Мемлекеттің инвестициялық саясатын қалыптастыру негіздері

 

ЖОСПАР

КІРІСПЕ................................................................................................................2

 

1.ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДА АТҚАРАТЫН  ҚЫЗМЕТІ

1.1 Мемлекеттің инвестициялық саясатын  қалыптастыру негіздері................4 
1.2.Мемлекеттің инвестициялық қызметін жүзеге асыру және оның маңызды мәселелері...............................................................................................................11

1.3 Дамушы елдердің инвестициялық  стратегиясы...........................................18 
 

2.ИНВЕСТИЦИЯЛДЫ ОРТА МЕРЗІМДІ  ҚАРЖЫЛАНДЫРУДА ЛИЗИНГТІҢ ОРНЫ

2.1 Қаржылық лизингтің рөлі..............................................................................20

2.2  Қазақстан Республикасындағы   лизингтің сыртқы жағдайы....................23

2.3. Лизингтің артықшылықтары  мен кемшіліктері.........................................29

 

 

3.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНА  ШЕТЕЛ ИНВЕСТИЦИЯЛАРЫН ТАРТУДЫҢ  МӘСЕЛДЕЛЕРІ МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

3.1 Шетел инвестицияларды  лизингке  тарту мәселелері және оларды шешу жолдарын қарастыру.............................................................................................30

 

ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................36

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................37

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Қазақстан Президенті Н.Назарбаев  “біздің міндетіміз - әлемдік қоғамдастық  алдында қазақстанды инвестициялар  үшін тартымды орын ретінде көрсету, маңызды салаларға инвесторларды белсене тарту” – деп атап көрсеткен. Сондай-ақ, «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасында Президентіміз Н. Ә. Назарбаевпен реформалаудың негізгі тұжырымдамалық принципі қалыптасқан. Сол құжаттың басымды ұстанымы - нарықтық қатынас кезінде мемлекеттің экономикасын және жоғары деңгейде шетел инвестициясын нығайту болып табылады.[5.12 б.]

Нарықтық экономиканың ерекшеліктерін ескере отырып, мұнай  өндіру саласында инвестициялық  үрдісті қалыптастыруда әлемдік  технологияларды және менеджмент пен маркетингтің озық әдістерін қолдануға негізделген және инвестициялау тетіктерін қалыптастыруда ең тиімді инвестициялық жобаларды нарықтық тетіктер арқылы дайындау ғылыми және тәжірибелік тұрғыдан өзекті болып табылады.

Экономиканың өсуі инвестициялық қызметтің белсенділігімен байланысты. Сондықтан, қазіргі таңда еліміздің  мұнай өндіруші саласының алдында тұрған негізгі мақсаты құрылымдық және инвестициялық саясат жүйелерінің барынша қайта қаралуын талап етеді. Бірақ, өз кезегінде инвестициялық қызмет, құрылымы, ұдайы өндірістегі қаржылық және материалдық активтер дәрежесі оның инвестициялық тартымдылығын анықтайтын факторы негізінде еліміздің экономикалық жағдайына байланысты болып келеді, яғни бұл инвесторлардың нарықта инвестициялық стратегияны дайындауды есепке алу факторы болып табылады. 

Қазақстан өзінің өндірістік әлеуетін қайта қалыптастыруға, жаңартуға, тұтынушылық нарықты жоғары сапалы және қымбат емес тауарлармен толтыруға, өзінің экспорттық потенциалын дамытуға және құрылымдық қайта құруға, бастысы басқарушылық мәдениетін қоғамға еңгізуге антиимпорттық саясат жүргізуге мүдделі. Шетел инвесторлары Қазақстанның кең ішкі нарығы есебінен пайда табуға, оның табиғи байлығына, білікті және арзан жұмыс күшіне тәуелді. Сондықтан да біздің мемлекетіміз алдында келесідей күрделі және аса маңызды мәселе тұр: жеке ынтаны жоғалтпай қоғамдық мақсаттарға жету үшін экономикалық реттеу шараларын бағыттай отырып шетел капиталын елге тарту.

 Қазақстан экономикасына  кең көлемде шетел инвестицияларын  тарту  халықтың жоғары сапалы өмірімен сипатталатын өркениетті, әлеуметтік бейімделген қоғам құру секілді ұзақ мерзімді мақсаттарды көздейді. Ал шетел капиталы Қазақстанға ғылыми-техникалық прогресске және алдынғы қатарлы басқарушылық тәжірибесіне жетуге мүмкіндік береді. Демек, бұл үшін шетел инвестицияларын тиімді пайдалануды жетілдіру жолдарын кешенді зерттеу қажет.

Лизинг түсінігі үш негізгі  аспектілерді қамтиды: Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:

машина –техникалық  өндіріс ретінде ұйымдастырылады;

 материалдық –  техникалық өндірісті қамтамасыз  етеді

Лизинг – ішкі нарыққа  капитал салу және инвестициялық  форманы ұйымдастырады:

 банктік қызметтің  жаңа формасы ретінде көрінеді;

 лизинг – лизингтік  компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.

 Лизинг – экономикалық жоспардың  ұйымдастыру формасы: ұлттық экономикада  сыртқы нарықтық бәсекелестікті  көтеру, мемлекеттің сыртқы қарыздарының  көбеюіне жол бермеу.

 Зерттелетін тақырып бойынша көптеген теориялық және практикалық мәселелерге қатысты ресейлік және шетелдік зерттеушілердің еңбектерін атауға болады: Л.Абалкин, И.Балабанов,   Н.Кафтункина, К.Киреева, Н.Кондратьев, Э.Кроливецкий, М.И.Кулагин, Д.К.Лабин, Л.Г.Симкина, И.П.Фирова, Й.Ворст, Л.Гитман, М.Джонк, Дж. Кейнс, П.Ревентлоу, М.Райзер, т.б. Сонымен қатар осы мәселеге қатысты көз-қарастар мен ой-пікірлер М.С.Ашимбаев, У.Б.Баймуратов, С.Ж.Даукеев, О.И.Егоров, А.Х.Ералы, Р.С.Каренов, М.Б.Кенжегузин, А.К.Қошанов, М.К.Мамырова, Д.М.Мадиярова, Н.К.Надиров, О.С.Сәбден, А.М.Сейтқазиева, С.Б.Сагындыкова, Ұ.Ж.Шалболова т.б. сынды қазақстандық ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.

Курстық жұмыстың мақсаты  қазақстандағы инвестициялық орта мерзімді қаржыландыру көзі ретіндегі лизингті қарастырады.

Курстық жұмыстың мақсаты:

• мемлекеттің инвестициялық қызметін жүзеге асыру және оның маңызды мәселелерін қарастыру
• Қазақстан Республикасындағы  лизингтің сыртқы жағдайын зерттеу

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ  ЭКОНОМИКАДА АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ

 1.1 Мемлекеттің инвестициялық саясатын қалыптастыру негіздері 

2010 жылғы Қазақстан  халқына Жолдауында республика Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өткен жылғы жемісті қызметтің нәтижесінде шетелдерден 20 миллиард доллар көлемінде инвестиция тартуға қол жеткізгендігін, мұның сыртында екі алып жоба бойынша 5 миллиард доллардың инвестициясы және түскендігін тілге тиек ете отырып, Қазақстанды инвестициялық тартымды мемлекетке айналдыру керектігін мемлекеттің атқарушы билігіне тікелей міндеттеді.[2. 31 б.] 

Президент өз тапсырмасында кәсіпкерлікті тіркеу барысында жұмсалатын шығынды биыл 30 пайызға, одан кейін тағы да отыз пайызға кеміте отырып, елімізде шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына және шетелдік тікелей инвестицияның молая түсуіне қолайлы жағдай туғызуға кедергі болатын барлық керексіз бюрократиялық тосқауылдарды алып тастау қажеттігін ескертті.

Индустриялық саясат дегенiмiз мемлекеттiң бәсекеге түсуге қабiлеттi және тиiмдi ұлттық өнеркәсіпті  қалыптастыру үшiн кәсіпкерлікке  қолайлы жағдайлар жасауға және қолдау көрсетуге бағытталған шаралар кешенiн бiлдiредi.

Индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттiк стратегиясы 2010 жылға дейiнгi кезеңге арналған стратегиялық жоспарда белгiленген мақсаттарға  қол жеткiзудi қамтамасыз етуi, сондай-ақ одан кейiнгi жылдары қазақстандық экономиканың сервистiк-технологиялық бағыттылығын қалыптастыру негiздерiн құруы тиіс.

Стратегияның басты мақсаты шикiзаттық бағыттан бас тартуға ықпал ететiн экономика салаларын әртараптандыру жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзу; ұзақ мерзімді жоспарда сервистiк-технологиялық экономикаға өту үшiн жағдай жасау болып табылады.

 Өңдеушi өнеркәсiпте  және қызмет көрсету саласында  бәсекеге түсуге қабiлеттi және  экспортқа негiзделген тауарларды, жұмыстар және қызмет көрсетулер  өндiрiсi мемлекеттiк индустриялық-инновациялық саясаттың басты нысанасы болып табылады.

Бәсекеге түсу қабiлетi дегенiмiз қазақстандық кәсiпорындардың  экспортқа шығарылатын өнiмдердi өндiру қабiлетiн бiлдiредi. Басқаша  айтқанда, өңдеушi өнеркәсiптiң өнiмi осындай әлемдiк стандарттарға  сәйкес келуi керек және баға бойынша бәсекелесуге қабiлеттi болуы тиiс. 
      Экономиканың шикiзаттық секторын дамыту Үкiметтiң салалық және секторлық стратегиялары бойынша жүзеге асырылады.

Стратегияның мiндеті:

өңдеушi өнеркәсiпте орташа жылдық өсу қарқынын 8-8,4 % мөлшерiнде қамтамасыз ету, 2000 жылмен салыстырғанда 2015 жылы еңбек өнiмдiлiгiн кемiнде 3 есе арттыру және ЖIӨ энергия сыйымдылығын 2 есе төмендету;

өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қорларының өнiмдiлiгiн арттыру;

кәсіпкерлiк ахуалды, құрылымды қалыптастыру және жеке секторды ынталандыратын әрi бәсекелестiк артықшылықты жетiлдiретiн қоғамдық институттарды ұстау, қосылған құнға барынша қол жеткiзе отырып, нақты өндiрiстерде қосылған құн тiзбегiндегi элементтердi игеру;

ғылымды көп қажет  ететiн және жоғары технологиялық экспортқа негiзделген өндiрiстер құруды ынталандыру;

елдiң экспорттық әлеуетiн  қосылған құны жоғары тауарлар мен  қызметтердiң мүддесiне қарай әртараптандыру;

сапаның әлемдiк стандарттарына көшу;

дүниежүзiлiк ғылыми-техникалық және инновациялық процестерге қосылу арқылы әлемдiк шаруашылық жүйесiне және өңiрлiк экономикаға ықпалдасуды үдету болып табылады.

Стратегия мынадай қағидаттарға негiзделедi:

жеке сектормен серiктестiк;

инвестициялық және инновациялық ұсыныстардың өнеркәсiптің шикiзаттық емес салаларында өндiрiлетiн тауарлар мен қызметтердiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыруға бағытталуы;

өнеркәсiптi жаңғыртуға, оларға қолдау көрсету жөнiндегi рәсiмдердiң  жариялылығы мен ашықтығына бағытталған  жобаларды iске асыруға мемлекеттiк  қаржылық және өзге қолдау көрсету;

қосылған құн тiзбегiн  дамытуды қамтамасыз ететiн салаларға  мемлекеттiк қолдау көрсету шараларының  кешендi сипаты;

тең бәсекелестiк жағдайларды  және салауатты бәсекелестiк ортаны қалыптастыруды қамтамасыз ету;

қандай да болсын жеке сипаттағы жеңiлдiктерден және преференциялардан бас тарту;

индустриялық саясаттың  бәсекелестiк артықшылықтарды қалыптастыруға бағытталуы.

Аталған қағидаттар сақталғанда  және экономика құрылымында түбегейлi сапалық өзгерiстер болғанда, ол әртараптандырылған кезде алға қойылған мақсаттар мен мiндеттердi шешу Қазақстанда тұрақты экономикалық дамуға қол жеткiзуге мүмкiндiк бередi.

Барлық әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi, оның iшiнде экономиканың шикiзаттық емес бағытындағы салаларда  жұмыс iстейтiн экспортқа бағдарланған өндiрiстер индустриялық-инновациялық саясаттың басымдықтары болып табылады. Ұзақ мерзiмдi стратегиялық мiндеттердi шешу мақсатында ғылымды көп қажет ететiн және жоғары технологиялық өндiрiстердi дамыту үшiн жағдайлар жасауға ерекше көңiл бөлу қажет.

Бұл көзқарас экономиканың түрлi салаларындағы кәсiпкерлер үшiн жұмыс істеп тұрған өндірістерді техникалық және ұйымдық жағынан жетiлдiруге және экспорттық бағыттағы өнiмнiң жаңа түрлерiн шығаруға кедергi жасамайды.

Нақты ұсыныстар жеке секторда туындауы тиiс, ал екiншi деңгейдегi банктер және құрылатын инвестициялық мемлекеттiк даму институттары осындай ұсыныстарды жеке сектормен әрiптестiктiк қарым-қатынаста ықтимал iске асыру мақсатында арнайы әдiстемелер негiзiнде оларға талдау жасайды.

Нарықтық экономикалы елдердiң, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңдары бюджет қаражатын жеке кәсiпорындарға қаржы және инвестициялық қолдау көрсетуге жұмсауға тыйым салады. Осыған сәйкес нақты жеке компанияларға қаржылық қолдау көрсету мемлекеттiк сыбайлас жемқорлықтың көрiнiсi ретiнде бағаланады. Тәжiрибе осындай көзқарастың дұрыстығын көрсеттi.

Әдетте, мемлекет нақты  компанияларға тiкелей қаржылық қолдау көрсете алмайды және онымен айналыспауға тиiс, бiрақ экономиканың бәсекелестiк қабiлетiн арттыру  мәселелерiнде, жеке кәсiпорындарды жаңғыртуға, инновациялық процестерге қатысуға және осы арқылы өзiнiң өндiрiстiк және бәсекелестiк әлеуетiн құруға және жақсартуға ұмтылуға ұйытқы әрi бастамашы болуы мүмкiн және болуы тиiс.

 Әлемдiк тәжiрибе  көрсеткенiндей, нарықтық экономикалы мемлекет экономикада құрылымдық өзгерiстердi жүзеге асыруда жеке сектормен ынтымақтастық орната алады. Осындай ынтымақтастықтың неғұрлым сәттi мысалдары Жапонияда, Оңтүстiк Кореяда, Малайзияда және соңғы отыз жылда өздерiнiң экономикалық даму саласында iрi бетбұрыс жасаған басқа да елдерде бар.[8. 11б.]

Қазiргi Қытай индустриялық дамудың стратегиялық бағыттарын дамыту саласында жеке сектормен ынтымақтасу  саясатын жүргізуде. 
      Дүниежүзiлiк Банктiң зерттеулерi мемлекеттiк индустриялық саясатқа қатысты барлық көзқарастар кең ауқымды үш санатқа: инвестицияларды үйлестiруге, iскерлiк ынтымақтастықты дамытуға және рыноктың орнын басуға ұштастырылуы мүмкiн екендiгін көрсеттi.     

 Жеткiлiктi дамымаған  рынок жағдайында фирмалардың  өндiрiстiң кеңеюiне қарай қалыптасатын жаңа және барынша сапалы өнiмге сұраныстың көлемiн бағалауға мүмкiндiгi болмайды. Мемлекет инвестицияларды үйлестiру функциясын өз мойнына алады, олар инвестициялық жобаларды бiрлесiп жүзеге асыру кезiнде ғана компанияларға пайда түсiредi.

Инвестицияларды үйлестiрудiң осы үлгiсiн қолдану мемлекеттiк және жеке институттарда белгiлi бiр әлеуеттiң болуын көздейдi, оған көптеген дамушы елдердiң қолы жетпейдi.      

 Іскерлiк ынтымақтастық  жөнiндегi белсендi мемлекеттiк саясат  шеңберiнде бастамалар кәсiпкерлермен мынадай бағыттарда iскерлiк қарым-қатынасты нығайтуға тiкелей бағытталуы мүмкiн: