамыту,өзара ірекеттестікті жетілдіру, ұйымшылдыққа баулу мақсатында «Эмоция» ойындары жүргізілді. Оқушылардане сауалнама алынып нәтижесі ата-аналармен ұстаздар назарына ұсынылды.

         11-сынып оқушыларын ҰБТ-ға дайындау  алдында, ҰБТ бойынша жылдық  жоспар құрылып, мектеп директорына  бекітілді. 11- сынып оқушыларымен  төмендегідей жұмыс атқарылды:

·        Психологиялық денсаулық туралы түсінік- лездеме

·        «Социометрия әдістемесі» авторы, Дж. Морено-сауалнама

·        Кинезиологиялық жаттығулар

·        Оқушылардың мамандыққа бейімділігін анықтау –сауалнама

·        Түлектерге кеңес. ҰБТ тапсыруға  қалай дайындалу қажет- лездеме

·        Тиімді қарым-қатынас орнату жаттығулары

·        Стреске сіз сезімталсыз ба? –сауалнама

·        Стрестік жағдайдағы алғашқы көмек  және антистрестік релаксация- лездеме 

·        «доктор, Синельниковтың »әуенді терапеясы

·        Формула ойындар

·        С.Спилберггер бойынша өзін-өзі  бағалаудың тұлғалық шкаласы-сауалнама

·        Стрессіз емтихан тапсыру –кеңес

Әрқандай жұмыс соңында  нәтижесі тексеріліп хаттамаға түсіріліп  отырылды.

   Жұмыс нәтижелері  бойынша оқушылар бойындағы қорқыныштың  азайғандығы, өз-өздеріне сенімдерінің  үлғайғандығы байқалды.

 

Үлгерімі төмен оқушылармен  жүргізілген жұмыстар:

          2010-2011 оқу жылындағы үлгерімі  төмен оқушыларға құрылған жұмыс  жоспары сынып жетекшілерімен  және ата-аналарымен бірлесе отырып  мынандай жұмыстар атқарылды:  Оқушылардың оқу пәндеріне үлгермеу себептерін, оқу әрекетіндегі басты қызығушылықтарын, қарым-қатынасының және іс-әрекетінің әртүрлі аймағындағы қорқынышты зерттеу, таным процестерін анықтау мақсатында “Оқудағы үлгермеудің себептері”, “Оқуға деген қызығушылығы”, “Қызыл-қара кесте”, “Аяқталмаған сөйлем” атты тест, сауалнамалар жүргізілді.“Сиқырлы орман”, “Әңгіме құрастыру” ойындар мен жаттығулар өткізілді.

  Дарынды оқушылармен  жүргізілген жұмыстар:

    Дарынды оқушыларға  құрылған жұмыс жоспары бойынша  мынадай жұмыстыр атқарылды:

       Дарындылықты анықтауда бірнеше жақта қарастырылды. Интеллектуалдық дарындылық, шығармашылық дарындылық, әртістік дарындылық, музыкалық дарындылық, техникалык дарындылық және спорттық дарындылық.

       Хаан  мен Кафф әдістемесі негізінде  жасалынған «Дарындылық картасы »  әдістемесі жүргізілді. Негізгі қызметі-диагностикалау, екінші қызметі-дамытушылық. Бұл әдіс-10,9,8,7 сыныптың дарынды оқушыларымен жүргізілді.

Жұмыс барысында дарындылықтың  қалыптасу деңгейлері екі топта  қарастырылды.

     Актуальді  дарындылық-бұған қабілеттілігі қалыптасқан белгілі іс-әрекетте өз жетістігін байқата алатын әлеуметтік ортада, үлкен сында жоғары көрсеткішті иемдене алатын балаларды жатқызуға болады.       Потенциалдық дарындылық-  баланың жалпы психикалық мінезінде белгілі бір қабілеті бар, бірақ ол еш жерде байқалмайды , сондықтан жағдай жасағанда ғана нәтижелі болады.

        Алдын-алу жұмыстары бойынша жүргізілген  жұмыстар:

5-7 сыныптар арасында  «Нашақорлыққа қарсы әлем» атты  сурет салу байқауы өтті.

     «Кәмелетке  толмағандар   арасында суицидті іс-әрекет және төтенше жағдайларды болдырмау шаралары» - тақырыбында ата-аналар жиналысы өткізілді.

     «Өмір қызық-көлеңке  шуағымен»-тақырыбында 8-10 сыныптар  арасында тренинг жаттығулары  жүргізілді және «Мен өмірге  ғашықпын» тақырыбында тәрбие сағаттары өткізілді.

    Сәуір айында  «Демеу» денсаулық сақтау орталығында  болған «Өмір қызық» тақырыбында  өткен іс-шараға 7-8 сынып оқушылары  қатыстырылды.

    Оқушылардың  мазасыздық деңгейін анықтау  үшін сауалнама жүргізілді. Сауалнама нәтижесі бойынша оқушыларды қорқыныштың, күйзелістің жоқ екені анықталды.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 

А. Едігенова бойынша  баланың бүкіл өмір бойында оның даму үрдісі жүреді. Даму үрдісінде баланың таным белсенділігі арта түседі. 6 жастағы балалар заттарды түсіне, түріне, көлеміне қарап ажырата бастап, олардың құрылысын, пайдалану тәсілдерін білгісі келеді. Күнделікті өмір барысында бала шындық дүниенің құбылыстары мен заттарын анықтай білуге, адам баласының жинақтаған бай тәжірибесін үйренуге талаптанады. Балалардың бір нәрсені құмартып білуге талаптануын таным ынтасы дейді. Балалар өте байқағыш, еліктегіш, әр нәрсеге үңіле қарайды, көп нәрселер оларды ойлантады. Мінез-құлықтағы жағымды қасиетті қалыптастыру, дамыту, өзара әрекеттестікті жетілдіру, ұйымшылдыққа баулу мақсатында Эмоция”,  ойындары және  “Темперамент тесті” алынды. Темперамент тестінің қорытындысын төмендегі диаграммадан көруімізге болады.

Мектеп бітірушілердің кәсіптік қабілеттерін шағын зерттеу  аясында  9-сынып оқушылары сынақтан өтті. 9-сыныпты бітірушілердің кәсіптік жеке бейнесін бағалау барысында оқушылар төмендегідей мамандықтарды таңдаған.