Кәсіпорындағы инвестициялық қызмет

 

2 «АSTEL» Ақ-ның инвестициялық жӘне экономикалық Әлеуетін талдау

2.1 «АSTEL» АҚ-ның экономикалық қызметін талдау

 

«АSTEL» АҚ-ның өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы, Азаматтық кодекс, Салық және бюджет төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Акционерлік қоғамның жеке фирмалық атауы, көрсетілген мөр таңбасы, арнайы мүлкі бар. Ол Қазақастан Республикасының заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап береді. Кәсіпорынды құру мен қызметтің басты мақсаты – тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық бәсекелестеріне орын бермейтін сапалы байланыс орнату оны өткізу арқылы табыс табу болып саналады. Табыс табу негізінде кәсіпорын қатысушыларының экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.

Компания өз маман кадрларына жіте назар аударып отырады. 1 суретте кәсіпорынның ұйымдық құрылымы көрсетілген.

«АSTEL» АҚ-ның негізгі органдары:

• жоғарғы орган – Акционерлердің жалпы жиналысы.
• басқару органы – Басқармалар кеңесі.
• атқарушы оргпн – Басқарма
• бақылау органы – Ревизиялық комиссия.

Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін жұмыс нақты өнім мен тұтынушыға жұмсалу керек.

Ұйым құрылымы бөлімдердің  өзара жақсы байланыста болуын, жауапкершілік  пен құқықтардың дұрыс бөлінуін қалайды. Алайда бұл мақсаттар кәсіпорынның басқару жүйесінің дамытылғанына  да байланысты. Кәсіпорындағы қызметті ұйымдастырудың мәліметтері 2 кестеде  келтірілген.

2 кесте . «АSTEL» АҚ-ң жұмыскерлерінің ұйымдастырушылық құрылымы.

№	Көрсеткіштер	2010 ж		2011 ж
		адам саны	%	адам саны	%
1	Басшылар	5	1	9	1
2	Мамандар	46	5,5	47	5,2
3	Қызметкерлер	4	0,5	9	0,3
4	Жұмысшылар	777	93	831	93,4
5	Барлығы:	832	100	896	100

 

2 - кестеден 2011 жылы жалпы жұмыскерлер 55 адамға көбейсе, соның ішінде пайыздық мөлшерде жұмысшылар саны 93,4 деңгейін көрсетеді. Өйткені кәсіпорын жұмысы жақсарып, өндірістік қуат ұлғайып, жаңа жұмыс орындары туындау салдарынан болып отыр. Кәсіпорын жекеменшік нысанында бола жұмыскерлердің орташа жалақысының жылдан жылға өсуіне куә болып отырмыз. Еңбекақы негізгі және қосымша бөлімдерден тұрады. Негізгі бөлім тұрақты болса, қосымша- үстемақы мен сыйақыдан тұрады. «АSTEL» АҚ-да жұмыскерлердің материалды қызығушылығын арттыру мақсатында кәсіпқойлық шеберлігіне, басқа персоналдарды үйреткені үшін, жоғары біліктілігі үшін және тағы басқа қосымша үстемақылар мен сыйақылар төленеді. Шаруашылық субъектілердің эконосмикалық қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметтің жоспары жасалады, өндірістің даму қорлары анықталып, кәсіпорын бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтері нәтижесін бағалауға болды. Бұл – кәсіпорынның инвестициялық қызметінің тартымдылығына үлкен септігін тигізуі мүмкін.

«АSTEL» АҚ-да жұмысшылардың еңбек ету өнімділігін кәсіпорын басшылығы еңбекақы төлеу мәселесін екі тұрғыдан қарастырады. Жұмысшылардың жұмыс істеу қабілетіне байланысты негізгі және қосымша жалақысын төлейді, соның ішінде әлеуметтік жағдайларына байланысты жұмысшыларға жеңілдік пайызбен үй алуға көмектеседі сондай-ақ жұмысшыларына тікелей сыйақыларды беріп тұрады.

«АSTEL» АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау үшін кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтаймыз. Оны 3-кестеден көруге болады.

3 - кесте. «АSTEL» АҚ-ның қызметін техника-экономикалық талдау.

№	Көрсеткіштер		Жылдары		Ауытқулар
			2010	2011	+/-	%
1	Өнімді өткізуден түскен табыс	мың тг	250834	905276	654442	360
2	Өткізілген өнімнің  өзіндік құны	мың тг	183770	756074	572305	411
3	Жалпы табыс	мың тг	67064	140202	73137	209
4	Кезең шығындары	мың тг	45093	132004	86908	293
5	Негізгі қызметтен түскен табыс	мың тг	21971	8201	-13770	37
6	Негізгі емес қызметтен  түскен табыс	мың тг	3980	6881	2901	173
7	Салық салынғанға дейінгі  табыс	мың тг	25951	15082	-10859	58
8	Таза табыс	мың тг	18166	11613	-6453	64
9	Жұмысшылардың тізімдік саны	адам	777	831	54	106
10	Жұмысшылардың жылдық еңбек  ақы қоры	мың тг	230437	279192	48755	121
11	Жұмысшылардың орташа айлық  еңбек ақысы	тг	24714	27997	3283	113
12	Өндірістегі негізгі қорлардың жылдық орташа құны	мың тг	7709	10871	3162	141
13	Қор сыйымылығы	тг	0,31	0,01	0,30	3,2
14	Қор қайтарымдылығы	тг	32,5	83,2	50,7	256
15	Жұмысшылардың қормен қарулануы	тг	9921	13082	3161	132
16	Өнімнің 1 теңгесіне кететін  шығын	тг	0,73	0,84	0,11	115
17	Еңбек өнімділігі	мың тг	323	1089	766	337

 

Кәсіпорын инвестициялық  тартымдылығын артыруда инвеисторлар көптеген экономикалық-қаржылық көрсеткіштеріне  мән беретіні анық. «АSTEL» АҚ-ның техника-экономикалық жағдайы қанағаттандырарлық.

1) Өткізілген өнімнен түскен табыс көрсеткіші бойынша :

Әрине өнімді өткізу ол кәсіпорынның шығарылған өнімінің ең соңғы кезеңі деп айтсақ болды және ол кәсіпорын  үшін өте маңызды. Бұл - өнім өткізу жұмысшының әсері оның цехтарының, түскен табыстарының талдауында және тағы басқа қаржы көрсеткіштерінде көрінеді, талдау кезеңі 2011 жылы 2010 жылға қарағанда 654442 мың тг. болып, пайыз түрінде 360% артты. Бұл жалпы Қазақстан тұрғындарының төлем қабілеттілігін және кәсіпорын тауарларына сұраныстың бар екендігін аңғарады. (3,6 есеге сатудан түскен табыс артты.) 

2) Өткізілген өнімнің  өзіндік құны көрсеткіші бойынша:

Бұл кәсіпорынның басқару  есебі қалай жүргізіліп жатқанын аңғартатын көрсеткіш. Басқару есебінде шығындар мәселесі бірінші орында болғандықтан, өндірістегі шығындарды есептеу, қаржылық жұмыс, нақты субъектідегі басқару, ұйымдастыру мәселесі тікелей осы деңгейді көрсетеді. Өнімнің өзіндік құны 2011 жылы 4,1 есеге төмендегенін көрміз. Бұл бұйымдарды өңдеу мәселесін кәсіпорын деңгейінде атқаруға бағытталған шешімнің көрсеткіші.

3) Жалпы табыс көрсеткіші  бойынша:

Жалпы табыс кәсіпорынның нақты нәтижелігін көрсетуге  неғайбіл көрсеткіш. Ол 2011 жылы 572305 мың теңгеге, яғни 2 есеге өсті.

4) Кезең шығындары  көрсеткіші бойынша:

Бұл көптеген кәсіпорындардың  шығыстар бөлігіндегі қомақты үлестерді алатын бөлігі. «АSTEL» АҚ-дағы кезең шығындарын басқару аппаратың үнемдеуін және оңтайлы шешімдер қабылдауынан болуы мүмкін. Мәселен 2011 жылы жалпы табыс 2,9 есеге өскенімен, кезең шығындарын басқару мүмкінділігі басқармаға тәуелсіз болады. Кезең шығындары көптеген бухгалтерлік сатыларды қосатындықтан, жалпы-бағаның барлық салаларда өсіуі 2011 жылы кәсіпорындардың тиімділігін сонымен қоса кезең шығындарын да өсірді.

5) Негізгі қызметтен  түскен табыс көрсеткіші бойынша:

2011 жылы негізгі қызметтен түскен табыс 13770 мың тг. төмендеді. Бұл – кәсіпорынның инвестициялық және экономикалық тартымдылығын, сондай-ақ басқару есебін қайта қарастыруды талап етеді.

6) Негізгі емес қызметтен  түскен табыс көрсеткіші бойынша:

Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2011 жылы 2901 мың тг. артып отыр.

7) Салық салғанға дейінгі  табыс көрсеткіші бойынша:

Бұл көрсеткіш табыстың 2010 жылмен салыстырғанда –10859 төмендегенін көрсетуде.

8) Таза табыс көрсеткіші  бойынша:

Таза табыс көрсеткіші 6453 мың тг. төмендеуде. Осының салдарынан кәсіпорын инвестиция тарту мәселесін мәселесін алға шығаруда. Ол – мәселе талданып бағаланады.

9) Жұмысшылардың тізімдік  саны көрсеткіші бойынша:

Жұмысшылардың тізімдік саны сәйкесінше 54 адамға артып отыр.

10) Жұмысшылардың жылдық еңбек ақы қоры көрсеткіші бойынша:

Еңбек ақы қоры Қазақстан  Республикасының Заң, нормативті актілері, сондай-ақ тұтыну себебі мен еңбек  өнімділігіне сәйкес 1,2 есеге өсті.

11) Жұмысшылардың орташа  айлық еңбек ақысы көрсеткіші  бойынша:

Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақасы инфляция деңгейі және кәсіпорынның ынталындыру шеңбері есебін өскенін көреміз.

12) Өндірістегі негізгі  қордың жылдық орташа құны  көрсеткіші бойынша:

Негізгі қордың орташа жылдық өсімі біріншіден, негізгі қорларды қайта бағалау есебінен, (нақты бағамен) екіншіден, құрылтайшылардың негізгі қор есебінен жарналарын көбейтулерінен және негізгі қорларды реконструкциялау және тағы басқа көздерден.

13) Қор сыймдылығы көрсеткіші  бойынша:

Қор сыйымдылығы 2011 жылы өндірілген өнімнің 1 теңгесіне 0,01 теңге өндірістік негізгі құралдар келгенін көрсетеді.

14) Қор қайтарымдылығы  көрсеткіші бойынша:

Қор қайтарымдылығы кері көрсеткіш, сондықтан әрбір негізгі  құралдардың бір теңгесіне 2011 жылы 2,5 есеге өнім өндірілгенін көрсетеді.

15) Жұмысшылардың қормен қарулануы көрсеткіші бойынша:

Бұл - әрбір жұмысшыға  қанша өндірістік негізгі қордың деңгейін көрсетеді. 2011 жылы 1 жұмысшы 2010 жылға қарағанда 3161 теңгеге артық қаруланған. Осының салдары кәсіпорынға шығындар статьясын көбейтіп отырғанын көреміз.

16) Өнімнің 1 теңгесіне  кететін шығыны көрсеткіші бойынша:

Кәсіпорынды шығындар есебін жақсы білетін мамандар қарастырмайынша, кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын  арттыру жолдары мүмкінге ие болмайды. «АSTEL» АҚ-да 2010 жылы өнімнің 1 теңгесіне 0,73 тг. болса 2008 жылы 0,84 тг. болып отыр. Бұл дегеніміз - әрбір теңгеге 2011 жылы 11 тиын артық жұмсауды көрсетеді.

«АSTEL» АҚ-ның башылығының алға қойған міндеттері бойынша -  сырттан инвестиция тарту мәселесі алға шығуда. Инвестицияны кәсіпорынға тарту мәселесі бірнеше көрсеткіштер мен анықталады. Өнеркәсіптік кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын көрсететін тиімділіктің негізгі көрсеткіші ретінде шығындарды басқару стратегиясы инвестордың алғы шарттары болатыны анық.

2.2 «АSTEL» АҚ-ның қаржы экономикалық тұрғыдан талдау жасау

 

Нарық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржы-экономикалық талдау үлкен мәнге ие. Сондықтан қарастырып, талдап, зерттеп отырған кәсіпорынның қаржы жағдайын талдау өте маңызды.

Себебі – бұл кәсіпорынның тәуелсіздігі, меншік иелерінің пайызы, жұмыскерлер мен басқа да инвесторлардың алдында өзінің өндірістік-қаржылық қызметінің толық түрде мағлұматтар, деректер беретін көздері болып сакналады.

Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайына көптеген факторлар әсер етеді. Оларды келесідей жіктеуге болады:

• ішкі және сыртқы ортаға байланысты;
• маңыздылығына қарай – басыңқы және басыңқы емес;
• қарапайым (жәй) және күрделі;
• тұрақты және уақытша;

Кәсіпорындағы ішкі факторлар  өзінің қызметіне байланысты болады. Қаржылық – экономикалық талдау нәтижесі сондай-ақ сыртқы факторларға да байланысты болатыны анық. Кәсіпорында өндірілетін өнім және өндірістік технологиясымен тығыз байланысты. Кәсіпорынның қаржы-экономикалық тұрақтылығының маңызды факторы болып – активтердің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ қаржылық стратегияның негізінде инвестиция тарту мәселесі болжап білу болып табылады.

Инвестициялық тартымдылықтың маңызды факторларының бірі –  кәсіпорындағы қаражат құрамы және құрылымы. Инвестициялық бағыт, оны  ұйымдастыру мен басқару стратегиясы  және қысқа мерзімді болжаулардың дұрыс таңдалынып алынуы.

Кәсіпорынның инвестициялық  тартымдылығына қарыздық міндеттемелер  нарығының үлкен әсер етуі мүмкін. Сондықтан да «АSTEL» АҚ-ның активтерінің қорлану көздерін талдау негізінде оларды бағалау қажет. Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және тартылған капиталдың көрсетілген көлемі белгіленіп, есеп беру кезеңіндегі олардың өзгеру себептері анықталып, оларға баға беріледі. Бұл кезде өз меншігіндегі капиталға назар аударылады, себебі өз қаражаттарының қоры болуы оның қаржылық тұрақтылығының бар екендігін көрсетеді.

Тәуелсіздік коэффиценттің  мәні – кәсіпорын сырттан тартылған  қаржыдан қаншалықты тәуелсіз екендігін  және өз қаражаттарын қаншалықты жұмсай алатынын көруге болады. Батыс экономистері тәуелсіздік коэфицентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғаны дұрыс деп санайды. Себебі бұл қаржы көздрінің тұрақты құрылымын сақтау мүмкіндік береді. Ивесторлар, несие берушілер дәл осындай құрылымды бақылайды. Себебі, осы жағдайларды кәсіпорынның қоржындық пайын иемденуге болады деп есептейді.

Тәуелсіздік коэффиценттін  мешікті капиталды барлық авансталған  капиталдан бөлумен анықталады.                         

К_{Т (2010 ж)}  = 127908 / 2882565 = 0,4

К_{Т (2011 ж)}  = 1297247 / 4103471 =  0,3                                                     (8)

Бұл деректерден, кәсіпорынның меншікті капиталының шоғырлануы 0,1 позицияға төмендегенін аңғартады. Дегенмен, кәсіпорын инвестиция тартуға  мүмкіншілігі бар бар екенін көрсетеді.

Жабдықтаушылар мен  сатып алушылар арасындағы келісім-шарттық міндеттемелер қатаң сақталатын және кәсіпорынның атағына үлкен мән берілетін нарықтық экономкасы дамыған елдерде тәуелсіздік коэфицентіне жоғары талап қойылмайды. Мәселен, Ұлыбританияда оны 0,27 дейін темендетуге дейін болады.