Маркетинг функциялары

                                                   Мазмұны

Кіріспе

І.Маркетинг теориясы

І.1.Маркетингтің мәні, мазмұны және эволюциясы

І.2.Маркетинг түрлері және олардың Қазақстанда даму тенденциялары

І.3.Маркетингтің қағидалары және қызметтері

ІІ.  Маркетинг функциялары мен ұғымы

ІІ.1.Халықаралық маркетингтің мәні

ІІ.2.Халықаралық маркетинг функциялары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                    Кіріспе

     XX ғасыр басында фирмалардың көпшілігі шағын болатын, ал олардың қызметкерлері өзінің клиенттерінің әрбіреуін жақсы білетін. Басқарушылар маркетингтік ақпаратты өздерінің тұрақты клиенттерімен әңгімелесу арқылы жинайтын. Одан кейін одан да ауқымды және сапалы ақпаратты алудың қажеттілігін туғызған үш тенденция пайда болып, күшейе бастады.

     Жергілікті деңгейдегі маркетингтен жалпыұлттық ауқымдағы маркетингке көшу. Фирмалар әрдайым өзінің нарығының ауқымын кеңейтіп, оның басқарушылары өзінің клиенттерімен тікелей таныс емес. Маркетингтік ақпаратты жинаудың жаңа жолдары қажет.

     Сатып алушылардың мұқтаждықтарынан сатып алушылардың қажеттіліктеріне өту. Табыстың өсуіне байланысты, сатып алушылар тауарды сатып алғанда сол тауарға деген талаптарды жоғарлатады. Сатушыларға сатып алушылардың тауардың әртүрлі сипаттамаларына, рәсімделуіне және тауардың басқа да қасиеттеріне қалайша қарайтындығын алдын ала болжау қиынға түседі. Арнайы маркетингтік зерттеулер жүргізу қажеттілігі пайда болады.

     Баға бәсекелестігінен бағалық емес бәсекелестікке өту. Сатушылар маркетингтің бағалық емес, тауарларға маркалық атауларды қою, жарнама және өткізуді ынталандыру сияқты әдістерді көптеп қолдана бастады. Осы әдістерді қолдануға нарық қалай қарайтындығы туралы ақпаратпен қамтамасыз ететін кері байланыс жүйесін құру қажеттілігі туындайды.

     Бұл қажеттіліктерді іске асыру үшін көптеген фирмалар маркетингтік ақпарат жүйелерін жасайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                   І.Маркетинг теориясы

                І.1.Маркетингтің мәні, мазмұны және эволюциясы 

        Ìàðêåòèíãò³ң ýâîëþöèÿëûқ äàìó êåçåң³ á³ð ғàñûðäàí àñòû. Îë ³ð³ àóқûìäû өíä³ð³ñ қàëûïòàñûï, áәñåêåëåñò³êò³ң êүðò øèåëåí³ñêåí æàғäàéëàðûíäà өíä³ð³ñò³ áàñқàðó æәíå өí³ìä³ өòê³çó әä³ñ³ ðåò³íäå åң àëғàø ÀҚØ-òà, ñîäàí êåé³í Åóðîïà åëäåð³íäå ïàéäàëàíûëà áàñòàäû. ÕÕ ғàñûðäûң 60-æûëäàðû ìàðêåòèíã ғûëûìè òұðғûäàí íåã³çäåëä³ æәíå òîëûñқàí íàðûқ æàғäàéûíäà өí³ìä³ ñàòóäûң òè³ìä³ әä³ñ³ ðåò³íäå êåң қîëäàíûëäû, 70-æûëäàðû өíåðêәñ³ïòå áåëñåíä³ ïàéäàëàíûëäû, àë 80-æûëäàðû қûçìåò êөðñåòó ñàëàñûíà æәíå êîììåðöèÿëûқ åìåñ ³ñ-әðåêåòêå äå åíã³ç³ëå áàñòàäû.

   «Ìàðêåòèíã» ұғûìû àғûëøûííûң «market» (íàðûқ) ñөç³íåí øûққàí, àë «èíã» æàëғàóû íàðûқ æàñàóøû íåìåñå íàðûқ àóìàғûíäàғû қûçìåò äåãåíä³ ñèïàòòàéäû. Ìàðêåòèíã ³ð³ àóқûìäû өíä³ð³ñò³ң қàëûïòàñóû æәíå áәñåêåëåñò³êò³ң êүðò øèåëåí³ñêåí æàғäàéûíäà өí³ìä³ өíä³ðó ìåí өòê³çóä³ áàñқàðóäûң әä³ñ³ ðåò³íäå áөë³í³ï øûқòû.

   Ìàðêåòèíã äàìóûíûң á³ð³íø³ êåçåң³ ÕÕ ғàñûðäûң áàñûíàí áàñòàï 40-æûëäàðäûң ñîңûíà äåé³í ñîçûëäû. Áұë êåçåңäåã³ ìàðêåòèíãò³ң ìàқñàòû - òàóàðëàðäû ұòûìäû өòê³çó, òåçäåò³ï ñàòó æәíå êîììåðöèÿëûқ ³ñ-әðåêåòò³ң òè³ìä³ë³ã³í àðòòûðó áîëäû. Îñû êåçåңíåí 60-æûëäàðғà äåé³í ìàðêåòèíãò³ң êåң қàíàò æàéғàí өíä³ð³ñò³ê, ñîäàí ñîң өòê³çó òұæûðûìäàìàëàðû äàìûäû. Ñîíûìåí қàòàð áәñåêåëåñò³êò³ң êүøåþ³, êàïèòàë øîғûðëàíóû ìåí îðòàëûқòàíäûðûëó үäåð³ñ³í³ң үäåþ ûқïàëûìåí äàìûñà, êåé³ííåí ìàðêåòèíã á³ë³ìí³ң æåêå ñàëàñû ðåò³íäå áөë³í³ï øûқòû. Àë îқó ïәí³ ðåò³íäå ìàðêåòèíã ÕÕ ғàñûðäûң áàñûíäà àëғàø ÀҚØ-òûң Ìè÷èãàí æәíå Êàëèôîðíèÿ óíèâåðñèòåòòåð³íäå æүðã³ç³ëå áàñòàäû.

   Åëó³íø³ æûëäàðû ìàðêåòèíãò³ң òàóàð өòê³çó æүéåñ³ ðåò³íäåã³ äәñòүðë³ ұғûìû íàðûқòûң өçãåðìåë³ æàғäàéëàðûíà áåé³ìäåëãåí áàñқàðó òұæûðûìäàìàñû ðåò³íäå өçãåðä³. Îë ôèðìà ìåí êîìïàíèÿ æұìûñûíûң әð òүðë³ æàқòàðûí äà қàìòûï, өí³ìä³ æàñàó æәíå æûëæûòó æөí³íäåã³ ³ñ-әðåêåòò³ң á³ð ýëåìåíò³íå àéíàëäû.

   Îíûң èíñòèòóöèîíàëäûқ қàëûïòàñóû æәíå ұéûìäûқ ðåñ³ìäåëó³ á³ð óàқûòòà æүçåãå àñûðûëäû. 1926 æûëû ÀҚØ-òà Ìàðêåòèíã æәíå æàðíàìà ұëòòûқ ұéûìû құðûëäû, îë 1973 æûëû Àìåðèêàíäûқ ìàðêåòèíã àññîöèàöèÿñû äåï өçãåðò³ëä³. Êåé³ííåí ìұíäàé ұéûìäàð Áàòûñ Åóðîïà åëäåð³íäå æәíå Æàïîíèÿäà құðûëäû.

   Ìàðêåòèíã äàìóûíûң åê³íø³ êåçåң³íäå (1960 -1970 æûëäàðäû) îíû òұòûíóøûëàðäûң ñұðàíûñûíà áåé³ìäåëãåí áàñқàðó òåîðèÿñû ìåí òұæûðûìäàìàñûíûң құðàìäàñ áөë³ã³ ðåò³íäå қàðàñòûðà áàñòàäû. Êîìïàíèÿëàðäûң қûçìåò³í áàñқàðó ìàðêåòèíã қàғèäàëàðû íåã³ç³íäå æүçåãå àñûðûëóûí қàæåò åòò³. Îñûғàí áàéëàíûñòû, «áàñқàðóäûң íàðûқòûқ òåîðèÿñû» äåï àòàëà áàñòàғàí ғûëûìíûң íåã³ç³ қàëàíäû.

   70-æûëäàðäûң åê³íø³ æàðòûñûíäà ìàðêåòèíã ýâîëþöèÿëûқ äàìóäûң үø³íø³ êåçåң³íå àÿқ áàñûï, áèçíåñ ôèëîñîôèÿñûíà àéíàëäû. Íàðûқ құðûëûìûíäàғû îðàñàí çîð өçãåð³ñòåðä³ң áîëóû, îíûң қûçìåò òүðëåð³ ìåí òàóàðëàðғà òîëóû, áәñåêåëåñò³êò³ң өðøó³, ғûëûìè-òåõíèêàëûқ ïðîãðåñò³ң өñó³ ìàðêåòèíã ìәí³í³ң òүðëåíó³íå әêåëä³ - îíû ñûðòқû îðòàíû çåðòòåó ìåí îғàí áåé³ìäåëóä³ң æîëûí ³çäåéò³í æәíå ôèðìàíûң áàðëûқ қûçìåò³í á³ð³êò³ðåò³í êîðïîðàòèâò³ê ñòðàòåãèÿíûң ýëåìåíò³ ðåò³íäå қàðàñòûðà áàñòàäû. Áұë êåçåңãå ìàðêåòèíãò³ң äәñòүðë³ æәíå қîғàìäûқ òұæûðûìäàìàëàðûíûң äàìóû ìåí ñòðàòåãèÿëûқ ðîë³í³ң àðòóû òәí áîëäû.

   Ìåíåäæìåíòò³ң әéã³ë³ ìàìàíû Ïèòåð Äðóêåðä³ң ұéғàðûìû áîéûíøà: «Áèçíåñ ìàқñàòûíûң òåê á³ð ғàíà äұðûñ àíûқòàìàñû áàð, îë - òұòûíóøûíû æàñàó. Ôèðìàíûң áîëàøàғû ìåí òàáûñòûëûғû үø³í òұòûíóøû îíûң òàóàðû òóðàëû íå îéëàéäû, òàóàð құíäûëûғû äåï íåí³ åñåïòåéä³, îñûíûң áàðëûғû áèçíåñò³ң ìәí³í àíûқòàï, òүïê³ë³êò³ ìàңûçûí á³ëä³ðåä³, ôèðìàíûң òàáûñқà æåòó æîëûí àéқûíäàéäû.

   Ìàðêåòèíã òåîðèÿñû ýêîíîìèêàëûқ ғûëûì æүéåñ³í³ң қàëûïòàñóûìåí òûғûç áàéëàíûñòû. Ìàðêåòèíãò³ òåðåңäåò³ï çåðòòåó òåê íàðûқ, àéûðáàñ, òàóàð, ñұðàíûñ, қàæåòò³ë³ê ñèÿқòû ýêîíîìèêàëûқ êàòåãîðèÿëàðäûң ìәí³í òүñ³íó íåã³ç³íäå ғàíà áîëóû ìүìê³í. Áұë òүñ³í³êòåð ìàðêåòèíãò³ң ïðàãìàòèêàëûқ òåîðèÿñûíûң äàìó íåã³ç³ áîëûï òàáûëàäû.

   «Íàðûқ» ұғûìû ýêîíîìèêàëûқ êàòåãîðèÿëàðäûң êåң òàðàғàí òүð³í³ң á³ð³ åêåí³íå қàðàìàñòàí, îíûң á³ðûңғàé ұғûìû æîқ. Àëғàøқû êåçäåðäå «íàðûқ» áàçàð, ñàòó îðíû ðåò³íäå қàðàñòûðûëäû. Қîғàìäûқ åңáåê áөë³í³ñ³í³ң òåðåңäåó øàìàñûíà қàðàé, ìàðêåòèíã òүñ³í³ã³í³ң ìәí³ äàìûï, íåғұðëûì êүðäåë³ ìàғûíàғà èå áîëäû. Îñûғàí îðàé, «íàðûқ» òүñ³í³ã³í³ң êөïòåãåí àíûқòàìàëàðûí åê³ òîïқà áөëåì³ç. Á³ð³íø³ òîïқà æàòàòûí àíàқòàìàëàð íàðûқòûң ñàÿñè-ýêîíîìèêàëûқ ìàçìұíûíà îðàé, îíû åðê³í êәñ³ïêåðë³êêå æәíå ìåìëåêåòò³ң ðîë³í øåêòåóãå íåã³çäåëãåí қîғàìäûқ өíä³ð³ñò³ ұéûìäàñòûðóäûң әä³ñ³ ðåò³íäå қàðàñòûðàäû. Åê³íø³ òîïòàғû àíûқòàìàëàð íàðûқòûң íàқòû ýêîíîìèêàëûқ ìàçìұíûíà ñүéåí³ï, îíû òұòûíóøûëàð ìåí æàáäûқòàóøûëàðäû àéûðáàñ ìàқñàòûíäà æàқûíäàòàòûí ìåõàíèçì ðåò³íäå ñèïàòòàéäû. Áұë æàғäàéäà íàðûқ òàóàðëàð ìåí қûçìåòòåðãå ñұðàíûñ ïåí ұñûíûñòûң àðàқàòûíàñûí àíûқòàóғà ìүìê³íä³ê áåðåò³í ìåõàíèçì ðåò³íäå қàðàñòûðûëàäû.

   Ìàðêåòèíã æүéåñ³íäå íàðûқ - íàқòû æәíå әëóåòò³ (ïîòåíöèàëäû) òұòûíóøûëàðäûң æèûíòûғû. Íàðûқòû òàóàðäû ñàòûï àëó ìүìê³íä³ã³ æәíå қàæåòò³ë³êòåð³ áàð òұòûíóøûëàð құðàéäû. Ñîíäûқòàí ìàðêåòèíãò³ң áàñòû ì³íäåò³ òұòûíóøûëàðäûң ìұқòàæäûқòàðû ìåí қàæåòò³ë³êòåð³í àéқûíäàó æәíå қàíàғàòòàíäûðó áîëûï òàáûëàäû.

   Ïðàêòèêàëûқ ìàðêåòèíãòå «íàðûқ» êàòåãîðèÿñûíûң íàқòû ñèïàòû áàð æәíå îíûң ïàðàìåòðëåð³í ñàíäûқ òүðäå өëøåóãå áîëàäû.

   Òàóàð - ìàðêåòèíãò³ê áүê³ë ³ñ-әðåêåòò³ң қîçғàóøû êүø³, îғàí áàéëàíûñòû ìàðêåòèíãò³ң ñàÿñàòû ìåí ñòðàòåãèÿñû æàñàëàäû. Òàóàðғà ìàðêåòèíãò³ê òұðғûäàí қàðàó åң àëäûìåí îíûң òұòûíó åðåêøåë³ã³ìåí ìåí íàқòû á³ð қàæåòò³ë³êò³ қàíàғàòòàíäûðàòûí ìүìê³íä³ã³í åñêåðóä³ êåðåê åòåä³.

   Òàóàð - áұë àäàìäàðäûң íàқòû қàæåòò³ë³êòåð³í қàíàғàòòàíäûðàòûí æәíå àéûðáàñқà òүñåò³í өí³ì. Òàóàðëàð ìàòåðèàëäû (øèê³çàò, ìàøèíàëàð, құðàë-æàáäûқòàð, àçûқ-òүë³ê) æәíå ìàòåðèàëäû åìåñ (қûçìåò, èäåÿëàð) ñèïàòòà áîëàäû.

   Òàóàðäûң ïàéäàëûëûғû æәíå îíû æàñàóøûëàðäûң áàðëûқ æұìñàëғàí êүø-æ³ãåð³ ìàðêåòèíã òåîðèÿñûíäà ìàңûçäû îðûí àëàòûí àéûðáàñ áàðûñûíäà àéқûíäàëàäû. Àéûðáàñ -өíä³ðóø³ëåð ìåí òұòûíóøûëàðäûң àðàñûíäà áàëàìàëû (ýêâèâàëåíòò³) íåã³çäå æүçåãå àñûðûëàòûí қîғàìäûқ áàéëàíûñ òүð³.  Àéûðáàñқà åê³ íåìåñå îäàí äà êөï æàқòûң  қàòûñóû êåðåê, îëàðäûң әðқàéñûñûíäà құíäûëûғû áàð òàóàð æәíå ñîíûìåí қàòàð àéûðáàñқà òүñó íèåò³ áîëóû òè³ñ. Åê³ íåìåñå îäàí äà êөï æàқòûң òàóàðìåí àéûðáàñ æàñàóû òðàíñàêöèÿ íåìåñå ìәì³ëå äåï àòàëàäû.

   Ìәì³ëå - áåëã³ëåíãåí øàðòқà áàéëàíûñòû òàóàð ìåí қûçìåòò³ (æåòê³çó) ³ñêå àñûðó үø³í åê³ íåìåñå á³ðíåøå æàқòàðäûң өçàðà êåë³ñ³ì³. Ìәì³ëåí³ң åê³ òүð³ áàð: á³ð³íø³ñ³ àқøàëàé, ìұíäà òàóàðëàð àқøàғà àéûðáàñòàëàäû, åê³íø³ñ³ áàðòåðë³ê, îë àқøà қàðàæàòòàðûíñûç òåê ò³êåëåé òàóàð àéûðáàñû íåã³ç³íäå æүçåãå àñûðûëàäû. Áàðòåðë³ê ìәì³ëåëåð òîëûқ äàìûìàғàí íàðûқòàðғà òәí. Қàçàқñòàí Ðåñïóáëèêàñûíûң  íàðûққà êөøó³í³ң àëғàøқû êåçåң³íäå ýêîíîìèêàëûқ äàғäàðûñ, êәñ³ïîðûíäàðäûң àқøàëàé қàðàæàòûíûң æîқòûғûíà íåìåñå æåò³ñïåóø³ë³ã³íå áàéëàíûñòû áàðòåðë³ê ìәì³ëåëåð ýêîíîìèêàäà åëåóë³ ðîëü àòқàðäû.

   Ìàðêåòèíã æүéåñ³íäå ñұðàíûñòû çåðòòåó - íàðûқòû êåøåíä³ çåðòòåóä³ң áàñòû êåçåң³, îë íàðûқòûң æàëïûëàìà ñèïàòòàìàëàðûí àíûқòàóғà ìүìê³íä³ê áåðåä³. Ôèðìàíûң íàðûқòàғû òàáûñòû æұìûñû òàóàðғà ñұðàíûñòûң ñèïàòûí æәíå êүé³í ìұқèÿò àíûқòàóìåí æәíå îíûң өçãåðó òåíäåíöèÿëàðûí á³ëóìåí òûғûç áàéëàíûñòû áîëàäû.

   Ñұðàíûñ - ñàòûï àëó қàá³ëåò³ áàð қàæåòò³ë³ê. Ñұðàíûñ àäàìíûң қàæåòò³ë³ã³í ғàíà åìåñ, åң áàñòûñû îíûң қàæåòò³ òàóàð ñàòûï àëóғà қàðæûëûқ ìүìê³íä³êòåð³í äå á³ëä³ðåä³.

   Ñұðàíûñòûң åê³ äåңãåé³ áàð: æàëïû íàðûқòàғû (íåìåñå ғàëàìäû) ñұðàíûñ æәíå ôèðìà өí³ì³íå (íå ìàðêàñûíà) ñұðàíûñ.

   Íàðûқòàғû ñұðàíûñ - áұë òàóàð íàðûғûíäàғû ôèðìà æәíå òàóàð ìàðêàëàðû æèûíòûғûíûң  íàқòû êåçåң  ìåí áåëã³ë³  ìåêåíäåã³ æàëïû ñàòó êөëåì³

   Өí³ìãå (íåìåñå ìàðêàғà) ñұðàíûñ - ôèðìàíûң íàðûқòàғû үëåñ³íå ñәéêåñ êåëåò³í, òàóàð íàðûғûíäàғû ñұðàíûñ áөë³ã³.

   «Ñұðàíûñ» æәíå «қàæåòò³ë³ê» òүñ³í³êòåð³ àðàñûíäà òûғûç áàéëàíûñ, àéûðìàøûëûқ æәíå қàðàìà-қàéøûëûқ áàð åêåí³í àòàï өòó³ì³ç қàæåò.

   Қàæåòò³ë³ê - ìàғûíàñû êåң ұғûì. Ñұðàíûñ қàæåòò³ë³êò³ң á³ð áөë³ã³ æәíå îë òұòûíóøûíûң ñàòûï àëó қàá³ëåò³í ғàíà ñèïàòòàï қîéìàéäû, ñîíûìåí á³ðãå îëàðäûң òàóàðғà òàëғàìû ìåí òàëàáûí äà á³ëä³ðå àëàäû.

   Íåã³ç³íåí ìàðêåòèíã àäàìíûң æàðàòûëûñûíà òәí òàáèғè қàæåòò³ë³êòåð³íå åìåñ, îíûң ìәäåíè æәíå әëåóìåòò³ê äåңãåé³íå áàéëàíûñòû ïàéäà áîëғàí қàæåòò³ë³êòåð³íå әñåð åòåä³. Қàæåòò³ë³êòåð әëåóìåòò³ê, ìәäåíè æәíå òåõíîëîãèÿëûқ îðòàíûң äàìó äåңãåé³íå æәíå òàáèғàòûíà áàéëàíûñòû àáñîëþòò³ æәíå ñàëûñòûðìàëû áîëóû ìүìê³í. Àáñîëþòò³ қàæåòò³ë³êòåðãå қàðàғàíäà, ñàëûñòûðìàëû қàæåòò³ë³êò³ òîëûқ қàíàғàòòàíäûðó ìүìê³í åìåñ, өéòêåí³ îëàðäûң äåңãåé³ æîғàðûëàғàí ñàéûí, қàæåòò³ë³êò³ íåғұðëûì ұëғàéòóғà ұìòûëûñ ïàéäà áîëàäû. Әëåóìåòò³ê æәíå áàñқà äà ôàêòîðëàð ñèÿқòû ìàðêåòèíã òå үíåì³ äàìóäà æәíå өçãåð³ñòå áîëûï òұðàòûí қàæåòò³ë³êòåðä³ң äàìó äèàëåêòèêàñûíà ûқïàë åòåä³.

   Ô. Êîòëåð, Æ.Æ. Ëàìáåí æәíå áàñқà äà ғàëûìäàð, àòàëûï өòêåí ýêîíîìèêàëûқ êàòåãîðèÿëàðäû ïàéäàëàíà îòûðûï, ìàðêåòèíã òåîðèÿñûíà, «ìұқòàæäûқ» æәíå «ò³ëåêòåð» äåãåí àíûқòàìàëàðäû åíã³çå îòûðûï, äàìûòòû. Ìұқòàæäûқ àäàìíûң òàáèғàòûíà òәí, îë àäàì өì³ð³íå қàæåòò³ ôèçèîëîãèÿëûқ ýëåìåíòòåð áîëìàғàí æàғäàéäà îðûí àëàäû. Ìàðêåòèíã òұòûíóøûíûң ò³ëåã³ ìåí қàæåòò³ë³êòåð³íå æәíå ñұðàíûñòàðûíà ûқïàë åòå îòûðûï, òàóàðäûң òàðòûìäû æәíå әéã³ë³ áîëóûí қàìòàìàñûç åòåä³.

   Өç³í³ң ýâîëþöèÿñû êåç³íäå ìàðêåòèíã òұæûðûìäàìàñû êөïòåãåí өçãåð³ñòåðãå ұøûðàäû, ñîғàí ñәéêåñ ìàðêåòèíã ìәí³íå äåãåí êөçқàðàñòàð өçãåðä³, îíûң êөïòåãåí àíûқòàìàëàðû òóûíäàäû. ÔÐÃ-íûң Ìàðêåòèíã èíñòèòóòûíûң ìәë³ìåòòåð³ áîéûíøà, áүã³íã³ êүí³ ìàðêåòèíãò³ң 2000-íàí àñòàì àíûқòàìàñû áàð. Ðåñåéë³ê ғàëûì Ì. Âàëîâàÿíûң ï³ê³ð³íøå, ìàðêåòèíã ñөç³ õàìåëåîí ñèÿқòû құáûëìàëû áîëғàíäûқòàí, íå àéòқûң êåëñå, ñîíû á³ëä³ðå àëàäû, ñîíäûқòàí á³ð ғàñûðäàí àñòàì óàқûòòàí áåð³ ғàëûìäàð îғàí әð òүðë³ àíûқòàìàëàð áåðóäå.

   Ìàðêåòèíã òåîðèÿñûíäà àíûқòàìàëàðäûң åê³ òîáûí áөë³ï êөðñåòåì³ç, îë: êëàññèêàëûқ æәíå îñû çàìàíғû. Êëàññèêàëûқ òүñ³í³êòåìåäå òàóàðëàð ìåí қûçìåòòåðä³ æûëæûòó ïðîöåñ³íå áàñà íàçàð àóäàðûëàäû.