Мектептегі психологиялық қызметтің моделі

5.      Ішкі резервтерді тірек етіп, өзін-өзі бақылау дағдыларын дамыту.

6.      Іс-әрекетін  талдағанда өз жауапкершілігін  сезінуге көмектесу

7.      Конструктивті  өзара әрекет дағдысына оқыту.

Көзіңіз шаршаса не істейсіз?

      Емтиханға  дайындалу кезінде көзге ауырлық түседі. Егер көзің шаршаса, онда ағзаң шаршайды. Мұндайда емтихан тапсырмасын орындауға күшің жетпейді. Сондықтан да көзіңнің демалуына жағдай жасау қажет.

      Кез-келген  екі жаттығуды орында:

-   кезегімен жоғары-төмен  (25 сек), оңға-олға (15 сек) қара;

-   көз қарашығыңмен  аты-жөніңді жаз;

-ұзақтығы бір затқа  20 секунд, сосын алдыңдағы қағазға  20   секунд көзіңді тік;

-   сағат тілі  бойынша оған кері етіп, көз  қарашығыңмен және квадрат, үшбұрышты  сал.

                                           Күн тәртібі

Бұл күнді үш бөлікке  бөл:

-   емтиханға дайындық  күніне 8 сағат

-   спортпен айналысуға, таза ауада серуендеуге, би  алаңына баруға 8 сағ;

-   8 сағаттан кем  ұйықтама және қажет болса,  түсте демалып ал.

Тамақтану

               Тамақтану 3-4 реттен және витаминге толы болу керек. Тамақтанғанда грек жаңғағын, сүт өнімдерін, балықты, етті, көкністі, жеміс-жидекті, шоколадты қолдану керек. Тағы да бір кеңес: емтихан алдында тамақтанбау керек.

Сабаққа арналған орын

               Жұмыс кеңістігін дұрыс ұйымдастыр. Үстел үстіне сары және күлгін түстен суреттер мен заттар қой, өйткені ол интеллектуалдық белсенділікті арттырады.

 

Үлкен материал қорын  қалай есте сақтау керек

       Материалды  сұрақтар бойынша қайтала. Алдымен  еске түсір және міндетті түрде білетініңді барлығын қысқаша жаз, сосын даталар мен фактілердің дұрыстығын тексер. Кітапты оқу кезінде жауаптың тірек пунктері мен негізгі ойларды сыз. Кішкене қағаздарға әрбір сұраққа жауаптың қысқаша жоспарын құруды үйрен. Емтиханнан бір күн бұрын жауаптардың қысқаша жоспарын қарап шық.

Ойды қалай дамытамыз?

1.      Ақылды  болғың келсе парасаттылықпен  сұрақ қоюға, мұқият тыңдауға, ештеңе айту қалмаса үндемеуге,  салмақты жауап беруге үйрен.

2.      Білімді  ойлаусыз игеру мүмкін емес, білімсіз  ойлау да мүмкін емес.

3.      Ойлауды  дамыту – бұл өз ақылыңды  байыту. Білім қайнары әртүрлі  болуы мүмкін: мектеп, кітаптар, теледидар,  адамдар. Олар заттар мен құбылыстар, адамдар туралы хабарлар береді.

4.      Ойлау  сұрақтардан басталады. Барлық  ашылулар «Неге?» және «Қалай?» сұрақтар арқылы жасалынған. Сұрақ қоюға? Оған жауап табуға үйрен.

5.      Ойлау  – дайын стандартты шешімдер  керекті нәтижеге жетуге мүмкіндік  бермегенде белсене түседі. Сондықтанда  ойлауды дамыту үшін зат немесе  құбылысты жан-жақты көре білу әдеттегіден жаңаны байқай білу іскерліктерін қалыптастыру.

6.      Затта  немесе құбылыста түрлі белгілерді  байқау, ойлау қасиетіне қажет  заттар немесе құбылыстарды өзара  салыстыру қабілетін игеру.

7.      Адам  объектінің белгілерін неғұрлым  көп байқаса, оның ойлауы соғұрлым жетілген. Бұл іскерлікті зеріктікке, аңғарымпаздыққа арналған ойындарда, логикалық есептер мен басқатырмаларды шешкенде жаттықтыруға болады.

8.      Ойлау  мен сөлеу бөлінбейді. Ой дамуының  міндетті түрдегі шарты – оқығанын  еркін жеткізу, пікір-сайыстарға қатысу, жазба сөйлеуін белсенді қолдану, өзің аяғына дейін түсінбейтініңді басқаға айтып беру.

                            

 

1.4. Есте сақтаудың кейбір заңдылықтары

 

1.      Есте  сақтаудың қиындығы оның көлеміне  пропорционалды өседі. Үлкен үзіндіні оқыту қысқаға қарағанда тиімдірек.

2.      Біркелкі жұмыста есіңде сақтағаның көп болса, онда түсіну де жоғары.

3.      Бөліп  оқыған, бірден оқығаннан жақсы.  Бірден оқымай үзілістермен, аз-аздап  оқыған жөн.

4.      Жай  ғана бірнеше рет оқығаннан гөрі, есіңде қалғанын қайталауға көп уақыт бөлген тиімдірек.

5.      Егер  көп және аз екі материалмен  жұмыс істесең, көбінен бастағаның  жөн.

6.      Түсінде  адам есте сақтамайды және  де оны ұмытпайды.

                                  Жұмыс қабілетін қолдану шарты

1.      Ақыл-ой  мен дене еңбегін кезектестіру

2.      Гимнастикалық  жаттығуларды, яғни денені айналдыру,  баспен тұру жаттығуларын жасаған  дұрыс, өйткені ми жасушаларына  қан жақсы жүреді

3.       Көзді  сақтау үшін, әрбір 20-30 минутта  үзіліс жасау (кітаптан көзіңді

СТРЕСС

Қазіргі заманда жиі  қолданатын, сәнді сөз.

СТРЕСС – бұл адам ағзасының физикалық және психикалық тұрғыдан күштену қалпы.

Біз оны әруақытта  сезінеміз – сыныпта өзімізді тұрып таныстырарда, асқазанның ішінде қуыс бардай сезім болады, емтихан уақытында шексіз ашулану, ұйқысыздық. Болмашы стрестің өзі шарасыздыққа алып келеді. Стресс адам тіршілігінің ажырамас бөлігі. Дей тұрғанмен стрестің өте қауіпті жағдайларын ажырата білу керек.

 Стресті қалай жеңуге болады?

       Мақсаты: Теориялық аспектілерге тоқталу және стрестен арылудың жаттығуларын ұсыну.

       Әдебиеттерде  стресс туындауының себептерін  көптеп жазады. Бұл күнәні сезіну,құндылықтарды  жоғалту, оқуды жеккеөру және  т.б.

Көбісі стресс факторы болып  табылатын мектепті ұнатпайды. Не істеу керек? Одан құтылудың тәсілі өмір стиліңізді және өзіңізді өзгертіңіз!

       Уолтер Расселдің  сөзін келтіргім келіп отыр: «Егер  жек көрген нәрсеңмен айналыссаң, жек көруден ағзаны жоятын  токсиндер бөліне бастайды, соның  нәтижесінде қажып, шаршап және жалығасыз не ауырасыз. Сіз не істесеңіз де сүйсініп жасаңыз. Болмаса сүйсініп жасайтынды ғана істеңіз». Осылайша шығыстың ерте даналығы айтқан. Барлығын сізге белгілі тәсілмен сүйсініп жасаңыз. Сабаққа, оқуға деген махаббат дене мен рухани күш беріп, қажу мен жалығудан құтқарады. Өзіңіздің дене және психикалық саулығыңызға назар аударыңыз. Стрестің физиологиялық белгілері: ұйықтай алмау, бас ауру, жүрек дүрсілдеу, арқаның, асқазанның, жүректің ауруы, асқазанның қорытпауы, спазмалар. Стестің психологиялық белгілері ұмытшақтық, есте сақтау қиындықтары, қобалжу, шектен тыс уайымшылдық, себепсіз қорқыныштар, ашуланшақтық болып табылады. Бұл өзіне деген сенімділігін жоғалтып, түрлі ауруларды, психикалық шаршауларды туындатады және дәріге бағынышты етеді.

Стресті болдырмау үшін не істеу  қажет?

       Біріншіден: стресс  кезінде ағзадағы витаминдер  қоры. әсіресе В тобы тез таусылады.  Көптеген дәрігерлер күнде витамин  ішуге кеңес береді, дегенмен  де артық ішіп қоймаңыз. Барлығы  орнымен болғаны жөн.

       Екіншіден: дене жаттығулары өте пайдалы. Спорт залына барыңыз, жаттығу жасаңыз, билеңіз, ән айтыңыз, қалада серуендеңіз, бассейнге, моншаға барыңыз.

       Үшіншіден:  психикалық және дене релаксациясы  қажет. Келесі тәсілдерді көріңіз:  босаңсытатын музыкатаңдаңыз, түнгі аспанға бұлтқа қараңыз және армандаңыз.

       Төртіншіден:  үйлесімді өмір үшін жанұяның, достардың қолдауы қажет. Психологиялық  тренингтерге барыңыз, жанұя салтанаттарынан  қалмаңыз, жаңа қызықты адамдармен  танысыңыз. Ата-аналарыңызға, ата-әжелеріңізге, баурларыңызға көңіл бөліңіздер, өйткені олар сіздің махаббатыңызды, қамқорлығыңызды, мейіріміңізді өте қажет етеді емес пе?

 

 

2.1. Жоғарғы  сыныптағы оқушылардын әлеуметтік психологиясы

 

 

Жоғарғы сынып оқушыларымен мектепке бейімделу деңгейін қалыптастыру мақсатында, баланың мектепте оқуына психологиялық дайындығын дамытуға арналған жаттығулар мен ойындар өткізілді.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

8-сынып оқушыларымен  танымдық интеллектуалдық және  логикалық қабілеттерін анықтау  мақсатында В. Серебрякофтың «Интеллектуалдық» тесті алынды. Тест қорытындысы бойынша, оқушылардың логикалық даму деңгейлерінің жоғары екенін көрсетті.

 

      Мінез-құлықтағы  жағымды қасиетті қалыптастыру, дамыту, өзара әрекеттестікті жетілдіру,  ұйымшылдыққа баулу мақсатында  Эмоция”,  ойындары және  “Темперамент тесті” алынды. Темперамент тестінің қорытындысын төмендегі диаграммадан көруімізге болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мектеп бітірушілердің кәсіптік қабілеттерін шағын зерттеу аясында  9-сынып  оқушылары сынақтан өтті. 9-сыныпты бітірушілердің кәсіптік жеке бейнесін бағалау барысында оқушылар төмендегідей мамандықтарды таңдаған.

10- сынып оқушыларынан «Интеллектуалдық  кәсіптік қабілеттілік»тесті және  «А.Климовтың дифференциалды-диагностикалық»  сауалнамасы жүргізілінді. Мақсат- оқушылардың пәндер бойынша логикалық деңгейлерін және пән аралық байланыстарын анықтау. Тест қорытындысы төмендегідей көрсеткішті көрсетеді.

  11«А»,«Ә» сыныптарына сауалнама жүргізілді. Мақсаты- оқушыларды мамандық таңдауға бейімдеу.

     Зерттеу жұмысына  оқушылар толық қатысты. Оқушылардан алынған сауалнаманың нәтижесі:

     Қандай жоғарғы оқу  орнына түсесіз?- деген сұраққа,  ЕҰУ –тін көбі таңдаған. Қандай  мамандық таңдадың және неліктен  осы мамандықты таңдадың?- деген  сұраққа, «өзіміздің қалауымыз  бойынша, кішкентай кезіміздегі арманымыз» деп жауап берді. Болашақтағы жоспарың?- деген сұраққа, «ҰБТ-дан жоғары ұпай жинау, өз ісін жақсы меңгерген маман болу, жақсы жерге жұмысқа орналасу, елімізді көркейтуге қызмет ету,өмірден өз орнымызды табу»- деп жауап берген.

     «Ұлттық бірыңғай тестілеудің психологиялық жағдайларын шешу жолдары»атты лекция оқылды. Мақсат-бірыңғай мемелекеттік емтиханға дайындық кезеңінде оқушылардың мінез-құлық стратегиясымен тактикасын  өңдеуін, өзін-өзі реттеуін, өзін-өзі бақылау дағдысын қалыптастыру.

      Лекция барысында  Ұлттық бірыңғай тестілеудің  психолгиялық шешу жолдары   бойынша оқушыларға күн тәртібін  құруға, материалдарды есте сақтап, қайта жаңғыртуға, өз қабілеттерін  молынан қолдауға, стресстік жағдай  бола қалғанның өзінде, оны жеңудің  жолдары бойынша ауқымды ақпарат оқылып, оқушылармен талданды.

     Өз кезегінде оқушылар  қызығушылықтарын білдіріп, өз күн  тәртіптерімен бөлісіп, болашақта  жаңадан алынған ақпараттарды  іске қосуға ниет білдіріп  жатқандар да кездесті.    

     «Ұлттық Бірыңғай Тест-білім сапасының негізі» атты тренинг өтілді.

Тренинг мақсаты:

     Мектеп  түлектерінің ҰБТ-ға дайындығын  тексере отырып,қорқыныш пен іштей  қинаған сезімдерден құтылуға,адал  болуға психологиялық көмек көрсете  отырып,бойларына сенімділік ұялату, жол таңдай білуге үйрету.

 

Үлгерімі төмен оқушылармен  жүргізілген жұмыстар:

 

      2009-2010 оқу  жылындағы үлгерімі төмен оқушыларға  құрылған жұмыс жоспары бойынша  мынандай жұмыстар атқарылды:

     Оқушылардың  оқу пәндеріне үлгермеу себептерін, оқу әрекетіндегі басты қызығушылықтарын, қарым-қатынасының және іс-әрекетінің  әртүрлі аймағындағы қорқынышты зерттеу, таным процестерін анықтау мақсатында “Оқудағы үлгермеудің себептері”, “Оқуға деген қызығушылығы”, “Қызыл-қара кесте”, “Аяқталмаған сөйлем” атты тест, сауалнамалар жүргізілді.“Сиқырлы орман”, “Әңгіме құрастыру” ойындар мен жаттығулар өткізілді.

 

Дарынды оқушылармен  жүргізілген жұмыстар:

 

       Дарынды  оқушыларға құрылған жұмыс жоспары  бойынша мынадай жұмыстыр атқарылды:

       Дарындылықты  анықтауда бірнеше жақта қарастырылды. Интеллектуалдық дарындылық, шығармашылық  дарындылық, әртістік дарындылық, музыкалық дарындылық, техникалык дарындылық және спорттық дарындылық.

       Хаан  мен Кафф әдістемесі негізінде  жасалынған «Дарындылық картасы  »  әдістемесі жүргізілді. Негізгі  қызметі-диагностикалау, екінші қызметі-дамытушылық. Бұл әдіс-10,9,8,7 сыныптың дарынды оқушыларымен жүргізілді.

Жұмыс барысында дарындылықтың  қалыптасу деңгейлері екі топта  қарастырылды.

     Актуальді  дарындылық-бұған қабілеттілігі  қалыптасқан белгілі іс-әрекетте  өз жетістігін байқата алатын  әлеуметтік ортада, үлкен сында жоғары көрсеткішті иемдене алатын балаларды жатқызуға болады. Бұл топқа жататын оқушылар-Күмісбек Ғани 10 «Ә», Әбдуали Аян 10 «Б», Ехсан Айкерім 8 «А», Орал Дидар 11 «Ә»,Қазалиев Алмас 10 «А» т.б

       Потенциалдық  дарындылық-  баланың жалпы психикалық мінезінде белгілі бір қабілеті бар, бірақ ол еш жерде байқалмайды , сондықтан жағдай жасағанда ғана нәтижелі болады. Бұл топқа жататын оқушылар- Қазалиева Іңкәр 8 «А», Жақсұғұлова Зухра 8 «Ә», Дастанов Санжар 9«А» т.б