Мектептегі психологиялық қызметтің моделі

 

КІРІСПЕ

 

Көбіне оқыту деп  мұғалім мен оқушының бірлескен, мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекетін айтады. Оның барысында жеке тұлға  дамып, білім алады, тәрбиеленеді. Дәстүр бойынша оқыту екі бөліктен тұрады. Оқыту және білім алу. Оқыту -оқыту  мазмұнын алу процесі. Дәстүрлі оқытуда білім алуға қарағанда оқыту басым болғандықтан оқу материалын оқытуға баса назар аударылып, оқушылардың іс-әрекетіне назар аударылмайды.

"Оқыту - үйрету және  білім алу" деген парадигманың  ұзақ тарихы бар. Ол әлі саңталуда.  Себебі, мұғалім ұзақ уақыт оқушыға ақпарат беретін негізгі тұлға болып келді. Осы кезге дейін "білім беру", "оқыту" терминдері жиі қолданылады.

Демек, оқыту дегеніміз - оқушылардың ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды меңгеруі, шығармашылық қабілеттерін дамыту, дүниетінымын, адамгершілік, эстетикалық көзқарастары мен сенімдерін қалыптастыру үшін мұғалімнің белсенді оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыруы және ынталандыру іс-әрекеті.

Оқыту процесі - екі жақты  процесс болғандықтан, мұғалім мен  оқушылардың бірлескен іс-әрекетін, мұғалім тарапынан оқушы іс-әрекетіне басшылық етуді, жоспарлауды, ұйымдастыруды, басқаруды талап етеді.

Оқытудық маңызды міндеттері:   

•  Оқушылардың танымдық белсенділігін ынталандыру.

•  Оқушылардың ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды меңгеруіне керекті оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру.

•  Ақыл-ойды, ұғымталдықты, қабілетті, дарындылықты дамыту.

Осы процесте оқушылар ғылыми білімдер алып, іс-әрекет жасауға үйреніп, жақсы мен жаман туралы көзқарастарын  қалыптастырады. Оқыту баланы дамытады. Ол мынадай бөліктерден тұрады: мақсат, міндет, мазмұн, нәтижелері, оны бағалау.

Білім беру деп - табиғат  және қоғам жайында ғылымда жинақталған  білім жүйесін жеке адамның меңгеруін  және оны омірде тиімді етіп қолдана  білуін айтады. Дидактиканың міндеті - білім мазмұнын, оқыту әдістерін және оқытуды ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан негіздеу.

Дидактика "Нені оқыту  керек?", "Қалай оқыту керек?" деген пкір үлкен сұраққа жауап  береді. Осы сұрақтардан басқа  сұрақтар дм туындайды: "Оқыту қалай  жүргізіледі, оның заңдылықтары қандай?", "Кімдерді оқыту керек?", "Не үшін оқыту керек?" "Қайда оқыту керек?".

Осы сұрақтарға жауап  беру үшін дидактика үздік педагоги калық тәжірибені зерттеп, қорытындылап, мектептің тәжірибесіне енгізумен  айналысады.

Әрбір мұғалім дидактиканы білу керек, өйткені мектептін, алдында тұрған ірі тәжірибелік міндеттерді теориялық білімсіз шешу мүмкін емес.

2. Дидактиканың пайда  больш дамуы. Оқыту теориясының  негізін қалаушылар:Я.А.Коменский,  Ж.Ж. Руссо, И.Т.Песталоцци, К. Д.Ушинский, В.Сухомлинский, А.С.Макаренко, т.б. қосқан үлесі.

1. Негізгі бөлім

1.1. Мектептегі психологиялық қызметтің   модельі

 

Мектептегі психологиялық  қызметтің мақсаты:

мектептің білім беру ортасында арнайы жағдайды қалыптастыра отырып, оқушылардың психологиялық даму үдерісін басқару.

Психологиялық қызметтің  міндеттері

§1. Оқытудың түрлі кезеңдерінде оқушылардың психологиялық даму нәтижелерін бақылап отыру.

§2. Оқушылардың дамуындағы мәселені шешуге психологиялық көмек көрсету үшін жағдай жасау.

§3. Ішкі мектептік білім беру бағдарламасына және технологияларына, олардың сол мектептің оқушыларының индивидуалды және жастық ерекшеліктеріне сәйкес келуі негізінде психологиялық талдауды жүзеге асыру.

§4. Мектептің білім беру ортасында балалардың оқу, тәрбие және даму үдерістеріне кеңес беру және ақпараттық психологиялық қолдау көрсету.

 

 

 Мектептегі психологиялық  қызметтің жұмыс түрлері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Педагогтармен жұмыс

§        Тұлғаның психодиагностикасы.

§        Психологиялық ағарту жұмысы.

§        Оқушылардың білім алу мәселесіне бағдарланған жұмыстың түрлі формаларына қатысу (қажет болғанда және өз бастауымен).

§        Оқушылардың оқу, тәрбие және дамуына  бағытталған, педагогтармен бірге  психологиялық және педагогикалық  бағдарламаларды жүзеге асыру.

§        Сынып сағатына, ата-аналар жиналысына психологиялық құралдар таңдауға көмектесу.

§        Жас мамандармен жұмыс: жаңа кәсіби жағдайға және жаңа ұжымға психологиялық  бейімделуіне көмек көрсету.

§        Оқушыларды психологиялық-педагогикалық  диагностикалау.

       

Нақты баламен педагогикалық қарым-қатынас орнатуында қиындығы бар жеке педагогтармен психологиялық-әдістемелік жұмыс

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

§   Ата-аналармен жұмыс

§        Жанұялық тәрбие стилін анықтау.

§        Балаларды  тәрбиелеу және психологиялық дамуы мәселелері бойынша ата-аналарға кеңес беру.

§        Психологиялық  ағарту және профилактика (дәріс, әңгіме, әдебиеттер ұсыну).

§        Түзету және дамыту жұмыстарына қатыстыру.

§ Психологиялық диагностиканы  жүргізу қорытындысы бойынша  ақпараттандыру.

 

 

1.2. Әлеуметтік психологиялық диагностика

 

Балалармен:

       - балаларды  мектепке дейінгі жаста психологиялық  зерттеу;

       - балалардың  оқуға психологиялық дайындығын  диагностикалау (1,5,9 сыныптар);

       - мектепке  дезадаптация себебін (әлеуметтік, индивидуалды және т.б.) диагностикалау.

Ата-аналармен:

       - бала  және ата-ана қатынасын диагностикалау;

       - сауалнама  жүргізу.

Педагогикалық ұжыммен:

       - нақты  сұраныс бойынша педагогикалық  ұжыммен сауал жүргізу;

       - психологиялық  сауалнама жүргізу.

Психологиялық кеңес  беру

 

Балалармен:

       - 7-17 жас оқушыларының мектептік дезадаптация  сұрақтары бойынша (оқу және  мінез-құлық мәселелері);

       - мектепке  дейінгі жаста балалардың психологиялық  дамуы бойынша;

       - жоғарғы  сынып оқушыларына кәсіби кеңес беру;

       - отбасылық  кеңес беру.

Ата-аналармен:

       - баламен  өзара қарым-қатынас сұрақтары  және тәрбие (оқыту) сұрақтары  бойынша; 

Педагогикалық ұжыммен:

       - мектептік және  әлеуметтік дезадаптация сұрақтары  бойынша;

      - тұлғалық және кәсіби мәселелер бойынша;

Психологиялық диагностика

Балалармен:

       - балаларды мектепке  дейінгі жаста психологиялық  зерттеу;

       - балалардың оқуға  психологиялық дайындығын диагностикалау (1,5,9 сыныптар);

       - мектепке дезадаптация себебін (әлеуметтік, индивидуалды және т.б.) диагностикалау.

Ата-аналармен:

       - бала және  ата-ана қатынасын диагностикалау;

       - сауалнама жүргізу.

Педагогикалық ұжыммен:

       - нақты сұраныс  бойынша педагогикалық ұжыммен  сауал жүргізу;

       - психологиялық сауалнама жүргізу.

Психологиялық кеңес беру

Балалармен:

       - 7-17 жас оқушыларының  мектептік дезадаптация сұрақтары  бойынша (оқу және мінез-құлық  мәселелері);

       - мектепке дейінгі  жаста балалардың психологиялық  дамуы бойынша;

       - жоғарғы сынып оқушыларына кәсіби кеңес беру;

       - отбасылық  кеңес беру.

Ата-аналармен:

       - баламен  өзара қарым-қатынас сұрақтары  және тәрбие (оқыту) сұрақтары  бойынша; 

Педагогикалық ұжыммен:

       - мектептік  және әлеуметтік дезадаптация сұрақтары бойынша;

       - тұлғалық  және кәсіби мәселелер бойынша;

 

1.3. Әлеуметтік психологиясы және түзету-дамыту жұмысы

 

Балалармен:

       - бала, мұғалім,  ата-ана сұранысы бойынша жеке  психологиялық сабақ жүргізу;

       - модельдеу жобалары  бойынша дамытушы сабақтарды жүргізу;

       - 1-сынып оқушыларын  оқуға бейімделудің психологиялық-педагогикалық  бағдарламасын жүргізу;

       - 5-сыныптарда  бейімделу-дамыту ортасын қалыптастыру  бойынша психологиялық-педагогикалық  бағдарламасын жүргізу;

       - жеткіншектердің өмірлік және кәсіби өзін-өзі анықтау үдерісін белсендендіру бойынша сабақтар жүргізу;

       - бала және  ата-ана дамытушы сабақтары.

 

Психологиялық ағарту – психологиялық  мәдениетті көтеру

Оқушылар 

       – психология  сабақтары; 

       - сыныптан тыс іс-шаралар.

Ата-аналар

       –  жиналыс, семинар.

 

Педагогтармен

       –  семинар, конференция, дөңгелек  үстел

Психопрофилактика жұмысы

§        Оқу мен демалысты ұйымдастырудың ғылыми негізделген талаптарын түсіндіру;

§        Кикілжің және стрестік жағдайларда, қиын жас кезеңіндегі тәртіп тәсілдерін үйрету;

§        Ішімдік пен нашаның бала психикасына  әсері;

§        Гармонияда тұлғаны дамыту;

§        Дамудағы ауытқулардың алдын алу.

Әдістемелік-ұйымдастыру  жұмыстары

n      Педагогтар және әлеуметтік жұмыскерлердің психологиялық біліктілігін көтеру мақсатында семинарлар (ақпараттық және оқытушылық) жүргізу.

n      Ата-аналардың балалармен  психологиялық сауатты қарым-қатынас  жасауын жоғарлату.

n      Әдістемелік материалдар  даярлау.

n      Ғылыми зерттеулер жүргізу.

n      Ғылыми-практикалық  семинарларға, конференцияларға қатысу.

n      Жиналыстарға  және әдістемелік бірлестіктерге  қатысу.

n      Кабинетті  жабдықтау және т.б.

Педагогтармен психологиялық  жұмыс

Педагогикалық ұжыммен:

- оқушыларға психологиялық-педагогикалық ілесу бағдарламасын жүргізу;

-         психологиялық-педагогикалық консиллиумді  жүргізу;

-         Өзін-өзі реттеу мәселелері бойынша  сабақ жүргізу.

Психолог жұмысының  іс-қағаздары

1. Бір жылға және  әрбір тоқсанға жұмыс жоспарын жасау.

2. Келесі бөлімдер  бойынша журнал

-         дамытушы сабақ;

-         кеңес беру (жекелей-бала, ата-ана,  педагог);

-         Мамандарға бағыт беру.

3. Дамытушы сабақтар  және оқу курстарының бағдарламалары.

4. Психология бойынша  оқу курстарының тақырыптық жоспары және журнал.

5. Өткізілген іс-шараға  мониторнинг жасаудың қорытындысы  бойынша анықтама.

6. Оқушы және сыныптың  диагностикалық картасы.

7. Жыл қортындысы бойынша  есеп және аналитикалық анықтама.

Ұлттық бірыңғай тестілеудің  психологиялық жағдайларын шешу жолдары

             Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің  тың өзгерістеріне және оның  әлеуметтік-қоғамдық жағдайына байланысты  оқушыларға бірыңғай ұлттық тестілеу  қолданылуда. Сондықтан да оқушыларды  бірыңғай ұлттық тестілеуге психологиялық  тұрғыда дайындау өзекті мәселе болып отыр.

           Сондықтан да психологтар қауымы   бірыңғай ұлттық тестке дайындық  кезеңінде оқушылардың мінез-құлық  стратегиясы мен практикасын  өңдеу, өзін-өзі реттеу, өзін-өзі  бақылау дағдысын оқыту, өзіне  сенімділігін арттыру мақсатында практикалық сабақтар өткізуді жоспарлады.

 Мақсаты: Бірыңғай  мемлекеттік емтиханға дайындық  кезеңге    оқушылардың мінез-құлық  стратегиясы мен тактикасын өңдеуін;  

өзін-өзі реттеуін;

өзін-өзі бақылау дағдысын оқытуын;

сенімділігін арттыруын жүзеге асыру.

 Міндеттері:

1.      Стреске қарсы  тұруын арттыру

2.      Сенімді мінез-құлық  дағдысын арттыру

3.      Эмоциялық ерік  сферасын дамыту

4.      Эмпатия сезімін  дамыту, өзіне көңіл бөлу және  айналадағыларға    сенім   білдіру.