Бізді не қоршап тұр?

• Топырактыћ ећ негізгі касиеті кандай?
• Топырак неге књнарлы болады?
• Топырактыћ књрамында не бар?

   Жоғарыдағы  берілген сњрактарға жауап беру њшін оку- лықтағы мђтінніћ бірінші болігі окытылады.

   а) Оқылған мљтінніћ мазмњны бойынша оћгіме жњргізу.

   ђ) Окушылар мљтіннен топырақтыћ књрамын баяндайтын жерді белгілейді.

  3. Практикалық жњмыс топ бойынша жњргізіледі. Љр топ п.I тљжірибесін орындап, топырақтыћ қасиеттерініћ бірін дђ- шшдейді. Нљтижесінде мынадай сызба шығады:

 

  Оқушылар  жњмыс дљптерлеріне топырақтыћ касиеттерін  жмзады.

1. Мњғалім жер бетіндегі алғашқы топырак,тыћ тњзілуі г у |>алы љћгімелейді (мђлімет тарихи деректерден алынады).
2. Окулықпен жњмыс. Мљтіннен қарындашпен топырақтыћ і њзілуі туралы баяндаған жерді белгілеп отырады.
3. Топырақ осімдік пен жануарлар њшін маћызды рол итқаратындығы туралы айтылған жерді белгілейді.
4. Алынған мљліметтерге мысалдар келтіріп, олардыћ дњ- |и.к:тығын дђлелдейді.

  Кестені толтырады.

Сызба қњрастыру. «Топырактыћ тњзілуіне  не қатысады?»

 

+

жануарлар

љсімдіктер

микроорганизмдер

 

   Дђптермен жұмыс.

   Сабақты қорытындылау.

   Оқулыкта  берілген сњрақтарға жауап беріледі.

   Њйге  тапсырма беру.

   Зерттеу жұмысы:

1. Қазакстан жерініћ топырағы кандай?
2. Топырак осімдіктер мен жануарлар љлеміне калай осер етеді?

21-САБАҚ.  Топырақты қорғау

   Сабақтыћ  мақсаты: окушыларға жалпы адамзат тіршілігі њшін топырақтыћ маћызын њғындыру; топыракты корғау мен оныћ кұнарлылығын арттыру жұмысын колға алу керектігін тњсіндіру.

   Сабақтыћ  кљрнекілігі: топырак туралы сызба.

   Сабақтыћ  барысы:

   Њйге  берілген тапсырманы тексеру.

   Сабак љзекті сњрақка жауап беруден  басталады.

• Топыракты неге «асырап-сактаушы» деп атайды? (Окушы жауаптары тыћдалады).

   Мњғалім окушылардыћ жауаптарын қорытындылайды, озі толыктырады.

1. Қазакстан топырағын зерттеу жњмысыныћ корытындысы шығарылады.
2. Топырак љсімдік пен жануарлардыћ љлеміне калай эсер ететіндігі тњсіндіріледі (сызба аркылы тњсіндіруге болады).

   Оқулықпен жњмыс.

   а) Окушылар мљтінніћ ђр болімін окиды.

   ђ) Окушылар екі топка болініп, мђтін мазмњны бойынша кесте књрастырып толтырады:

• бірінші топ топырактыћ бњзылуы туралы айтылған жерді тауып белгілейді, кестеге жазады;

« 

   — екінші топ топырақты тыћайту жұмысы туралы айтыл- і іі и жерді табады, кестеге жазады.

 

   Тарихи  анықтама.

   Бір сантиметр қалыћдықтағы топырақтыћ тњзілуіне 205- .100 жыл, ал 20 см топырақ тњзілу њшін 5-6 мыћ жыл кетеді. I 'ондыктантопырақты бњзылудансақтап, онықорғау шараларын колға алу қажет.

   «Топырақтыћ пайдасы» дидактикалық ойыны.

   Сынып 3-6 баладан бірнеше топкд бљлінеді. Љр топ кез м'лген жануардыћ атын таћдап алады. Жануарлар: каскырлар, і њлкілер, аюлар, еліктер, кабандар, саршњнактар, атжалмандар, гмінкандар, қой, жылкы, кобелектер, књстар, т.б. Эр топ љзіне гиссілі жануар њшін топырактыћ маћызы туралы љћгімелейді.

   Бђрі  соћынан қорытынды шығарады.

   Дђптермен жњмыс.

   Сабақты қорытындылау.

   - Топырақ мњлдем жойылып кетсе, онда не болады? Коз алдарыћа елестетіп, љћгімелећдер.

   Њйге  тапсырма беру.

   «Топырақты  қорғау» мљтінін оқьш, мљтінніћ мазмњнына  сай сурет салып келу.

22-САБАҚ.  Љсімдік - тірі организм

   Сабақтыћ  мақсаты: оқушыларды осімдіктердіћ алуан тњр- іілігімен таныстыру; осімдіктерді топқа болуді њйрету.

   Сабақтыћ  кљрнекілігі: «Жапырақты, қылқан жапыракты нсімдіктер, пальмалар» атты кесте, ђртњрлі љсімдіктердіћ жа- пырактары.

   Сабақтыћ  барысы:

   Психологиялық дайындық.

Жњмбақ

Њйі де жоқ, Књйі де жоқ. Бірак

Жауыннан  да, Дауылдан да Қымсынбайды. Ыстыкка да, Суьщқа да Шын шыдайды. Шешуін айта ғой, Балалар білсін жайды.

• Жұмбақта њйі де, књйі де жок кандай тіршілік иесі туралы айтылған?
• Жњмбактыћ шешуі: љсімдік.
• Љсімдік кандай жерлерде еседі?
• Љсімдік барлык жерде де љседі: шљлде де, суда да, тіпті суык жерлерде де.

Жаћа  материалмен жұмыс. 1. Окулыкпен жұмыс.

   а) Мђтін бљлік бойынша окытылады.

   ђ) Мђтінніћ мазмњны бойынша љћгіме жњргізіледі.

   б) Окушылар жапыракты, кылкан жапыракты ағаштар- дыћ жапырактарын, кылкандарын (суреттерін корсетуге де болады) жљне суреттен пальманыћ жапырагын карап, оз пікір- лерін білдіреді.

• Осімдіктер неліктен жапыракты жене кылкан жапыракты деп аталады?
• Пальма несімен ерекшеленеді?
• Жапырақтар бір-бірінен калай ерекшеленеді? (Молшері, пішіні, тњсі).

   Жапырактарды  керсетіп, олардыћ кандай ағаштардыћ жапырактары екені анықталады. Окушылар њш топка болінеді.

1. топ - жапыракты есімдіктер;
2. топ - кылқан жапыракты есімдіктер;
3. топ — пальмалар.

   1-топтыћ  тапсырмасы мен сњрақтары:

   1. Жапырактардыћ кандай болатынын еске тњсіріп баяндау.

2. Бар лык љсімдіктерге не ортак?
3. Љсімдіктіћ тіршілігіне, љсіп-љнуіне не кажет?
2. топтыћ тапсырмасы мен сұраћтары:
1. Қылкан жапыракты ағаштардыћ жапырағы калай ата- || иды?

   а) тікенек љ) нне б) кылқан

2. Қандай кылкан жапыракты ағаш жапырағын кыска қмрай тњсіреді?

   а) қарағай ђ) балкарағай б) шырша

3. Қылкан жапыракты ағаштар туралы жњмбақтарды еске гусіріћдер.

   Мысалы:

Дауылға да, аязға да, Шыдап бағар мізбакпай. Тау етегі тұрағы, Жап-жасыл боп тұрады.

(Қарағай)

Қысы-жазы шешпейтін, Кљйлегі бар жасылдан. Љзгертпейді еш кейпін, Жаралғандай асылдан.

(Шырша)

3. топтыћ сњрақтары:
1. Пальманыћ жапырактары кандай болады?
2. Пальма баска есімдіктерден несімен ерекшеленеді?
3. Пальма кайда оседі?

   Ђр  топтыћ окушылары жауаптарын дљлелді айтуға тыры- <■!) ды. Бір-бірініћ жауаптарын толыктырып отырады. Дђптермен жњмыс.

1. Љр топтағы осімдіктерде не ортак?
2. Љсімдіктіћ осуіне не кажет? Сабақты қорытындылау.

   - Љсімдіктер - тірі организм. Олар оздеріне кажетті коректі гпбиғат заттарынан алады. Су, топырак, ауа, књнніћ жылуы, жарьщ осімдіктердіћ осіп-онуіне комектеседі. Њйге тапсырма беру.

23-САБАҚ.  Љсімдік мњшелері  кандай қызмет атқарады? Тамыр

   Сабақтыћ  максаты: окушыларды љсімдіктіћ жер астын- дағы мњшесі - тамырдыћ кызметімен, оныћ тњрлерімен та- ныстыру; љсімдіктіћ топырактағы бљлігі, оныћ кызметі туралы тњсініктерін калыптастыру; логикалык ойлауларын дамыту; табиғаттағы барльщ жануарлар мен љсімдіктерге орынсыз зиян келтірмеуге тђрбиелеу.

   Сабақтыћ  кљрнекілігі: «Љсімдік мњшелері» кестесі.

   Сабақтыћ  барысы:

   Жаћа  сабакка дайындық.

• Љсімдіктіћ мњшелерін ата? Љсімдіктіћ жер асты мњшесі калай аталады?
• Тамырдыћ кандай тњрлерін білесіћдер?
• Тамыр - љсімдіктіћ жер астындағы мњшесі. Ол љсімдікті топыракта бекітіп њстайды жђне есімдікті корекпен камтамасыз етеді.

 

   Жаћа  материалмен жњмыс.

1. Кіріспе бљлім.

• Тамыр љсімдікке кандай пайда ђкеледі?

• Тамыр топырақтан суды сіћіріп, оларды сабак арқылы жапыраққа, бњршікке, жемістерге жеткізеді.
• Тамыр љсімдікті минералды жљне коректік заттармен камтамасыз етеді.

2. Негізгі бљлім.

   а) Осы жерде љткен сабактарда алған білімдері еске тњсіріледі. Судыћ касиеттері туралы алған білімдері пысыкталады.

   ђ) Окулыктағы мђтін окытылады.

   б) Мљтіннен тамырдыћ љсімдіктіћ тіршілігіндегі алатын орны, маћызы туралы баяндалған жерді тапкыздыртып окыту.

   в) Кесте бойынша жњмыс. Окушылар осімдіктіћ жер асты болігі - тамырдыћ алуан тњрлі екенін љћгімелейді.