Еңбек қорғау

     Өндіріс орындарындағы жасанды жарықтандырудың  есебін жүргізу үшін, мына мәліметтерді еске алу керек:

• жұмыс орындағы ең кіші жарықтандыру, Emin=300 лк;
• жұмыс орнының нормалды жарықтандыруы, En=400 лк.

     Бір қалыпты жарықтандырудың есебі  қолдану коэффициентіне (һ) байланысты. Себебі, ол барлық лампалардың қосынды ағынына қатынасымен анықталады. Бөлменің индексі мына түрде есептеледі:

                     

Мұндағы

      S – бөлменің ауданы;

      n – шырақтың орналасу биіктігі;

      а – бөлменің ұзындығы (20м);

      b – бөлменің ені (10м).

Шамның  орналасу биіктігі бөлменің биіктігінен  жұмыс орнының биіктігінің айырмасына тең:

n = 3.5 – 0.8 = 2,7 (м)

Бөлменің  ауданы:

S = 20*10 = 200 (м²)

Берілген  мәліметтерді формулаға қоя отырып, мынаны аламыз:

Жалпы жарық ағыны мына формуламен анықталады:

Мұндағы

      E_n=400 лк ;

      k = жарықтандыру коэффициенті (1.5);

      S = бөлменің ауданы (200 м²);

      z = кіші жарықтандырудан орташа жарықтандыруға өту коэффициенті (1.1);

      h = қолдану коэффициенті (0.4).

Бізге жарық ағыны 4320 лм ЛА-80 типті люминесцентті  жарықтандыру керек.

Қажетті лампаның саны мына формуламен анықталады:

Мұндағы

     Ф_жалпы – жалпы жарық ағыны (330000 лм) ;

     Ф₁ – бір лампаның жарық ағыны (4320 лм) ;

Сондықтан, қажетті лампа саны:

Қарастырып  отырған бөлмеге ЛА – 80 типті 76 лампа  керек.

Жарықтандырудың меншікті қуаты:

Мұндағы

      n – лампа саны (76);

      P_л – бір лампаның қуаты (80 Вт);

      S – бөлменің ауданы (200 м²).

Сондықтан, жарықтандырудың меншікті қуаты: 

 
 

     3.1.2. Жұмыс орнының табиғи жарықтануын есептеу 

     Жұмыс орнының өлшемдері: ұзындығы Б=20м, ені  А=10, биіктігі h=2,8м, потолок пен қабырғалар әктелген түсі ақ, сондықтан олардың шағылыстыру коэффициенті 0,5 және 0,4 болады. Ал қоңыр түсті еденнің шағылдыру коэффициенті 0,23. Алматы қаласы 43⁰ солтүстік деңгейде жатқандықтан, оны IV жарықтық деңгейге жатқызуға болады. Бұл деңгей үшін жарық климатының коэффициенті m=0,9, ал күнмен жарықталыну (солнечности) коэффициенті c=0,6.

     Жұмыс орнының жарықталуы үшін қабырғада  тігінен әйнектелген және металикалық  қос переплетталған терезелер орналасқан.

     Жұмыс орны жұмыс разряды бойынша орташа болғандықтан, ол IV разрядқа жатады. Табиғи жарықтану коэффициентін е=1,5 деп аламыз.

Сонда eu=e x m x c=1,5 x 0,9 x 0,6=0,81.

     Қабырғадан  түскендегі жарық тесіктерінің қосынды  ауданы келесі қатынасқа байланысты қойылады :

F=( eu x S x k₁ x k₂)/(100 x k₃ x k₄).

     Терезелердің  жарықтық сипаттама коэффициенті жұмыс орнының ұзындығы, ені және терезенің жоғарғы жағы мен шартты жұмыс бетіне дейінгі арақашықтығына байланысты:

B=h-( h₁-h₂) =2,8 - ( 1,2 - 0,8)=2,4 м

Мұндағы

     h₁ =1,2 ( терезенің жоғарғы жағынан потолоққа дейінгі қашықтық);

     h₂ =0,8м шартты жұмыс бетінің деңгейі.

А/Б=20/10=2,  Б/В=10/2,4=4,16

     Мұндай  шарттарда жарық сипаттамасының коэффициенті мынадай мәнді қабылдайды: k₁=18.

Терезелерді жауып тұратын көршілес ғимарат  болмағандықтан, k₂=1.

     Шаң және түтін аз бөлінетін, тігінен  әйнектелген және металикалық қос переплетталған терезелер бар жұмыс орны үшін жалпы жарық өткізкішгіштік коэффициентін ( k₃) 0,4 деп аламыз. Ол былайша есептеледі:

     k₃=T₁ x T₂ x T₃ x T₄

Мұндағы коэффициенттер былай таңдалған:

     T₁=0,8 – қос әйнекті терезе үшін;

     T₂=0,75 – балқылған переплет үшін;

     T₃=0,8 – аз кірленетін орындар үшін, T₄=0,8.

     Енді  потолок, еден және қабырғалардың жарықты  шағылыстырудың орташа коэффициентін анықтаймыз. Ол мынадай формуламен анықталады:

      Мұндағы П_пот, П_пол, П_ст потолоктың, еденнің және қабырғалардың ауданы.

      k₄ = (20 x 10 x 0,5+10 x 2,8 x 0,23+20 x 10 x 0,4) / (20 x 10+10 x 2,8+20 x 10) = 186,44 / 428= 0,43

      Сонда терезелердің (площадь световых проемов) қосынды жарық ауданы:

      F=(eu x S x k₁ x k₂)/(100 x k₃ x k₄)=(0,81 x 528 x 18)/(100 x 0,4 x 0,43) = 7698,24 / 17,2 = 447,5. 

     3.2. Жерлеуіш контурының  жалпы кедергісін  анықтау 

     Жердің  меншікті кедергісін φ=2x10⁴ Ом х см (бақ жері). Жерлеуіш ретінде бұрыштық болат алынады. Оның жердегі минимальды диаметрі 4 мм ден аз болмау керек, ал ұзындығы диаметрі ұзындығымен салыстырғанда аз шама болу керек. Сонда болатттың өлшемдері мынандай болады: диаметрі d=3см, ұзындығы l_з=300см.

     Сонда жерге тігінен көмілген жерлеуіштің кедергісі мынадай болады:

R_з=

= 

Мұндағы

     t = l_з/2+t₁ = 200 см – жерлеуіштің жердегі тереңдігі ( t₁ = 50см – жердеуіштің жоғарғы жағынан жердің бетіне дейінгі қашықтық).

Жерлеуіштердің қажетті саны:

N = ( R_з x K_c) / ( R_д x η_з) = (98 x 1,4) / (4 x 0,6) = 57

Мұндағы

     K_c =1,4 – IV климаттық деңгей бойынша жылдық период бойынша мерзімдік коэффициенті;

     η_з=0,6 – бір қатарда қолданылатын жерлеуіштерді қолдану коэффициенті;

     R_д =4Ом – жерлеуіштің болатын кедергісі.

      Қосылатын тізбектің ұзындығы:

l_п=1,05 х 2 х l_з х N=1,05 x 2 x 300 x 57=35910см,

ал оның кедергісі

R_п=( 0,366 x φ / l_п ) x lg( (2 x l²_п) / (b x h)) =

(0,366 x 2 x 10⁴ / 35910) x lg( (2 x 35910²) / 4,8) = 1,7 Ом,

      Мұндағы b=0,6см және h=8см қосатын тізбектің қалыңдығы мен ені.

Жерлеуші  контурдың жалпы кедергісі:

R_к= (R_з х R_п) / (R_з х η_п + N х R_з х η_з) =

( 98 х  1,7) / ( 98 х 0,65+57 х 98 х 0,6) = 0,05 Ом.

     Мұндағы η_п – қатар тігінен орналасқан жерлеуіштердің қолданылу коэффициенті. Оның мәні кесте бойынша 0,65 жерлеуіштер арасындағы қашықтықтың олардың ұзындығына қатынасына ( 420 / 300 = 1,4) байланысты алынады. 

     3.3. Өрт қауіпсіздігі  бойынша есептер 

     Адамдарға қауіпті  өрт факторларының  әсерінен өту үшін  жобаланған тапсырмада адамды  ғимараттан тез арада  шығару мүмкіндігі қарастырылған.  Шығару уақыты (tш.есебі)  жұмыс орынынан бастап сыртқа шығуға дейін  арақашықтығы анықталады. Максималды  қашықтығы алыс жұмыс орнынан бастап шығару есігінен қалыптасады.Ол өнеркәсіп категориясына  ғимараттағы өрт тұрақтылық сатысы100 мм-ден жоғарламау керек. Шығару  есігінің саны ережедегідей болу керек, яғни екеуден аз емес. Есік шығарылуы деп аталады (СНжЕ 2.02.02-85) егер олар манадай жолға апарса:  ғимараттын  1-ші  қабатынан сыртқа және вестибюль арқылы , осы қабаттан басқа ормандық торға апармайтындай   коридорда сыртқы есігі болу керек немесе сол қабаттығы бөлмеде және  көрші бөлмеде жоғарыда айтылған ескертулермен қамтамасыз етілу керек. Лифтер және басқа механикалық құрылғылар адамдарға жәктелген, шығаруға жатпайды.

      Адамдық ағымның  жылжу есебінде  және  коммуникациялық бөлменің  өлшемін  анықтау  жоланда шығару келесі парамертлермен саналады:

     а) D коммуникациондық бөлмемінің ауданына адамдардың сыйу тығыздығы, адам/м² .

D=N/F                                                       (4.5.4.1)

Мұнда

     N-адам  саны ,яғни берілген бөлім аудандағы  бар адамдар (50 адам);

     F-коммуникациялық  бөлімнің ауданының жолы.

F=21*25= 525 м²

Онда 

D=50/525=0.1 адам/ м²

     б) Q жол мүмкіндігін  жіберу (адам/мин):

Q=Dνδ,                                                       (4.5.4.2)

Мұнда      

     ν- адамдық ағынының  қозғалыс жылдамдығы(100м/мин);

     δ - жолдың ені, м.

Жолдың  ені формула бойынша табу:             

δ=NF/LшекD                                    (4.5.4.3)

Мұнда

     Lшек – шығару жолындағы бөлім үшін шекті болатын ұзындық (100).

Онда          

δ=50*525/100*0,1 = 2625м

(4.5.4.2) формуласы бойынша  өтуге болатын жолды табамыз:

Q= 0.1*100*2642 = 26420 адам/мин              

       в) q адамдық ағымның интенсивтік  қозғалысы,м/мин

q=Dν,                                                              (4.5.4.4)

Онда 

q=0,1*100=10м/мин

     Адам  ағымының қозғалыстағы тәртіпсіздікпен  қамтамасыз ету барлық қозғалыс жолына қажеттілігі бойынша  алдынғы  бөлімді (n+1) жіберуге  мүмкіндік беру үшін шартты  ұстану керек.

                       Q_n≤Q_(n-1)max                                                      (4.5.4.5)

Шығарудың  есеп уақытын анықтап (жолдың әр бөлісіндері  уақыт құны):

                              t _есеп=L/ ν=150/100=1,5с                             (4.5.4.6)

Оны  t_эн шығару уақытының нормативімен салыстырады (СНиЕ 2.01.02-85). Міндетті түрде  шарт орындалу қажет:

                        t _есебі≤t_эн                                                             (4.5.4.7)

 Шарт  орындалады:

                     t _есебі = t_ен =1,5с 
 
 
 

4. Әдебиеттер  тізімі

1. Қазақстан Республика-сының 2007 жылғы                       15 мамырдағы № 251-III Заңы

2. «Жеке кәсіпкерлік туралы» (2008 жылғы 29 желтоқсанға дейінгі өзгерістермен және толықтырулармен)

3. «Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы» (2008)

4. google.kz