Проект земельного устройства

     Статистика ұзақ уақыт бойы жаппай, кең ауқымды бақылаулар жүргізеді. Сондықтан оның қорытындылары халық шаруашылығында ғылыми және практикалық мақсаттарға кеңінен қолданылады.

     Ауылдық елді мекендерді жоспарлау жұмыстарында ауыл халқы жөніндегі: жас құрылымы, жанұя саны,халықтың табиғи және механикалық (көші-қон) өсімі және т.б. сияқты демографиялық статистика мәліметтері      пайдалынылады. Бұл мәліметтер республикалық, облыстық, аудандық оргондардан алынады.

     Халықтың жас құрылымын сондай-ақ кейбір қоғамдық мекемелер (бала бақшалары, мектеп) құрылысын жоспарлауда да пайдаланады. Жанұялық құрылым жанұяның  күтілетін санын, ал содан кейін оларға арналған тұрғын-жай қорын (пәтер саны, олардың көлемі,бөлмелерінің саны) анықтауға мүмкіндік береді.

 

Жанұя санын есептеу. Келешекке тұрғын-жай қорын жобалау және салуды әр жанұяға бөлек пәтер беруді ескере отырып, жүзеге асыру қажет. Ол үшін жобаланатын елді мекенде қанша және қандай сандық құрамдағы жанұя тұратын болатындығын білу қажет. Тиісті есептеулер берілген ауданның елді мекенінің жанұялық құрылымы туралы статистикалық демографиялық мәліметтері негізінде орындалады:

                        ;                           ,

 

Мұнда –жанұяның  жалпы саны;

          Н-халықтың жалпы есептік саны;

          С-бір жанұяның сандық құрамы;

          Р-тиісті сандық құрамдағы жанұя  саны,%;

          Хі-і-ші сандық құрамдағы жанұя  саны;

          Рі-і-ші сандық құрамдағы жанұялар  пайызы.

    Тұрғын  үйлердің жобалық үлгілерін, жергілікті  құрылыс материалдарын пайдалануды,  құрылыстың индустриалды базасын, халыққа қажетті қолайлы жағдайлар жасауды, жалпы елді мекеннің, оның кейбір бөліктерінің, көшелері мен алаңдарының сәулеттік-кеңістікті бейнесінің біртұтастығын құруды ескере отырып,таңдайды.

Қолданылатын  үлгілік жобалар әр жанұяға, оның санына тұрғын ауданы мен бөлмелер саны сәйкес келетіндей мүмкіндік жасауды қамтамасыз етуі қажет. Жалғыз бастыларға жатақханалар жобалауға болады, 2, 3, 4 және т.б. адам саны бар жанұялар үшін келешекте тұрғын ауданы сәйкесінше 36, 54, 72м² және бөлме саны 1, 2, 2-3 және т.с.с. болатын пәтерлер қажет.

       Қоғамдық ғимараттар. Қоғамдық ғимараттарда  халық қызмет көрсететін мекемелер  мен кәсіпорындар орналасады.

       Мамандырылуы мен қызмет көрсету  түрі бойынша қоғамдық мекемелер  мен кәсіпорындар мектепке дейінгі балалар мекемесі (бала яслиі мен балалар бақшасы), мектеп, денсаулық сақтау, мәдени-ағарту, коммуналды-тұрмыстық, сауда-тарату орындары, қоғамдық тамақтандыру, әкімшілік-шаруашылық және т.б. болып бөлінеді.

      Қызмет көрсетуінің аумақтық қамтуына қарай оларды келесі топтарға бөлуге болады:1) бірнеше елді мекендер тұрғындарына қызмет көрсету; 2)бір елді мекеннің тұрғындарына қызмет көрсету;3)елді мекннің кейбір бөліктерінің тұрғындарына қызмет көрсету.Бірінші топқа аудан орталығында орналасқан және ауданның барлық халқына қызмет көрсететін мекемелер (аудандық мәслихат, Мәдениет үйі, байланыс бөлімшесі, әмбебап дүкедер және т.б.), сондай-ақ елді мекен тобына қызмет көрсететін және олардың ішіндегі ең ірісіне, мысалы шаруашылық усадьбасында орналсқан мекемелер (ауылдық мәслихат, ауыл кеңсесі, ауыл басқармасы, орта мектеп, аурухана және т.б.) жатады. Екінші топты бір елді мекеннің тұрғындарына қызмет көрсететін мекемелер құрайды. Үшінші топқа ірі елді мекеннің кейбір бөліктеріеің халқына қызмет көрсететін және онда әр нүктелерде орналасқан бірнеше ғимараттар түріндегі мекемелер (бала бақшалар мен ясли, мектеп, азық-түлік дүкені және т.б.) кіреді.

          Қызмет көрсету мекемелерінің  мұндай жүйесі «сатылы жүйе»  деп аталып кеткен. Ол қызмет көрсету мекемелерінің тұрғындарға жақындығын қамтамасыз етеді. Мысалы, бірінші топқа эпизодтық пайдалану мекемелері кіреді,екіншісіне- мерзімдік пайдалану, ал үшіншісі –күнделікті қызмет көрсетуді қарастырады.

    Әр  елде мекенге арналған қоғамдық  мекемелердің құрамы басынан аудандық жоспарлау жобасында дайындалады, мұнда аудандағы қоныстанудың барлық жүйесі және қызмет көрсету мекемелері мен кәсіпорындарының елді мекендер бойынша орналасуы көретілген. Бұл әзірлемелер нақты бір елді мекендегі қоғамдық ғимараттардың құрамын айқындауда  назарға алынады. Сонымен қатар қолданылымдағы қоғамдық ғимараттарды одан әрі пайдалану мүмкіндігі де қарастырылады.

     Қызмет  көрсету мекемелері мен кәсіпорындарының  сыйымдылығының немесе өткізу  қабілетінің есебі 6-кестеде берілген.

   Осы кесте  бойынша қоғамдық мақсатқа арналған  жер учаскелерінің өлшемдерін  де анықтайды.

Қызмет көрсету  мекемелері мен кәсіпорындарын есептеуде 7-кестені пайдаланған дұрыс.

Қоғамдық мекемелердің есептік мәліметтеріне сәйкес, нақты  бір елді мекен үшін қоғамдық ғимараттардың үлгілік жобасы таңдалынады. Бұл жағдайда бір ғимараттың ішінде бірнеше қоғамдық мекемелер орналастыруда қарастыратын үлгілік жобаларды таңдаған мақсатқа сай келеді. Мұнда ғимараттың көлем бірлігінің құрылыстық және пайдалану құны азаяды, оның сыртқы бейнесі тартымды болады және ғимарат орналасқан қоғамдық орталықтың сәулеті байи түседі.

Жобалау және құрылыс  практикасында, мысалы, «сауда орталығы»  деп аталатын қоғамдық ғимараттың үлгілік  жобасы кеңінен пайдаланылады әрі  көпшілікке ұнайды. Бұл

 

 

6-кесте. Қызмет көрсету мекемелеріне арналған есептік нормалар

Мекеме (кәсіпорын)		1000 адамға арналған есептік норма			Жер учаскелерінің  өлшемдері
		бірінші кезек		есептік мерзім
1		2		3	4
Бала бақша-ясли, орын		12		15	Бала бақша-яслиде-27м2Қайта құру жағдайларында учаске алаңшасын 20%-ға кішірейтуге рұқсат етіледі.
Бастауыш мектеп Толық емес орта мектеп Орта мектеп		Орта білімді  балаларды 100% қамту			Бастауыш мектепке -   0,3га. толық емес орта мектепке - 1,5 га.  орта мектепке – 2 га
Орта мектеп оқушыларына арналған интернат		Көлікпен жету 30 минуттан асатын жерде тұратын  оқушылар санына			Мектеп учаскесінде
Аурухана , кереует	36		40,5		Ауруханадағы 1  кереуетке, :                  36-216м2
Фельдшерлік – акушерлік пункт	Ауылға біреу				Объектіге 0.05 га
Келесідей халқы  бар кенттерге арналған клубтар, адам: 2000 – 5000	180-120 орын			160 орын	Объектіге 0.6 га
Тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорны  Монша Кір жуатын үй     Дүкендер:         азық-түлік           азық-түлік емес   Асхана   Қонақ үй	9 жұмыс орны     21орны Сменасына 30 кг құрғақ кір жуу   Сауда алаңының 210   Сауда алаңының 240   75 орын   9-15 орын			11 жұмыс орны   15орын Сменасына 40 кг құрғақ кір жуу Сауда лаңының 240 Сауда алаңының 330   120 орын   18 орын	Тапсырма бойынша   Объектіге 0.3 га Объектіге 0,25 га     Объектіге 0.5 га     Объектіге 0,2 га   Объектіге 0,25 га   1 орынға 25 2500 Объектіге 0.3 га
Өрт сөндіру  депосы	5 мың тұрғынға 1 машина, бірақ елді мекенге 2 кем емес				Объектіге 0,3 га
Спорт кешені   Саябақ	1,5 га   3 га			2,7 га   3,6 га	2 га         4 га

 

 

 

7-кесте. Қоғамдық мекемелердің келешектік есебі (шартты мысал)

 

Мекемелер	1000 тұрғынға арналған нормативтер		2000 тұрғынға  арналған есептік көрсеткіштер
	сыйымдылығы	жер учаскесі, га	сыйымдылығы	жер учаскесі, га
1	2	3	4	5
Бала бақша, ясли	150 орын	0,6	300 орын	1,2
Орта мектеп	235 орын	2,0	400 орын	2,0
Клуб	180 орын	0,6	180 орын	0,6
Асхана	40 орын	0,1	80 орын	0,2
Азық-түлік дүкені	80	0,1	160	0,2
Өнеркәсіп тауарлары  дүкені	110	0,1	220	0,2
Қонақ үй	6 орын	0,1	12 орын	0,1
Әкімшілік ғимараты	1	0.3	1	0,3
Монша	5 орын	0,2	10 орын	0,2
Фельдшерлік – акушерлік пункт	1	0,05	1	0,1
Өрт сөндіру депосы	2 машинаға 1	0,3	2 машинаға 1	0,3
Саябақ	1	1,2	1	2,4
Спорт кешені	1	0,9	1	1,8
Барлағы	-	6,55	-	9,6

 

 

 

Әр  түрлі сандық құрамдағы жанұя  санының есебі

 Жанұя санын  есептеу. Келешекке тұрғын-жай  қорын жобалау және салуды  әр жанұяға бөлек пәтер беруді ескере отырып,жүзеге асыру қажет.Ол үшін жобаланатын елді мекенде қанша және қандай сандық құрамдағы жанұя тұратын болатындығын білу қажет.Тиісті есептеулер берілген ауданның елді мекенінің жанұялық құрылымы туралы сстатистикалық демографиялық мәліметтері негізінде орындалады:

 

                  ;                           ,

 

мұнда, жанұяның жалпы саны;

             Н -   халықтың жалпы есептік  саны;

             С – бір жанұяның сандық құрамы;

             P - тиісті сандық құрамдағы жанұя  саны,℅;

             X_i –і-ші сандық  құрамдағы жанұя саны;

             P_i – і-ші сандық құрадағы жанұялар пайызы.

      Есептеуге қажетті бастапқы мәліметтер: Н – халықты еңбек балансы  арқылы есептеу нәтижелері бойынша,Р – демографиялық статистика материалдары бойынша берілген ауданға арналған болжам.

                               

 

      Бұл есепті келесі үлгідегі  кестені толтыра отырып орындаған  қолайлы:

Әртүрлі сандық құрамдағы жанұя саны есептеу       

Жанұяның сандық құрамы, адам, С	Сандық құрамы әртүрлі жанұялардың пайыздық арақатысы, Р	Әр топтың жанұя  саны С*Р	Саны
			Жанұя, х	Адам, Н
1 2 3 4 5 6 және одан  көп	6 21 31 25 12 5 100	6 42 93 100 60 30 ∑х(С*Р)=331	54 190 281 227 109 45 ∑х=906	54 380 843 908 545 270 Н=3000